فرنوش فریدبد؛ پژوهشگر جوان رشته شیمی

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره‌ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته‌اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت‌هایی که گاه به قیمت زندگی و جانشان تمام‌شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده‌اند. از سوی دیگر، در تاریخ جهان بسیاری از زنان و مردان دیگر به دلیل استعداد شگرف آن‌ها برای تخریب و نابودی ساخته‌های دیگران، «تأثیرگذار» نام‌گرفته‌اند.

زنان ایرانی، نویسنده برگ‌های بسیاری از کتاب تاریخ ۲۰۰ سال اخیر ما بوده‌اند؛ چه به دلیل تأثیر مثبت بسیاری از آن‌ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی‌شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه‌های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دلیل تأثیر بعضی از آن‌ها در تشویق به خشونت، گسترش جهل و جزم‌اندیشی و سوءاستفاده از قدرت مالی و اقتصادی در جهت منافع خود.

مجموعه «زنان تأثیرگذار» «ایران وایر» یک مقدمه است. افرادی که نامشان در این فهرست آمده، نماینده برخی اقشار جامعه هستند که هرروز در ایران و کشورهای دیگر بر زندگی خانواده و اجتماع خود تأثیر می‌گذارند. بدیهی است همان‌طور که اشاره کردیم، همه فعالیت‌ها و یا تمام افراد حاضر در این مجموعه، مورد تأیید «ایران وایر» نیستند اما تأثیرگذاری هیچ‌یک از افراد این لیست را نمی‌شود کتمان کرد.

 این لیست، دومین سری سلسله بیوگرافی‌های زنان تأثیرگذار ایران است که به‌مرور تکمیل می‌شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

***

دکتر «فرنوش فریدبد»، عضو هیات‌علمی دانشکده شیمی دانشگاه تهران و یکی از جوان‌ترین دانشمندان عرصه شیمی در سال ۲۰۱۸ از سوی موسسه «کلاریویت آنالیتیکس( Clarivate Analytics)»، جزو یک درصد جمعیت دانشمندان برتر جهان معرفی شده است.

این موسسه هر سال بیش از هزاران پژوهشگر را از سراسر جهان در ۲۱ حوزه موضوعی به‌عنوان پژوهشگر پراستناد شناسایی و نام آن‌ها را منتشر می‌کند
یعنی این انتخاب بر مبنای تعداد ارجاعاتی محاسبه می‌شود که در طول یک دوره ده‌ساله به مقالات علمی دانشمندان صورت می‌گیرد.
فرنوش فریدبد، همچنین یکی از دانشمندانی است که در نشریه بین‌المللی «آی‌اس‌آی (ISI)» که منتشرکننده تحقیقات برتر جهانی است؛ و همچنین سایت «تامسون رویترز»، بیشترین تعداد مقاله علمی را به نام خود ثبت کرده‌اند.
فرنوش فریدبد، متولد روز یکم فروردین‌ ۱۳۵۹ است. او بعد از اتمام دوره لیسانس در رشته شیمی محض دانشگاه الزهرا، بلافاصله در مقطع فوق‌لیسانس وارد رشته «شیمی تجزیه» دانشگاه تهران شد و پس‌ازآن نیز در سال ۱۳۸۸ دکترای «شیمی تجزیه» را از همان دانشگاه کسب کرد.
او جوان‌ترین محقق ایرانی رشته شیمی است که دستاوردهایش موردتوجه مراکز علمی دنیا قرار گرفته است.
یکی از دانشجویان دانشکده شیمی در مورد استادش به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دکتر فریدبد در دانشگاه تهران، یکی از آرام‌ترین و مسلط‌ترین اساتید دانشکده شیمی است و با اینکه اختلاف سنی زیادی با دانشجویان شرکت‌کننده سر کلاس‌هایش ندارد، اما به‌خوبی از عهده کنترل کلاس برمی‌آید و کلاس‌های درسش از شلوغ‌ترین کلاس‌های دانشکده شیمی دانشگاه تهران است.»
فریدبد به دانشجویانش گفته است که از همان روزگار کودکی رویای تحقیق و پژوهش داشته اما همیشه تصورش این بوده که او یک پزشک محقق خواهد شد و در زمینه بیماری‌های انسان تلاش خواهد کرد.
او در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم در مورد شرایط مساعدی می‌گوید که خانواده‌‌اش برای رسیدن به این موفقیت‌ها برایش فراهم کرده بودند.
«محیط خانواده ما سرشار از آرامش بود. والدینم به خاطر من و دو خواهر دیگرم از خوشی‌ها و تفریح و سفر صرف‌نظر می‌کردند. اولویت اصلی آن‌ها آرامش و موفقیت فرزندانشان بود. مادرم کارشناس بهداشت بود و پدرم علاقه زیادی به ورزش داشت. توجه به همه این مسائل، محیط مناسبی را برای ما فراهم کرده بود. من از پنج‌سالگی ژیمناستیک یاد گرفتم و از کلاس پنجم شنا را به‌طور کامل آموزش دیدم. همیشه در مسابقات قوای جسمانی شرکت می‌کردم و در رشته قوای جسمانی موفق به گرفتن رتبه قهرمانی استان تهران شده‌‌ام و مدال‌های زیادی در رشته شنا کسب کرده‌ام.»
فرنوش فریدبد با ابداع یک وسیله کوچک اما پیشرفته برای تشخیص اندازه قند خون بیماران دیابتی از طریق بزاق، به بیمارانی که به کلینیک دیابت مراجعه می‌کنند، کمک می‌کرد. روشی که آن را یک روش غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری میزان قند خون می‌داند که در آن نیاز به خون‌گیری از بیمار نیست.
او در مستند «من یک ایرانی‌‌ام» ساخته «مهدی بخشی‌مقدم»، در مورد این دستگاه کوچک سنجش قند خون می‌گوید پیشنهاد‌هایی از سوی سایر کشورها دریافت کرده تا حق ساختش را به آن‌ها واگذار کند، اما ترجیح داده در کشور خودش از آن استفاده کنند.
او می‌گوید پدر و مادربزرگش مبتل ابه دیابت بوده‌‌اند و همیشه از رنج بیمارانی که ناچار بوده‌‌اند از دستگاه گلوکومتر استفاده کنند رنجور می‌شده و برای همین هم با حمایت اساتیدی همچون دکتر «گنجعلی» و دکتر «لاریجانی» اقدام به ابداع این وسیله کوچک اما موثر کرده است.

