از ادعای خامنه‌ای تا واقعیت صنعت هواپیماسازی ایران؛ آرزوهای ناکام

آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، رهبر ایران در سالگرد دیدار همافران نیروی هوایی با آیت‌الله «خمینی»، با شماری از فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش دیدار کرده و مدعی شده این نیرو که زمانی نمی‌توانست هواپیما تعمیر کند «امروز کل هواپیما را می‌سازد.»

آقای خامنه‌ای گفته که صنعت هوافضای ایران در شرایط «تحریم‌ها» و توقیف «اجناس و کالاهای نظامی‌اش» از سوی آمریکا، توانسته «تهدید‌ها را تبدیل به فرصت» کند.

این ادعای رهبر ایران یک سال پس‌ازآنکه جمهوری اسلامی از یک جنگنده «کاملا بومی» به نام «کوثر» رونمایی کرد، بیان شده است. جنگنده‌ای که «حسن روحانی» از آن رونمایی کرد و در همان زمان هم خبرساز شد.

در آن زمان گروهی از کاربران ایرانی و خارجی در شبکه‌های اجتماعی با این جنگنده شوخی‌های فراوانی کردند و کنایه‌های زیادی به سازندگان آن زدند.

یکی از کاربران خارجی در این رابطه توییت کرده بود که «آیا کسی متوجه شده است که این جنگنده بسیار شبیه جنگنده F-5 آمریکایی در سال ۱۹۶۰ است؟»

یک کاربر فارسی زبان هم در توییتر خود چنین نوشته بود که «پس از تولید انبوه پهپاد RQ170، قاهر ۳۱۳ و اون بالگرد صورتی، توانستیم با هدر دادن میلیون‌ها دلار جنگنده نسل پنجم با بدنه نسل دوم تولید کنیم. البته فقط و فقط در حضور جمعی از خبرنگاران همیشگی و خودی.»

مقام‌های جمهوری اسلامی پس از این رونمایی در آبان‌ماه سال گذشته مدعی آغاز به کار خط تولید این جنگنده شدند. جنگنده «کوثر» پس از «آذرخش» و «صاعقه» سومین هواپیمای جنگنده‌ای است که ایران مدعی ساخت آن است.

«صاعقه»، جت جنگنده‌ای است که در ساخت آن از «بدنه هواپیمای اف-۵» استفاده شده‌ است و برخی معتقدند این جت درواقع نسخه بازسازی‌شده هواپیمای اف-۵ است.

کارشناسان نظامی روسی، آمریکایی، انگلیسی و اسراییلی هم سال گذشته پس از رونمایی از جنگنده «کوثر» همین موضوع را یک‌بار دیگر مطرح کرده و گفتند که «این جنگنده یک نوع تقلید جنگنده F-5F Tiger II قدیمی آمریکایی» است.

این کارشناسان می‌گویند که ایران در حال حاضر حدود ۱۲۰ جنگنده از نوع «اف-۵» دارد که هر بار تعدادی از آن‌ها «تحت نام‌های مختلف به‌طور مرتب در رسانه‌های ایران ظاهر می‌شوند.»

خبرگزاری «اسپوتنیک» هم در این زمینه نوشته که «مجتمع صنعتی- نظامی ایران مجموعه‌ای از مدل‌های جنگنده‌های جنگی را تولید می‌کند، اما همه آن‌ها نه‌تنها با استفاده از F-5، بلکه با توسل به سایر مارک‌های خارجی» ساخته می‌شوند.

«قاهر- ۳۱۳»، نام جنگنده دیگری است که سال ۱۳۹۱ جمهوری اسلامی از آن رونمایی کرد در همان زمان هم گفته شد که این هواپیما «کپی بسیار ارزان F-22 آمریکایی» است.

بر اساس آخرین اطلاعات ایران با گذشت سال‌ها از رونمایی این جنگنده، تنها یک عدد از آن را تولید کرده و گزارشی از خط تولید آن در دست نیست.

جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری هنگفتی در صنعت هوافضای خود کرده و توانسته صنعت موشکی خود را توسعه دهد، اما برخلاف ادعای آیت‌الله خامنه‌ای، در زمینه صنعت هواپیماسازی به‌خصوص جت جنگنده پیشرفت‌های محسوسی نداشته است.

نخستین جرقه‌های کپی کردن هواپیما در ایران در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ با بازطراحی و بازتولید هواپیمای آمریکایی پی‌سی ۷ با نام اس ۶۸ (S۶۸) آغاز شد که در واقع نخستین کپی در صنعت هوایی ایران محسوب می‌شود.

این هواپیما کاربرد نظامی داشت و با توجه به شرایط ویژه کشور در آن زمان جزئیات بیشتری درباره آن‌که آیا به تولید انبوه رسید یا خیر و اینکه چه تعداد اس ۶۸ ساخته شد، اعلام نشد و تاکنون هم درباره سرنوشت این مقام‌های ایران توضیحات اضافه‌ای نداده‌اند.

در سال ۱۳۷۳ هم وزارت دفاع با همکاری شرکت اوکراینی «آنتونف» تلاش برای ساخت هواپیماهای تجاری و مسافری غیرنظامی را منعقد کرد و سال ۱۳۷۹ توانست هواپیمای «ایران ۱۴۰» را بسازد که هیچ‌یک از ایرلاین‌های داخلی حاضر به خرید آن نشدند.

شرکت «هسا» در پی این شکست اقدام به اخذ مجوز ایرلاینی به همین نام گرفت که سال ۱۳۹۳ پس از سقوط این هواپیما در شهرک آزادی، این پروژه به‌طورکلی کنار گذاشته شد.

اواخر دهه ۷۰ بود که دولتی‌ها هم وارد صنعت هواپیماسازی شدند و ساخت هواپیمای فوق سبک دونفره آوا ۲۰۲ و آوا ۳۰۳ را در دستور کار خود قرار دادند.

به همین منظور وزارت صنایع و معادن وقت مرکزی به نام صنایع هوایی ایران در استان قزوین به همراه باند اختصاصی ایجاد کرد تا در آن فعالیت‌های تولید هواپیما پیگیری شود.

هواپیمای فوق سبک آوا ۲۰۲ در شهریور ۷۷ در هنگام تست دچار حادثه شد و بر اثر آن، «حبیب‌الله آزادی»، یکی از برترین اساتید خلبانی ایران درگذشت.

هشت سال بعد این مرکز به سراغ ساخت هواپیمای آوا ۳۰۳ رفت که یک کپی از هواپیمای لهستانی و سم‌پاش «درامادر» که این پروژه هم پس از مدتی متوقف شد.

طی سال‌های اخیر نیز سپاه پاسداران دو هواپیمای فوق سبک آموزشی به نام‌های «پلیکان و نسیم» تولید کرده که بیشتر جنبه آموزشی دارند.

خبرگزاری مهر نیز در گزارشی که به بررسی ناکامی‌های جمهوری اسلامی در صنعت هواپیماسازی پرداخته و چنین نتیجه گرفته که مهم‌ترین علت این ناکامی «نداشتن دیدگاه تجاری و رقابت با بازارهای بین‌المللی در مرحله طراحی و ساخت بوده است.»