شیر ایران؛ اختلاف ۴۰ ساله ایران با بریتانیا با حکم دادگاه پیچیده‌تر شد

اختلاف چهل ساله ایران و بریتانیا بر سر پول تانک‌های چیفتن یا شیر ایران که قرارداد خرید آن در زمان محمدرضا شاه پهلوی بسته شده بود، با حکم دادگاه عالی لندن به نفع شرکت سازنده تانک، پیچیده‌تر شده است.

دادگاه عالی لندن می‌گوید شرکت «خدمات بین المللی نظامی» که سازنده تانک‌های چیفتن بوده لازم نیست همه سودی را که به پیش پرداخت ایران برای خرید این تانک‌ها تعلق می‌گیرد به جمهوری اسلامی ایران بپردازد.

شرکت «خدمات بین المللی نظامی» هجده سال پیش از سوی یک نهاد داوری که ایران و بریتانیا تعیین کرده بودند، محکوم به پرداخت اصل پول ایران و سود بانکی آن شد که حدود ۴۰۰ میلیون پوند می‌شود.

هجده سال از تاریخ صدور آن حکم گذشته و سود تازه‌‌ای به پول‌های ایران تعلق گرفته است اما شرکت «خدمات بین المللی نظامی» که ساختار آن خصوصی است، می‌گوید بدهی به ایران به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا و تعهدات دولت بریتانیا به مقررات اتحادیه اروپا پرداخت نشده و نقشی در این اختلاف مالی نداشته که حالا بابت آن خسارت مالی متحمل شود.

دادگاه عالی لندن به نفع این استدلال رای داده و با این حکم حل و فصل اختلاف چهل ساله باز هم پیچیده‌تر شده است.

یکی از نمایندگان مجلس عوام بریتانیا پیش از این درباره میزان اختلاف مالی بین دو کشور در صحن مجلس از وزیر دفاع بریتانیا سئوال کرده بود. به گفته وزیر دفاع وقت بریتانیا مبلغ مورد اختلاف چیزی بین ۳۲ تا ۴۱ میلیون پوند است.

در جریان شکایتی که در دادگاه عالی بریتانیا در حال رسیدگی بود، رسانه‌های بریتانیایی گزارش داده بودند که پرداخت این پول به ایران با مخالفت وزارت دفاع در این سال‌ها انجام نشده است. دلیل وزرای دفاع بریتانیا این بوده که در صورت پرداخت پول به جمهوری اسلامی ایران آن را به مصارف «مخرب نظامی» در منطقه، از جمله لبنان، سوریه و یمن می‌رساند.

پرونده اختلاف مالی ایران و بریتانیا با نام «نازنین زاغری» شهرونده ایرانی-بریتانیایی گره خورده که از سه سال پیش در ایران بازداشت شده است. بهمن آقایی دیبا حقوقدان ساکن امریکا می‌گوید «مسائلی که بین ایران و بریتانیا پیش می‌آید از جمله پرونده نازنین زاغری، مسائل کاملا حقوقی نیستند و در چارچوب معادلات سیاسی قابل درک است. حکومت ایران از همه چیز به مثابه سلاح استفاده می‌کند که این وضع شامل پرونده‌های به ظاهر حقوقی است».

«بوریس جانسون» نخست وزیر فعلی بریتانیا در زمانی که وزیر خارجه بود در جریان این پرونده مالی قرار گرفته و در سفر به تهران با مقام‌های جمهوری ایران در این باره گفت و گو کرد. حتی گفته شد که به دلیل مشکلات مالی و بانکی فعلی که ناشی از تحریم‌های آمریکاست، این پول ممکن است به صورت نقد به ایران پرداخت شود که نشد.

مقام‌های بریتانیایی در ماه‌های اخیر با صراحت بیشتری گفته‌‌اند که بازداشت نازنین زاغری با این اختلاف مالی مرتبط است.

«جرمی هانت» وزیر خارجه سابق بریتانیا که برای حل و فصل موضوع به تهران رفته بود از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران خواسته بود که وضعیت نازنین زاغری با این موضوع پیوند نزنند. او گفته بود «ممکن است با پرداخت پول، گروگانی را نجات دهید اما دفعه دیگری که آن‎ها چیزی می‌خواهند، گروگان دیگری خواهند گرفت.»

پولی که محمدرضا شاه به عنوان پیش پرداخت خرید هزار و ۵۰۰ فروند فروند تانک چیفتن، کم‌تر از یک دهه قبل از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ به بریتانیا پرداخت کرده بود، چهل سال است که نزد این کشور است. هجده سال هم از زمان حکم دیوان داوری می‌گذرد که دستور داده بود پول و سود آن را به جمهوری اسلامی ایران پس بدهد.

بریتانیا بخشی از تانک‌های سفارش داده شده ایران در زمان محمدرضا شاه را به عراق تحت رهبری «صدام حسین» فروخت که در حال جنگ با ایران بود. یکی از انگیزه‌های شاه از سفارش خرید این تانک‌ها که مطابق با شرایط آب و هوایی ایران ساخته و نام آن هم «شیر ایران» گذاشته می‌شد، تقویت بنیه دفاعی ایران در برابر عراق بود.

با وضعیتی که دولت جمهوری اسلامی ایران دارد حالا پس گرفتن پیش پرداخت این تانک‌ها به سادگی امکانپذیر نیست. شرکت «خدمات بین المللی نظامی» پول‌های مورد اختلاف را در حسابی ویژه نزد دادگاه عالی لندن ودیعه گذاشته تا دادگاه تکلیف آن را روشن کند.

قاضی فیلیپس در دادگاه عالی لندن در حکمی که صادر کرده گفته است که «خدمات بین المللی نظامی» لازم نیست سود بانکی ده سال اخیر را به ایران پرداخت کند. یعنی زمانی که ایران تحت تحریم‌های بین المللی به دلیل برنامه اتمی‌‌اش قرار گرفت و مبادلات مالی و بانکی بین المللی با جمهوری اسلامی ایران قطع شد.

حالا اگر دولت ایران اصرار به دریافت کامل پول داشته باشد یا باید دولت بریتانیا مابه تفاوت آن را پردازد که به گفته وزارت دفاع بریتانیا حداکثر ۴۱ میلیون پوند است و موضوع را خارج از دادگاه حل کند. در غیر این صورت ایران باید از حکم دادگاه عالی لندن که به نفع شرکت «خدمات بین‌المللی نظامی» یعنی سازنده تانک‌های چیفتن صادره شده به دیوان عالی بریتانیا شکایت کند. روند دادرسی در دیوان عالی بریتانیا ممکن است تا چند سال دیگر طول بکشد.

پرونده چهل ساله بدهی بریتانیا به ایران بابت پیش پرداخت تانک‌های تحویل داده نشده چیفتن یا شیر ایران، طولانی‌ترین اختلاف جمهوری اسلامی ایران با بریتانیا است که زمان سقوط محمدرضا شاه پهلوی تا امروز ادامه دارد.

مطالب مرتبط:

پرونده میلیون دلاری «شیر ایران» به دادگاه عالی بریتانیا رسید