او به خبرگزاری‌های داخلی ایران می‌گوید تولید انبوه این دستگاه ضروری به نظر می‌رسد چون مشابه داخلی و خارجی ندارد.

«این دستگاه تشخیص دیابت برای اولین بار در دنیا در مرکز عالی الکتروشیمی دانشگاه تهران طراحی و ساخته شده است. این دستگاه وظیفه سنجش میزان گلوکز موجود در بزاق افراد را دارد که با انجام تست‌ و روش‌های آنالیزی تاییدکننده دقت و صحت کاربرد آن با نمونه نهایی دستگاه قابل انجام است و روشی بسیار ارزان، بدون درد، بدون نیاز به اپراتوری پیچیده (جهت سهولت استفاده افراد کم‌سواد و ناتوان) را ارائه می‌دهد.»
او در داخل کشور هم جوایز بسیاری را از آن خود کرده است که از آن جمله می‌توان به مقام برتر دوازدهمین جشنواره ابن‌سینا اشاره کرد.
فرنوش فریدبد در یک مصاحبه درباره شروع کار تحقیقاتی‌اش توضیح می‌دهد: «در حقیقت من کار تحقیقاتی را از مقطع کارشناسی و با تایپ کردن مقالات استادان شروع کردم. آن زمان کامپیوتر تازه مطرح شده بود و من علاقه زیادی به کارهای کامپیوتری داشتم. ترم دوم، سمیناری در دانشگاه برگزار شد و دنبال فردی بودند که بتواند کارهای تایپ را انجام دهد. من به زبان انگلیسی مسلط بودم، مقالات را می‌خواندم، اصلاح می‌کردم و درنهایت آن‌ها را تایپ می‌کردم؛ یعنی الفبای کار تحقیقاتی را دست دیگران دیده بودم. بعد از سال سوم کار تحقیقاتی را با واحد درسی تمرین پژوهش شروع کردم. آن زمان برای آزمایشگاه شیمی محلول می‌ساختیم و به استادان خود کمک می‌کردیم. از آن سال نخستین جرقه‌ها برای تحقیق و پژوهش در من ایجاد شد. من به بازی علاقه زیادی داشته و هنوز هم دارم و اهل بازی‌های استراتژیک هستم. مقاله نوشتن هم برای من مثل یک بازی جدید بود. آن موقع تعداد مقاله‌های من زیاد نبود، اما تعداد ارجاع‌ها به این مقاله‌ها زیاد بود.»
فرنوش فریدبد از سوی خبرگزاری تامسون رویترز و در بخش پایگاهی از داده‌های این خبرگزاری که به نام «ایی. اس. آی» شناخته می‌شود، دارای رتبه بالایی است.

او همچنین مدتی ریاست مرکز تحقیقات دیابت ایران را برعهده داشته است.
فرنوش فریدبد در سال ۲۰۰۴ در جریان طرح تبادل دانشجو از سوی دانشگاه تهران برای گذراندن چند دوره آموزشی و پژوهشی به آلمان سفر می‌کند. این سفر برایش سرشار از شگفتی و فرصت‌های فراوانی برای آموختن بوده اما هرگز به ماندگاری بیرون از مرزهای ایران فکر نکرده است.
در متن فیلم مستند «من یک ایرانی‌‌ام» می‌گوید این سفر و مواجه با دنیای فوق پیشرفته علمی در آلمان برایش تجربه بسیار خوبی بوده است چون هم با جوامع علمی آنجا آشنا شده و هم فرهنگ دیگران را از نزدیک دیده است.

فرنوش فریدبد نظم و برنامه‌ریزی و روشن بودن هدف را از دلایل موفقیتش می‌داند و آرزو می‌کند با داشتن بودجه کافی، ایده‌های علمی‌‌اش را به واقعیت نزدیک کند.
او این روزها در همان کلاس‌هایی درس می‌دهد که روزگاری خودش پشت میز و نیمکت‌های آن قد کشیده و بالیده شده، او آزمایشگاه شیمی دانشگاه تهران را در حالی تحویل گرفته تا برای دانشجویانش تجهیز کند که هنوز هم صندلی ثابت روزهای دانشجویی‌‌اش را گوشه همان آزمایشگاه به خاطر دارد.
فرنوش فریدبد به نگهداری گل و گیاه علاقه ویژه‌ای دارد و می‌خواهد در دوران بازنشستگی وقتش را صرف پرورش گل و گیاه کند اما هنوز تا آن زمان راه زیادی پیش‌رو دارد. او تازه سی‌ونه‌ساله است.