«اگر دانش آموزان اظهار کنند که پیروان ادیان دیگری به جز ادیان رسمی کشور هستند و این اقدام آنها به نوعی تبلیغ محسوب شود، تحصیل آنها در مدارس ممنوع است.»
این جملات «محسن حاجی میرزایی»، وزیر تازه انتخاب شده آموزش و پرورش در پیش از ظهر چهارشنبه ۲۰شهریور ۱۳۹۸ است؛ وقتی که داشت درباره پروژهای با نام «مهر» حرف میزد. این پروژه به گفته او از چند ماه قبل در وزارت آموزش و پرورش آغاز شده است و تمامی استانها، واحدها و مناطق در رابطه به آن فعال هستند.
به گفته وزیر جدید، سازماندهی نیروی انسانی نیز برای اجرای آن انجام شده است.
این موضعگیری وزیر دولت ایران، موجی از واکنشها را میان شهروندانی که عضوی از جامعه اقلیتهای دینی ایران هستند، در پی داشت. اغلب شهروندان بهایی کم و بیش بابرخوردهایی آشنا هستند که آنها را از حقوق شهروندیشان محروم میکند. برای بسیاری از آنها، دوران تحصیل، دورانی بوده است که اگر در مورد اعتقادشان حقیقت را به زبان میآوردند، باید بهای سنگینی میپرداختند: «اخراج از مدرسه.»
«شاهین صادقزاده میلانی»، حقوقدان و مدیر اجرایی «مرکز اسناد حقوق بشر ایران» به عنوان یکی از افراد عضو جامعه بهایی، در گفتوگو با «ایرانوایر» میگوید: «این اتفاق مسبوق به سابقه است و اتفاق تازهای، حداقل برای جامعه بهاییان نیست. خود من یک تجربه شخصی در این رابطه دارم. در دوران راهنمایی، اولیای مدرسه که از قضا جزو شهروندانی بودند که موضوع حضور اقلیتهای بهایی را سهل میگرفتند، با این شرط که من در مورد اعتقادم هیچ حرفی در مدرسه نزنم، اجازه دادند سه سال در آن مدرسه راهنمایی درس بخوانم. آنجا نه کسی میدانست من بهایی هستم و نه کسی از داستان زندگی من، اعدام پدرم و توافق نانوشته مسوولان مدرسه با من خبر داشت.»
این حقوقدان براین باور است که حالا اما دست مدیران و مسوولان آموزش و پرورش برای اخراج دانشآموزان از مدارس بازتر شده است: «اظهارات فعلی وزیر، یک نوع اختیار عمل به مدیران مدارس میدهد. چون تا قبل از این اگرچه مواردی از اخراج و محرومیت دانشآموزان بهایی گزارش شده بود اما این موضوع مثل تحصیل در دانشگاه، سیستماتیک نبود. از یک مدرسه اخراج میشدند و ممکن بود در مدرسه دیگری پذیرفته شوند. ولی الان این ممنوعیت میتواند سیستماتیک اجرا شود.»
«شادی بیضایی»، نویسنده کودکان ساکن استرالیا، یکی دیگر از بهاییان ایرانی است که در واکنش به گفتههای وزیر آموزش و پرورش، با انتشار نامهای که در دهه ۶۰ از سوی یک مدرسه راهنمایی در منطقه ۶ تهران صادر شده بود، از تجربه تلخ اخراج خواهرش نوشت: «خواهرم سه بار در طول تحصیل، یکبار در دبستان، یکبار راهنمایی و یکبار در دبیرستان به خاطر بهاییزاده یا بهایی بودن اخراج شد.»
او به «ایرانوایر» میگوید: «از صبح که خبر را شنیدهام، آن قدر اذیت شدهام که قابل تصور نیست. همه اتفاقات آن روزها جلوی چشمم آمدند. میدانم که دوستان دیگرم هم تجربههای مشابه کمی ندارند.»
شاهین صادق زاده میلانی در پاسخ به این پرسش که چرا حکومت ایران شهروندان بهایی را به وقت جنگ «سرباز وطن» مینامد اما در زمان مدرسه و تحصیل بهعنوان اقلیت «غیرمعتبر» طبق تعریف «قانون اساسی» از آنها یاد میکند، به «ایرانوایر» میگوید: «واقعیت این است که جمهوری اسلامی نمیخواهد هیچ امتیازی به بهاییان بدهد. اینکه بگوید سربازی نروند چون بهایی هستند، یک امتیاز برای بهاییان است. اما میگوید بروند و اگر در جنگ کشته شوند، حق و حقوقی که یک مسلمان بعد از کشته شدن در جنگ دارد را نخواهند داشت.»
این حقوقدان و فعال حقوق بشر با تاکید بر این که تبلیغ آیین و عقیده، بخشی از اصل آزادی بیان و آزادی مذهب است، میگوید: «حکومت ایران شهروندان را به مسلمان و غیرمسلمان تعریف میکند. بعد غیرمسلمانها هم خودشان به دو دسته اقلیتهای دینی تعریف شده در قانون و تعریف نشده در قانون تقسیم میشوند. اما اینها هیچکدام حق آزادی بیان فرد را از او سلب نمیکنند.»
«حامد فرمند»، فعال شناخته شده حقوق کودک هم با نوشتن یک توییت، نظر شاهین صادق زاده میلانی را تایید میکند: «حرف آقای وزیر، محسن حاجی میرزایی، ساده است؛ میگوید از شما میپرسیم دینتان چیست؟ اگر راست بگویید که بهایی هستم، اخراجتان میکنیم. اینبار بهانهاش تبلیغ است. اما اصلش چیزی جز تبعیض مذهبی و نقض حق آزادی مذهب نیست. هرچند که تبلیغ دین هم قانونا ممنوع نیست.»
برخی از فعالان حقوق بشر بر این باورند که علت علنی شدن چنین رویکردی در برخورد با دانشآموزان بهایی، قوت گرفتن امکان تصویب «طرح مجازات فرق ضاله» در مجلس شورای اسلامی است. به موجب این طرح، «تفتیش عقاید» رسمی و قانونی خواهد بود و عقاید افراد، مبنای جرمانگاری و اِعمال مجازات قرار خواهد گرفت؛ قانونی بهغایت خطرناک، تبعیض آمیز و ناعادلانه که با توجه به رویه فعلی دستگاه قضایی حکومت ایران در بازداشت و محاکمه افراد به بهانههای واهی، به ابزاری تازه برای سرکوب شهروندان و به ویژه اقلیتهای مذهبی تبدیل خواهد شد.
شاهین صادق زاده میلانی میگوید: «من نمیدانم اظهارات وزیر تا چه حد به این طرح و احتمال تصویب آن در مجلس مرتبط است اما تا جایی که مطلع هستم، این طرح پس از آن به مجلس ارایه شد که برخی از قضات رای به برائت تعدادی از شهروندان بهایی دادند. این افراد با اتهام "اقدام علیه امنیت ملی از طریق تبلیغ آیین بهایی" بازداشت شده بودند. پیشتر، این اتهام برای محکوم کردن بازداشت شدهها کفایت میکرد. حالا اما به نظر میرسد حکومت ایران و قانونگذاران به دنبال راهی برای ساختن اتهامی مجزا تحت عنوان "تبلیغ دیانت بهایی" با مجازات مشخص که حدود پنج سال اعلام شده است، هستند.»
تنها شهروندان بهایی نیستند که به گفتههای وزیر آموزش و پرورش واکنش نشان دادهاند. گروهی دیگر از اقلیتهای مذهبی که نام دین و مذهبشان در قانون اساسی ایران نیامده است نیز از ظلمی میگویند که در تمام ۴۰ سال گذشته بر آنها رفته است؛ حذف، سانسور و زندگی در تبعیض.
جمعیت پیروان دین «یارسان» یا «آیین یاری» ایران در آمار غیر رسمی بیش از سه میلیون نفر تخمین زده شده است. یارسان از جمله آیینهای کهن در غرب ایران به شمار میرود که به نامهای «اهل حق» و «کاکهای» هم مشهورند.
«رضا شاهمرادی»، از اقلیت یارسان ایران و ساکن استرالیا است. او در واکنش به گفتههای وزیر آموزش و پرورش به «ایرانوایر» میگوید: «این حکم فقط برای بهاییان نیست بلکه برای یارسانها هم هست. ما حتی از طرف بە اصطلاح فعالان مدنی هم نادیدە گرفتە میشویم. متاسفانه ما رسانهای هم نداریم که آمار دقیق نقض حقوق شهروندان در مناطق بسیار محرومی که جامعه یارسانی ایران زندگی میکنند را استخراج کنیم اما خود من شخصا به دلیل این که عقیدهام را ابراز کردم و گفتم یارسانی هستم، در گزینش تربیت معلم رد شدم.»
رضا شاهمرادی با تاکید بر این که اقلیت یارسان همواره ناچار شدهاند برای دستیابی به بدیهیترین حقوق شهروندی و انسانی، هویت خود را پنهان کنند، میگوید: «این صحبت آقای وزیر بە زبان سادەتر، یعنی این کە یک یارسانی حق تحصیل ندارد مگر این کە خود را مسلمان شیعە معرفی کند. این اقدام جدیدی نیست، سالها است ما هویت خود را پنهان کردەایم. اظهار کردن هویت ما بە معنای تبلیغ است و باعث میشود از حقوق اولیه خود محروم شویم. این موضوع حتی در دهه ۶۰ و در دولت آقای "میرحسین موسوی" در بخشنامهای موسوم به بخشنامه ۶۱۸ که در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۶۷ به بیرون درز کرد، آمده بود. در این بخشنامه اذعان شده بود که ستم مضاعفی در مناطق یارساننشین رخ داده و از استخدام آنها جلوگیری شده است. همچنین تاکید شده بود که جلوی دانشآموزان آنها گرفته شده است.»
او با اظهار تاسف از این رویه میگوید: «مردم یارسان با این کە بیشترین جمعیت اقلیت دینی داخل ایران هستند اما همیشە نادیدە گرفتە شدەاند. هویتمان را پنهان کردیم چون هیچ پناهی نداشتیم. میدانستیم کە نە کسی در خارج از کشور صدای ما را میشنود و نە در داخل مرزهای پرگهر!»
رضا شاهمرادی به رسانههایی که این خبر را پوشش دادند هم انتقاداتی دارد: «اغلب رسانههای داخل و خارج از کشور نوشتهاند وزیر گفته است که اگر دانشآموزی ادیان غیررسمی را تبلیغ کند، اخراج میشود. در حالی که او مشخصا گفتە کە اگر دانشآموزی بگوید پیرو ادیان غیر رسمی است، اجازه تحصیل نخواهد داشت. این دو با هم تفاوت دارند.»
یک فعال صنفی حقوق معلمان که به دلایل امنیتی نمیخواهد نامش فاش شود، به «ایرانوایر» میگوید: «همان طور که میدانید، طی سالهای گذشته نیز چنین روالی بوده است اما متاسفانه دلیل تعجب رسانهها این بود که هیچکدام از آقایان مسوول به این عریانی چنین مسالهای را مطرح نمیکنند. در مورد محرومیت از تحصیل بهاییان در دانشگاهها، بهانههایی همچون نقص در پرونده مطرح میشد. بخشنامهها نیز محرمانه و پشت درهای بسته صادر میشدند. اما حالا وزیر به صراحت تبلیغ دین را دلیل اخراج از مدرسه اعلام میکند. نکته حائز اهمیت این جا است که حتی چهار مذهب اقلیتی که در قانون اساسی آمدهاند، اگر چه مانند اقلیتهای بهایی در تحصیل مشکلی ندارند اما پای تبلیغ که به میان بیاید، آنها هم دچار مساله خواهند شد.»
این فعال صنفی با ابراز تاسف از تشویق وزیر آموزش و پرورش به دروغگویی و عدم صداقت دانشآموزان اقلیت میگوید: «شیعیان در این موارد اصطلاحا "تقیه" میکنند؛ یعنی اگر بیم جانشان برود یا موقعیتشان به خطر بیفتد، حقیقت را پنهان کرده و دروغ میگویند. اما ممکن است در آموزههای دینی کسی، دروغ به هر شکلی مذموم باشد. این صحبت اصلا خیلی عجیب و غریب است. او آشکارا دارد میگوید اگر راست بگویید، اخراج میشود. برای همین هم هست که اقلیتهای دینی به طور کلی در ایران پس از دوران مدرسه و دانشگاه، عطای وطن را به لقایش میبخشند چون میدانند در ردههای بالای مدیریتی در ایران جایی ندارند؛ هرچه قدر هم مستعد و کارآمد باشند.»
در اکانت منسوب به وزیر آموزش و پرورش در پی واکنشهای بسیار به گفتههایش، توییتی منتشر شد که در آن آمده است: «آموزش رایگان و با کیفیت حق همه کودکان است. نباید کسی به سبب داشتن عقیدهای، از حق تحصیل در مدرسه محروم شود. نباید کسی در مدرسه اجازه تفتیش عقاید داشته باشد. نباید فرقههای غیرقانونی در مدرسه تبلیغ شوند.مدرسه جای تربیت حقمدارانه و آموزش قانونگرایانه است.»
به نظر میرسد منتخب تازه دولت در مسند وزارت، آنهم وزارتخانه با اهمیتی همچون آموزش و پرورش، تعریف تازهای از تفتیش عقاید ارایه داده است.
مطالب مرتبط:
دانشجوی بهایی: گفتند ثبتنامت برای ادامه تحصیل غیرقانونی بوده
ممانعت از ادامه تحصیل یک دانشجوی بهائی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر