ناهید پیرنظر؛ استاد ایران‌شناسی و تاریخ

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره‌ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته‌اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت‌هایی که گاه به قیمت زندگی و جانشان تمام‌شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده‌اند. از سوی دیگر، در تاریخ جهان بسیاری از زنان و مردان دیگر به دلیل استعداد شگرف آن‌ها برای تخریب و نابودی ساخته‌های دیگران، «تأثیرگذار» نام‌گرفته‌اند.

زنان ایرانی، نویسنده برگ‌های بسیاری از کتاب تاریخ ۲۰۰ سال اخیر ما بوده‌اند؛ چه به دلیل تأثیر مثبت بسیاری از آن‌ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی‌شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه‌های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دلیل تأثیر بعضی از آن‌ها در تشویق به خشونت، گسترش جهل و جزم‌اندیشی و سوءاستفاده از قدرت مالی و اقتصادی در جهت منافع خود.

مجموعه «زنان تأثیرگذار» «ایران وایر» یک مقدمه است. افرادی که نامشان در این فهرست آمده، نماینده برخی اقشار جامعه هستند که هرروز در ایران و کشورهای دیگر بر زندگی خانواده و اجتماع خود تأثیر می‌گذارند. بدیهی است همان‌طور که اشاره کردیم، همه فعالیت‌ها و یا تمام افراد حاضر در این مجموعه، مورد تأیید «ایران وایر» نیستند اما تأثیرگذاری هیچ‌یک از افراد این لیست را نمی‌شود کتمان کرد.

 این لیست، دومین سری سلسله بیوگرافی‌های زنان تأثیرگذار ایران است که به‌مرور تکمیل می‌شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

***

«ناهید پیرنظر» روز پانزدهم آذر ۱۳۲۳ در شهر کرمانشاه به دنیا آمد. پدرش «الیاهو» و مادرش «منیر»، از کلیمیان کرمانشاه بودند که چندی بعد به تهران هجرت و دخترشان را در مدرسه «فردوسی» ثبت نام کردند.
ناهید بعد دوره متوسطه را در دبیرستان «رضاشاه کبیر» که حوالی «پارک دانشجو» فعلی، نزدیک خیابان «حافظ» و چهارراه «کالج» آن روزها بود، با موفقیت به اتمام رساند.
از آن جایی که او دانش‌آموز ممتاز دبیرستان بود و به زبان انگلیسی تسلط کامل داشت، از طرف اداره آموزش و پرورش آن روزگار برای دریافت یک سال بورسیه تحصیلی موسسه «امریکن فیلد سرویس» که دانش‌آموزان مستعد را برای یک سال زندگی و آموزش در امریکا انتخاب می‌کرد، برگزیده شد. او برای سال انتهای دوران دبیرستانش به امریکا سفر کرد و بعد از گرفتن دیپلم با رتبه بالا، به ایران بازگشت.
ناهید که میل بسیار زیادی به آموختن داشت، بعد از بازگشت به ایران، به دانشکده ادبیات «دانشگاه تهران» رفت. در سال ۱۳۴۴، با مدرک لیسانس از این دانشگاه فارغ‌التحصیل و با مدرک تحصیلی تازه، جذب همان دفتر بورسیه‌ای شد که برای ارسال دانش‌آموزان موفق به امریکا، به خودش بورسیه اعطا کرده بودند.
کار او در دفتر امریکن فیلد سرویس، انتخاب دانش‌آموزان مستعد ایرانی برای اعزام به امریکا در یک برنامه یک ساله مشابه و کمک به دانشجویان امریکایی میهمان در ایران برای شناخت سرزمین و فرهنگ ایرانی بود.
ناهید اما نمی‌خواست به یک کارمند معمولی بودن بسنده کند. با این که در آن روزها همان درجه از پیشرفتی که او داشت، برای بسیاری از زنان زمانه خودش متصور نبود اما برای کسب فوق لیسانس و ادامه تحصیل، وارد دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران شد و در رشته تدریس زبان‌های دوم در سال ۱۳۵۵ از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد.

از آن جایی که او هوش و ذکاوت بسیاری از خودش نشان داده و با نمرات بالا فوق لیسانس گرفته بود، در مراسم فارغ‌التحصیلی، از دست «محمدرضا پهلوی» که پادشاه ایران در آن روزگار بود، جایزه برتر «فرهنگ» وزارت علوم و آموزش عالی را دریافت کرد و مورد تشویق بسیار قرار گرفت.
او بعد از فارغ‌التحصیلی، در مرکز زبان‌های خارجی دانشگاه تهران و دانشکده ادبیات و هنرهای زیبای همین دانشگاه مشغول تدریس زبان انگلیسی شد.
چند سال بعد و پیش از وقوع انقلاب اسلامی، به امریکا هجرت کرد و در بدو ورودش، به جمع بنیان‌گذاران «سازمان بانوان یهود ایرانی» در شهر لس‌آنجلس پیوست و در چند دوره متفاوت نیز ریاست همین سازمان را بر عهده داشت.
او در امریکا از دایره فعالیت‌هایش نکاست. مدت‌ها به عنوان عضو هیات اجرایی «بنیاد فرهنگی حبیب‌لوی» بر ویراستاری و چاپ کلیه نوشته‌هایی که این بنیاد منتشر می‌کرد، نظارت داشت. هم‌چنین به اعضای هیات اجراییه «جامعه دانشوران» پیوست و با کمک دوستان دیگرش، از موسسان و بنیان‌گذاران «بنیاد فرهنگ» در امریکا شد؛ بنیادی که کماکان به فعالیت‌هایش در طول چند دهه گذشته ادامه داده است.
هدف از تاسیس این بنیاد، معرفی و ارتقا فرهنگ ایرانی به نسل دوم ایرانیان مقیم امریکا و هم‌چنین معرفی این فرهنگ غنی به غیر ایرانیانی است که در مورد ایران کنجکاوند و می‌خواهند بیشتر بدانند. او در طول دو سال، به عنوان دبیر هیات اجرایی این بنیاد به طور مستمر فعالیت می‌کرد.
ناهید پیرنظر به عنوان یک دانش‌پژوه، همواره خودش را بخشی از روند آموزش دنیای پیرامونش می‌دانست. به همین دلیل هم در سال ۱۳۷۷ برای ادامه تحصیل در رشته ایران‌شناسی، وارد «دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای» کالیفرنیا شد و بعد از طی دوره فوق‌لیسانس رشته ایران‌شناسی، در همان دانشگاه در رشته «تاریخ یهود ایران و ادبیات فارسی» مدرک دکترایش را گرفت.
او در سال ۱۳۷۹ در شهر لس‌آنجلس «خانه اسناد و نسخ فارسی یهود» را راه انداخت و بسیاری از آثار مغفول مانده مربوط به یهودیان ایرانی را که برخی از آن‌ها به زبان عبری نگاشته شده بودند، دسته‌بندی و در این مرکز گردآوری کرد تا دست‌آوردی برای محققان آتی زبان فارسی باشد.
پس از آن، به عنوان مدرس در دانشگاه‌های کالیفرنیا مشغول تدریس دانشجویان علاقه‌مند به فرهنگ ایران شد و در سال ۱۳۸۵ به دعوت «دانشگاه یشیوا» نیویورک(Yeshiva University)، برای تدریس تاریخ و فرهنگ یهودیان ایران به مجموعه مدرسان این دانشگاه در شهر نیویورک پیوست.
ناهید پیرنظر در تمام دوران فعالیتش، از نوجوانی تا این روزها که دوران میان‌سالی را می‌گذارند، همواره در مورد مسایل و مشکلات زنان توجه ویژه داشته است. از جمله حوزه‌های مورد علاقه او، جریان طلاق زنان یهودی است که در زبان عبری به آن «گت» می‌گویند. او که همیشه تصور می‌کرده است باید راهی برای ترمیم و بازیابی این قانون پیدا کرد، با مراجعه به مراجع ارتدوکس یهودی در امریکا، وکلا، کارشناسان و فعالان حقوق زن، اقدام به برگزاری نشست‌های متفاوتی در این مورد کرده است. در همین راستا از سوی سازمان بانوان یهود در سال ۲۰۰۶ اقدام به تهیه و تدوین یک ویژه‌نامه به عنوان «راه حلی برای طلاق شرعی، گِت و عَگونا» کرد که بسیار مورد توجه فعالان حقوق زن قرار گرفت.

ناهید پیرنظر هم اکنون در کالیفرنیا زندگی می‌کند و چندین اثر معتبر روانه بازار کتاب کرده است که از آن جمله می‌توان به «فارسیهود» اشاره کرد. فارسیهود به آثاری گفته می‌شود که به زبان فارسی اما به حروف عبری بر سنگ نبشه‌ها، بشقاب‌ها و آثار فلزی و یا در قراردادهای تجاری قدیمی و از سوی یهودیانی نگاشته می‌شده که با حروف فارسی آشنایی نداشته‌اند و سواد خواندنشان به خط عبری محدود می‌شده است.