آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۸ با انتشار بیانیهای اعلام کرد ایران در خصوص غنی سازی اورانیوم از مرز تعیین شده در توافق سال ۲۰۱۵ که «برجام» خوانده میشود، خارج شده است.
مطابق این بیانیه، کارشناسان آژانس تایید کردهاند که درجه غلظت اورانیوم تولید شده در تاسیسات اتمی ایران بیش از ۳.۶۷ درصد بوده است.
یک روز پیش از بیانیه آژانس انرژی اتمی، «بهروز کمالوندی»، سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرده بود بعد از دو ماه مهلتی که ایران برای اروپا تعیین کرده و از آن جایی که طرف مقابل اقدام شایستهای برای انجام تعهداتش انجام نداده است، آنها سطح غنی سازی را از حد مجاز بالاتر بردهاند.
«جلیل روشندل»، استاد علوم سیاسی «دانشگاه کارولینای شرقی» در گفتوگو با «ایرانوایر» میگوید اگر جامعه بینالمللی امکان بحث و گفتوگو را به ایران نداده و با امریکا همدلی بیشتری داشته باشد، ممکن است رابطه بین ایران و آنها رو به وخامت نهاده و حتی در فاصله کوتاهی، به حملات محدود هوایی منجر شود.
به گفته این استاد دانشگاه، کماکان مشخص نیست که چه میزان اورانیوم با غلظت ۴.۵ یا حتی ۵ درصد در طول این چند روزه تولید شده است: «ممکن است میزان آن بسیار ناچیز و صرفا نمایشی و با این منظور بوده باشد که ایران به عنوان یک امر تحریک آمیز از آن استفاده کند تا زمینه بحث و گفت و گو بر سر موارد اختلاف را فراهم سازد.»
این کارشناس معتقد است در درجه نخست باید ببینیم که بیانیه امروز آژانس چه نوع مسوولیتهایی را بر عهده ایران گذاشته است و در عین حال باید دید که ایران چه پاسخی به این بیانیه خواهد داد.
به باور این استاد دانشگاه، تجاوز از متن توافق برجام نیازمند آن است که در چهارچوب کمیسیون برجام بررسی شود.
«امانوئل مکرون»، رییس جمهوری فرانسه در اجلاس سران «گروه ۲۰» توضیح داد که برجام دارای یک مکانیزم چند مرحلهای برای حل اختلافاتی است که در چهارچوب این توافق ایجاد میشود. روشندل میگوید: «من فکر میکنم اعضای برجام این اقدام اخیر ایران را در چهارچوب همین مکانیزیم رسیدگی خواهند کرد؛ با این که ما هم میدانیم که این رابطه الزاما به نظر امانوئل مکرون یا ایران وابستگی ندارد و علاوه بر اعضای برجام، یک عضو جدا شده آن به نام ایالات متحده هم وجود دارد که توان و اراده اعمال فشار نامحدود را دارد.»
او در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود، توضیح میدهد: «همزمان با تحولات اخیر، تقریبا همه کسانی که میتوانند در این رابطه اظهار نظر کنند، تا به حال حرفهای خود را زدهاند، از "مایک پمپئو" وزیر خارجه دولت امریکا گرفته تا سخنگوی اتحادیه اروپا و همچنین سخنگویان دولتهای مختلف اروپایی همچون آلمان، فرانسه، بریتانیا و همچنین چین و روسیه. از بررسی این اظهارات این طور برداشت میشود که چین، روسیه و ایران در محاسبات خود این احتمال را میدهند که ماجرای ایران به شورای امنیت بکشد و در آن جا چیزی به جز آن رخ بدهد که ما از بیرون گود متوجه میشویم.»
به گفته جلیل روشندل، از آن جایی که برجام یک توافق بینالمللی است، در صورت بروز تخطی و نرسیدن به یک راه حل مشترک، میتواند به شورای امنیت ارجاع داده شود: «اما این طور نیست که الزاما چون امریکا خواهان آن شده است، کمیسیون ناظر بر اختلافات برجام الزاما به نفع امریکا رای صادر کند. بلکه اگر کمیسیون برجام در نهایت علیه ایران رای دهد، در آن صورت زمینه برای ارسال پرونده به شورای امنیت فراهم خواهد شد.»
این استاد دانشگاه در توضیح این نکته که آیا رفتارهای ایران بر مبنای محاسبه و آینده نگری تنظیم شدهاند، میگوید: «اگر من بگویم عنصر دقت و محاسبه توسط ایران مراعات شده است، به معنای آن نیست که انتخاب ایران را تایید میکنم. فکر میکنم ایران مسیرهای انتخابی دیگری هم داشته که نپیموده اما در این مسیری که در پیش گرفته، دقیقا مرحله به مرحله عنصر احتیاط را همراه با تحریک جامعه بینالمللی مراعات کرده و پیش برده است؛ مثلا از آن جا شروع کرده است که ما از فلان روز میخواهیم دست به تولید اورانیوم غنی شده فراتر از چهارچوب تعهد شده در برجام بزنیم ولی به نحوی حساب شده میزان افزایش غلظت را از ۳.۶۷ به ۴.۵ درصد افزایش داده که فاقد اهمیت نظامی است.»
روشندل معتقد است ایران از یک سو با تغییر موضع گام به گام، میخواهد واکنش جامعه بینالمللی را بسنجد، از سوی دیگر به دلیل صدمهای که به علت اجرای برجام بر تکنولوژی هستهای آن وارد شده است، به لحاظ فنی قادر نیست در کوتاه مدت بیش از آن چه که گفته شده، دست به غنی سازی اورانیوم بزند.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر ایران گامهای دیگری در مسیر نقض برجام دارد، احتمال دارد همدلی اروپا را هم از دست بدهد: «در این جا ریسک بزرگی وجود دارد. پیشاپیش بریتانیا نسبت به فرانسه و آلمان همدلی بیشتری با امریکا از خودش نشان داده و در بسیاری موارد از سیاستهای این کشور بیش از سیاستهای درون برجامی حمایت کرده است. ولی اگر فردا که قرار شده است نماینده ویژه امانوئل مکرون به تهران سفر کند، در مذاکراتش به نتیجه نرسد یا ایران جواب قانع کنندهای برای طرف اروپایی نداشته باشد، شکاف بین اروپا و ایران زیادتر میشود و آنها را به امریکا نزدیکتر خواهد کرد.»
روشندل به انگیزههای قوی اقتصادی نیز در این مسیر اشاره میکند: «میزان سودآوری اقتصادی اروپا در ارتباط با ایران در مقایسه با منافع غایی شرکتهای عظیم مالی که با امریکا ارتباط اقتصادی دارند، بسیار ناچیز است. فراموش نکنیم که پیش از برجام، وقتی ایران تحت تحریمهای ویژه بود، امریکا توانست یکی از مهمترین بانکهای فرانسوی را نزدیک به ۹ میلیارد دلار جریمه کند. بنابراین، طبیعی و منطقی است که اروپا در پی سود بیشتر باشد.»
او در پاسخ به این سوال که تا چه حد امکان بروز برخورد نظامی وجود دارد، میگوید: «من معتقدم در صورت بروز واکنش نظامی، شما نباید منتظر ورود مستقیم امریکا به ماجرا باشید. اگر اقدامات ایران به عنوان گامهایی در جهت تولید بمب اتم تلقی و زمینه برخورد نظامی فراهم شود، به باور من احتمال زیادی وجود دارد که با حمایت امریکا در پشت پرده ماجرا، نخستین واکنش را اسراییل انجام بدهد.»
این کارشناس معتقد است امریکا در مقابله با ایران به مراتب آسیبپذیرتر از اسراییل خواهد بود: «درست است که "حزبالله" در لبنان و در همسایگی اسراییل میتواند برای این کشور آسیبزا باشد یا شاید امکانات بالقوه کوچکی در داخل سوریه از سوی ایران بر علیه اسراییل وجود داشته باشد اما به جز این دو نقطه محدود، امکان این که ایران به اسراییل آسیب برساند محدودتر است. این در حالی است که به علت حضور ۲۰ ساله امریکا در کل منطقه و پایگاههای این کشور در همسایگان همجوار ایران، امریکا در مقابل توان موشکی ایران آسیب پذیرتر است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر