زنان تاثیرگذار ایران: برسابه هوسپیان

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت هایی که گاه به قیمت زندگی و جان شان تمام شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده اند. از سوی دیگر، در تاريخ جهان بسيارى از زنان و مردان دیگر به دليل استعداد شگرف آن ها براى تخريب و نابودى ساخته هاى ديگران، «تاثيرگذار» نام گرفته اند.

زنان ایرانی نویسنده، برگ های بسیاری از کتاب تاریخ 200 سال اخیر ما بوده اند؛ چه به دليل تاثير مثبت بسيارى از آن ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دليل تاثير بعضى از آن ها در تشويق به خشونت، گسترش جهل و جزم انديشى و سوء استفاده از قدرت مالى و اقتصادى در جهت منافع خود.

مجموعه «زنان تاثیرگذار» «ایران وایر» يک مقدمه است. افرادى كه نام‎شان در اين فهرست آمده، نماينده برخی اقشار جامعه هستند كه هر روز در ايران و كشورهاى ديگر بر زندگى خانواده و اجتماع خود تاثير مى گذارند. بديهى است همان طور كه اشاره كرديم، همه فعاليت ها و یا تمام افراد حاضر در اين مجموعه، مورد تایيد «ایران وایر» نيستند اما تاثير گذارى هيچ يك از افراد اين ليست را نمي شود كتمان كرد.

 اين ليست، اولين سرى سلسله بیوگرافی های زنان تاثیرگذار ایران است که به مرور تکمیل می شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

-------------------------

زنی عاشق آموختن و آموزش

تا یک‌سال پیش که شهرداری تهران بعد از 90 سال تابلوی تازه‌ای را اول آن کوچه بن بست نزدیک بهارستان عوض کند، هنوز نام بنیانگذار نخستین مهدکودک ایرانی در پایتخت به چشم می‌خورد:« برسابه هوسپیبان» زنی که در تنها عکسی که از این مهدکودک به یادگار مانده است درست در وسط عکس در میان دانش‌آموزانش ایستاده  به دوربین نگاه می‌کند.

برسابه هوسپیان  به شهادت همه منابع آموزش و پرورش  یکی از زنان تاثیرگذار در حوزه تعلیم و تربیت کودکان ایرانی که نخستین کودکستان تهران را به اسم تهران در مرکز تهران افتتاح کرد. کودکستان ایران نخستین کودکستان بود  که براساس متد آموزشی و تعلیم و تربیت نوین به راه افتاد و سال‌ها فعالیت می‌کرد.  

براساس نوشته کتاب تاریخ ارامنه ایران برسابه هوسپیان – سنقچیان در سال 1285 شمسی در روستای ماموران استان چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. یکساله بود که به همراه خانواده به تهران آمد و مانند سایر دختران ارمنی به مدرسه هایکازیان رفت که برای کودکان ارمنی توسط فردی خیر در انتهای خیابان قوام راه‌اندازی شده بود. بخشی از این مدرسه بعدها توسط شورای خلیفه‌گری ارامنه تبدیل به کلیسای حضرت مریم شد و تا چند سال پیش فعال بود. برسابه در سال 1303 از مدرسه فارغ‌التحصیل شد و در همان مدرسه مشغول شروع به تدریس کرد.  یک سال هم به از سوی انجمن ارامنه به انزلی رفت و در مدرسه ارامنه این شهر تدریس کرد. برسابه در سال‌های تدریس متوجه شد بیشتر معلم‌هایی که تدریس می‌کنند برای نگهداری کودکان خود مشکلاتی دارند و جایی نیست که مادران شاغل فرزندان خود را به آن‌جا بسپارند. به همین دلیل زنان شاغل مجبور بودند میان فرزند و کار فرزندانشان را انتخاب کنند. او که در جریان برنامه‌های آموزشی خارج از ایران بود متوجه شد در اروپا مراکزی به اسم باغ کودکان است که بچه‌ها را از سن کم به آن می‌سپارند تا مقدمات آموزش را پیش از مدرسه بیاموزند. البته چنین مدرسه‌ای را چند سال قبل جبار باغچه‌بان نیز به اسم باغچه کودک راه انداخته بود. اما آن چه برسابه به دنبال آن بود فقط مدرسه‌ای مقدماتی برای آمادگی نبود محلی برای نگهداری کودکان زیر 3 سال هم شد.  او در سال 1309 به تهران بازگشت و بعد تلاش زیاد توانست مجوز راه‌اندازی نخستین مهدکودک را در تهران بگیرد. برسابه در زمان تحصیل و تدریس خود ‌ به هنر تئاتر هم علاقه‌مند شده بود و از طریق دوستش لرتا هایراپتیان به این هنر روی آورده بود. او در طول سال‌ها  با معزالدین‌ فکری‌، نعمت‌اله‌ شیبانی‌، کلنل‌ وزیری‌، نوشین‌ و لرتا همکاری‌ می‌کرد. اما هدف بزرگش راه‌اندازی مهدکودک بود  و برای همین برنامه‌اش را برای این هدف تغییر داد و سرانجام کودکستانش را افتتاح کرد.

این کودکستان به نام ایران ‌ در خیابان‌ ممتازالدوله‌ (شاه‌آباد) با دو کلاس‌، یک‌ سالن‌ ناهارخوری‌ و یک ‌دفتر مرداد 1310 کارش را شروع کرد.  4 مادر نخستین کسانی بودند که بچه‌هایشان را به برسابه سپردند و این کودکستان با همین چهار کودک کارش را شروع کرد . اما خبر راه‌اندازی این مرکز خیلی زود به گوش مادران کارمند و سایر مادران رسید و در کمترین زمان ممکن کودکستان برسابه یا همان ایران در طول 30 سال تبدیل به  ‌ مجتمع‌ آموزشی‌ شامل‌ کودکستان‌، دبستان ‌و دبیرستان‌ شد و نزدیک به  چهارصد شاگرد  در آن شروع به آموزش کردند. ساختمان قبلی دیگر برای کودکستان کوچک بود و  در نتیجه‌ به‌ محلی‌ بزرگ تر‌ در خیابان‌ صفی‌علیشاه‌ منتقل‌ شد. آموزش در مدارس برسابه از ابتدای کار به زبان فارسی بود.  او برای کامل کردن تحصیلاتش در زمینه آموزش و پرورش کودکان در سال 1328 مهدکودکش را به دست همکارانش سپرد و  شدبه ژنو رفت و در رشته علوم تربیتی و روانشناسی کودکان و نوجوانان دانشگاه ژنو تحصیلاتش را کامل کرد.

روایت درس خواندن در مدارس برسابه به قلم بعضی، از جمله دکتر صدرالدین الهی، روزنامه نگار و استاد روزنامه نگاری، گویای تلاش های ارزنده برسابه بود. این مدارس از نامدارترین مدارس ایران پیش از انقلاب به شمار می رفتند. کودکان زیادی در طول سال‌های فعالیت این مدرسه از سنین پیش از دبستان تا فارغ‌التحصیلی در آن‌تعلیم و تربیت دیدند. افرادی که در میانشان چهره‌هاش شناخته شده بعدی کم نبود. اما شاید مهمترین کاری که برسابه هوسپیان انجام داد این بود که کاری کرد تا تعداد زیادی از مادران شاغل میان فرزندان و کارشان دست به انتخاب نزند و محیطی را برای کودکان زیر سن مدرسه به وجود آورد که هم کودکی کنند و هم آموزش‌های درست و علمی را ببیند. در فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ برسابه‌ هوسپیان‌ همواره‌ زنی‌ پیشتاز و پیشرو بود و از کوشندگان‌ و مبارزان‌ حقوق‌ زنان‌ به شمار می‌رفت‌ و در سازمان های‌ گوناگون‌ خیریه‌ عضویت‌ داشت‌. او در سال 1347یکی از بنیانگذاران سازمان زنان ایران بود.  در کارنامه‌ فعالیت‌های‌ آموزشی‌ و فرهنگی‌ برسابه‌ چندین‌ مدال‌ سپاس‌ و افتخار نیز ثبت‌ شده‌ است که شاید مهمترین آن‌ها  دریافت نشان درجه 2« افتخار» از سوی وزارت آموزش و پرورش دریافت کرد مدارس برسابه تا سال 57 برپا بود و متاسفانه مانند بسیاری از مدارس بخش خصوصی پیش از انقلاب با به راه افتادن انقلاب فرهنگی تعطیل و به دست آموزش‌و پرورش دولتی سپرده شد.   

برسابه‌ دو سال‌ بعد از انقلاب‌ ـ پس‌ از نیم‌ قرن‌ کار خستگی‌ناپذیر معلمی‌ و مدیریت‌ ـ بازنشسته‌ شد ولی‌ آرام‌ ننشست ‌و تورهای‌ سفری‌ راه‌ انداخت‌. پس‌ از آمدن‌ به‌ امریکا سال ها به‌ تنهایی‌ در گلندل‌ زندگی‌ کرد و اواخر عمر خود را، علی رغم عشقی که به ایران و کودکان آن داشت، نه در ایران که به ناچار در امریکا سپری کرد و در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی در همان کشور بدرود حیات گفت. برسابه هوسپیان در طول‌ عمر نودوچهارساله‌اش‌، سربلند و عاشق‌ زندگی‌ کرد، سربلند و عاشق‌ نیز از جهان‌ رفت‌، هر چند سال های‌ آخر عمر را به‌ سختی‌ گذراند.