پاترول‌های یشمی و سفید «کمیته»، ایست بازرسی حتی مقابل مسیر ورودی به کوه و پارک‌ها و غیره، پرسیدن نسبت مردمی که برای پیاده‌روی به خیابان می‌آمدند و به هم ریختن شب‌نشینی‌ها و عروسی‌های مردم با گزارش همسایه‌ها، از تجربه‌های اکثر ایرانیان بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ است. جمله تکراری و دلهرهآور «جمع کنید، کمیته آمد»، از بعد از انقلاب بسیاری از میهمانی‌ها و مراسم‌های عروسی را به هم ریخته است؛ روندی که هنوز هم ادامه دارد و حالا دستگاه قضایی ساز و کار جدیدی برای تشویق مردم به گزارش کردن رفتارهایی که «غیراخلاقی» و «ناهنجار» می‌خواند، راه‌اندازی کرده است.
در روزهای اخیر خبری منتشر شد مبنی براین که «محمدمهدی حاج محمدی»، سرپرست دادسرای «ارشاد» از شهروندان تهرانی خواسته بود با مشاهده هرگونه کشف حجاب یا اقدامات هنجارشکنانه در خودرو، کشف حجاب یا سرو مشروبات یا برگزاری مراسم مختلط رقص در اماکنی همچون سفره‌خانه، کافه، رستوران، مراکز خرید، باغ تالار و...، اطلاع از برگزاری پارتی‌های شبانه یا خانه‌های فساد و فحشا، انتشار مطالب خلاف عفت در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی، موضوع را پس از جمع‌آوری مستندات لازم، به شماره تلفنی در پیام‌رسان‌های "بله"، "سروش"، "ایتا" و... گزارش دهند.
محمدمهدی حاج محمدی ۱۸ خرداد امسال هم با اعلام یک شماره تلفن، از شهروندان تهران خواسته بود در صورت مشاهده مواردی مانند «کشف حجاب در خودرو» و «رقص مختلط»، مشخصات این افراد را به دادسرا اعلام کنند. گرچه این کار با واکنش منفی کاربران شبکه اجتماعی رو به رو شد و سردار «حسین رحیمی»، رییس پلیس پایتخت اعلام کرد که شماره تلفنی برای گزارش بی‌حجابی در خودرو وجود ندارد.
حالا دادسرای ارشاد در شبکه‌های اجتماعی، کانال مخصوص این گزارش‌ها را راه اندازی کرده است. هر چند در همین اول کار، کاربران این موضوع را به اینستاگرام گزارش دادند و اینستاگرام حساب دادسرای ارشاد تهران را مسدود کرده است.
همه این برخوردها در حالی انجام میشوند که مواردی مثل بدحجابی یا برگزاری میهمانی مختلط در قوانین حقوقی ایران جرم‌انگاری نشده‌اند.
«موسی برزین خلیفه لو»، حقوق‌دان در این زمینه به «ایران‌وایر» می‌گوید: «فارغ از این که بدحجابی یا بی‌حجابی یا میهمانی مختلط جرم باشند یا نه، در قوانین ایران ماده قانونی وجود ندارد که از مردم عادی بخواهد جرمی را گزارش بدهند.»
او می‌گوید: «از لحاظ حقوقی هم وقتی دولتی وجود دارد، پس با موارد خلاف قانون هم دولت باید برخورد کند. اگر قرار باشد شهروندان هم وارد برخورد قضایی در مواجهه با جرم بشوند، موجب تشدد و ناهنجاری و بی‌نظمی در جامعه می‌شود. در اصل، فلسفه ایجاد تشکیل سازمان پلیس و دادسرا این است که ارگان‌های خاص بتوانند با جرایم مقابله کنند.»
به گفته این حقوق‌دان، در برخی از کشورها ممکن است از برخی از افراد که پست دولتی دارند، خواسته شود تا جرایمی مثل «رشوه» را گزارش بدهند که این در شرایط خاص اتفاق می‌افتد: «ولی به صورت عموم مردم عادی جامعه وظیفه گزارش حتی در مورد جرایمی مثل قتل را هم ندارند، چه برسد به موردی مثل بدحجابی که براساس تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مردم باور زیادی به آن ندارند.»
به گفته برزین خلیفهلو، در قوانین ایران تعریف درستی برای بی‌حجابی یا بدحجابی وجود ندارد: «به همین دلیل نه تنها این موضوع جرم نیست بلکه مردم هم وظیفه‌ای برای پیدا کردن جرم و گزارش آن ندارند. در ضمن، خواستن گزارش جرم یا ناهنجاری اجتماعی از مردم عادی با فلسفه تشکیل دولت، پلیس و دادسرا منافات دارد. ضمن این که این حرکت می‌تواند عده‌‌ای از مردم را که وابسته به حکومت هستند، مثل بسیج و سپاه، مقابل عده‌‌ای قرار بدهد. نکته مهم دیگر این که گزارش مردم عادی چه قدر می‌تواند معتبر باشد؟ مثل ماجرای گزارش آب بازی چند نوجوان گوشه پارکی در تهران که گفته شد شرایط "طبیعی و نرمال" نداشتند در حالی که خود نوجوانان می‌گفتند ما گوشه‌‌ای از پارک مشغول آب بازی بودیم که پلیس حمله کرد. این نوع رفتار نه تنها باعث بی‌نظمی می‌شود بلکه باعث سوءاستفاده برخی از افرادی که با هم مشکل شخصی دارند نیز خواهد شد. »
به عقیده این حقوق‌دان، این نوع درخواستها زمینه مداخله بیشتر در حریم خصوصی مردم توسط مردم و مراجع دولتی همچون پلیس را فراهم می‌کند.
برخی کارشناسان معتقدند درخواست چنین گزارش‌هایی از سوی حکومت که خود منشا عدالت و قدرت است، تاثیرات سویی بر جامعه خواهد داشت. «الی خرسندفر»، جامعه‌شناس در این باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «حتی اگر یک نفر از ۸۰ میلیون جمعیت ایران هم به این دعوت لبیک نگوید، جا انداختن این تفکر باعث ایجاد ترس وتشدید عدم اعتماد مردم به یکدیگر خواهد شد.»
به اعتقاد او، حکومت با ارایه چنین راهکارهایی، در نظر دارد تا جلوهگر نبود اعتماد و هم‌بستگی اجتماعی بین مردم در اذهان عمومی و فردی آن‌ها باشد و از طریق ایجاد بی‌اعتمادی بین مردم، تمامیت خواهی خود را بیشتر به نمایش بگذارد: «حکومت تمامیت‌خواه با چنین رفتاری می‌خواهد مسوولیت آن چه خود تصمیم گرفته است را به گردن مردم بیاندازد تا وانمود کند آن چه حکومت اسلامی انجام می‌دهد، خواسته خود مردم است و لبیکی است که مردم به این راهکار دادهاند.»
به عقیده این جامعه‌شناس، وقتی مسوولیت گزارش دادن به گردن مردم می‌افتد، فضای جامعه بسته‌تر خواهد شد؛ به ویژه در بافت‌های سنتی‌تر جامعه: «جمهوری اسلامی می‌داند که مردم در مقابل هم قرار دارند و این تلاش بیشتر از این که برای در برابر هم قرار دادن مردم باشد، برای این است که نبود اعتماد و هم‌بستگی بین مردم در جامعه را تثبیت کند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر