بالا گرفتن تنش سیاسی و محدودیت‌های جدید مهاجرتی باری بر دوش مهاجران ایرانی

هفته گذشته «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا گفت سیاست‌های مهاجرتی این کشور را تغییر داده است و ورود مهاجران به امریکا از این به بعد بر پایه قابلیت و توانایی خواهد بود نه رابطه فامیلی.

او گفت طرح جدیدش کامل‌ترین بسته مهاجرتی تا امروز امریکا است و اجازه نمی‌دهد که پناه‎جویان از امریکا سوء استفاده کنند: «اگر ادعای درستی دارید، پذیرفته می‌شوید. اما اگر دروغ بگویید، باید سریع به خانه و وطن خود بازگردید.»

رییس جمهوری امریکا هم‎چنین عملکرد طرح «لاتاری» را خلاف ارزش‌های امریکایی دانست و تاکید کرد که طرح جدیدش که در انتظار رای نمایندگان مجلس است، راه «دروغ‌گویان» و «متقلبانی» را که لایق دریافت اقامت امریکا نیستند، خواهد بست.

او در متن اظهاراتش به شیوه مهاجرپذیری این کشور که بر مبنای حضور اعضای خانواده بنا گذاشته شده است، انتقاد کرد. این در حالی است که کاهش دریافت ویزای خانوادگی می‌تواند زندگی بسیاری از ایرانیان ساکن امریکا را دشوار کند.

بسیاری از ایرانیان ساکن امریکا توان برگشتن به ایران را ندارند. آن‎ها امکان همراهی با خانواده‎های خود در آن سوی مرزهای کشور را از دست داده‌اند و به همین دلیل هم تلاش می‌کنند زمینه را برای مهاجرت سایر اعضای دیگر خانواده فراهم کنند.

اما این روزها با طرح سیاست‌های جدید مهاجرتی، حذف احتمالی لاتاری و بالا گرفتن تنش بین دو دولت ایران و امریکا، امید به بهبودی اوضاع از دل ایرانیان این سو و آن سوی مرز گرفته شده است.

از آن سو، گروهی از ایرانیانی که اقامت دایم امریکا را ندارند، در طول دو سال گذشته دست و دل‎شان از سفر کردن به بیرون مرزهای امریکا می‌لرزیده است.

یکی از آن‎هایی که زندگی‌اش با طرح مهاجرتی ترامپ به کلی دگرگون شد، خانم «نوا شیبانی»، ساکن شهر سن دیگو است. او با این که در ایران شرکت خصوصی حمل‎ونقل داشته است اما این روزها به عنوان فروشنده بخش لوازم آرایشی فروشگاه «میسیز» کار می‌کند.

نوا از ایران خارج شد و قرار بود همسرش چند ماهی بیش‎تر بماند تا همه دارایی‌هایشان را تبدیل به پول کنند و بعد از رتق و فتق امور مالی و رسیدگی به حساب‌های باقی‎مانده، به نوا بپیوندد. اما هرگز این اتفاق نیفتاد و تصمیم جدید دولت امریکا باعث فروپاشی پیمان زناشویی آن‎ها شد.

«مجید»، همسر نوا به خاطر سیاست‌های مهاجرتی ترامپ نتوانست به امریکا راه پیدا کند و بعد از آن بود که دایره اختلافاتشان گسترده‌تر شد. مجید حاضر نمی‌شد پول حاصل از فروش شرکت و املاک نوا را به او بازگرداند چون تصور می‌کرد نوا باید بر سر خانه و زندگی‌اش برگردد.

در نهایت آن‎ها با وجود این که مبلغ ۱۹هزار دلار برای حل این مشکل به یک وکیل ساکن سن دیگو پرداختند، پس از تلاشی بی‌نتیجه، به فکر جدایی افتادند.

اولین بار، روز جمعه بیست و هشتم ژانویه ۲۰۱۷، دونالد ترامپ، رییس جمهوری امریکا فرمان اجرایی موسوم به «حفاظت امریکا در برابر ورود تروریست‌های خارجی» را امضا کرد؛ فرمانی که در ابتدا ورود شهروندان هفت کشور ایران، عراق، سوریه، لیبی، سومالی، سودان و یمن به امریکا را ممنوع می‌کرد. مدتی بعد و در روز ششم مارچ همین سال، این فرمان جنجالی که در فرودگاه‌های امریکا بسیاری از مهاجران را به رنج و زحمت زیاد انداخته بود، مورد اعتراض دادگاه‌های ایالتی قرار گرفت و بارها از سوی دادگاه‌های ایالتی نیویورک، هاوایی، مریلند، ماساچوست و واشنگتن مورد تعلیق قرار گرفت و سیاستمدارانی هم‌چون وزیر وقت دادگستری دولت ترامپ نیز با آن مخالفت کردند. اما مخالفت‌ها راه به جایی نبرد و اجرای این فرمان از سر گرفته شد. در نهایت این دعوای جنجالی به دیوان عالی امریکا رفت و روز بیست و ششم جون ۲۰۱۸، با پنج رای موافق در برابر چهار رای مخالف، به تصویب رسید. اما به نظر نمی‌رسد این موضوع تا این مرحله به پایان نزدیک شده باشد.

در طول هفته‌‌ای که گذشت، «مهسا» با خواندن اخباری در مورد بسته مهاجرتی جدید که ورود مهاجران به امریکا را دشوارتر می‌کند، به شدت آشفته بوده است. سه سال که از مرگ همسر مهسا در یک تصادف جان‌گداز در جاده خرم آباد به درود گذشت، او به امید تغییر زندگی دو فرزندش و کسب موقعیت بهتر، به فکر مهاجرت افتاد. ملک پدری و آن چه از همسرش باقی مانده بود را فروخت، «دانشگاه شیکاگو» به دخترش ویزای تحصیلی داد و آن‎ها توانستند با توجه به معلولیت دخترش، دانشگاه را متقاعد به همراهی با خانواده کنند.

این طور برنامه ریخته بودند که چند ماه بعد که «شاهین» خدمت سربازی‌اش به اتمام رسید، به آن‌ها ملحق شود. فقط سه ماه از خدمت شاهین مانده بود اما اگر آن‌ها منتظرش می‌ماندند، سال تحصیلی جدید را از دست می‌دادند. برای همین هم راهی شهر شیکاگو شدند در حالی که همه آن‌چه ماحصل چهل و اندی سال زندگی بود، در یک چمدان خلاصه شده و دست‌شان بود. اما درست چند هفته بعد از ورودشان، جریان فرمان مهاجرتی ترامپ پیش آمد و راه آمدن شاهین بسته و این پسر جوان به کلی ناامید و درگیر بحران شدید روحی شد. نه خانه‎ای باقی مانده بود که آن‎جا زندگی کند و نه پولی داشت که یک شغل تازه برای خودش راه بیاندازد. او حتی از دوستانش هم خداحافظی کرده و میهمانی وداع گرفته بود. وسایل شخصی‌ خود را هم داخل یک جعبه و گوشه حیاط کوچک خانه مادر بزرگ به امانت گذاشته بود.

چند ماه بعد به مهسا خبر دادند که پسرش به دام اعتیاد به شیشه افتاده است. دخترش اما حاضر نبود برگردد. مهسا نمی‌دانست کنار دخترش بماند یا به ایران بازگردد؟ در طول این دو سال، هر بار که دل‎تنگ شده و ‌خواسته است برگردد، یک عده به او توصیه کرده‌اند که بماند و مدت دیگری تحمل کند چون به زودی ماجرای تنش بین ایران و امریکا کم رنگ خواهد شد و مسیر رفت و آمد از نو باز خواهد شد. حالا امید مهسا با این اظهارات و اخبار تازه به ناامیدی رسیده است. البته این مشکل مختص مهسا نیست، ایرانیان بسیاری در امریکا با این کابوس درگیرند.

در مورد تعداد ایرانیان ساکن امریکا آمار دقیقی وجود ندارد. دفتر حافظ منافع ایرانیان در واشنگتن می‌گوید پرونده یک میلیون گذرنامه ایرانی در اختیار آن‎ها است اما نمی‌توان آمار ایرانیانی که دارای گذرنامه ایرانی نیستند را نادیده گرفت. آن طور که «موسسه فن‎آوری ماساچوست» می‌گوید، فقط در ایالت کالیفرنیا حدود ۶۰۰ هزار ایرانی زندگی می‌کنند.

«سهیل. ح» روزنامه‌نگاری است که ناچار به ترک ایران بوده و۱۰سالی از دریافت گرین کارتش می‌گذرد. او در طول سال‌های اخیر هزینه بسیاری صرف گرفتن ویزای موقت مادرش کرده است. این کار شش سال زمان برده و هر بار به نوعی پرونده آن پیرزن تنها برای بازبینی و رسیدگی مجدد برگشت خورده و سهیل ناچار شده است برای پیش‌برد کار، هزینه بیش‌تری برای امور وکالت پرداخت کند.

همسایه آن‌ها از مدت‌ها قبل به او هشدار داده بود که مادرش به کلی حافظه خود را از دست داده و دیگر به ندرت قادر است دیگران را به خاطر بیاورد و به نوعی با بیماری «آلزایمر» مواجه شده است. آن‌ها سه بار وقت مصاحبه سفارت گرفتند و هر بار مبلغی که برای سهیل قابل توجه بود، به حساب سفارت واریز کردند. هزینه وکیل و کارهای بسیار دیگری که سهیل با کار شبانه در فروشگاه‌های «تارگت» و «والمارت» به دست می‌آورد پرداخت می‎شد. کار به نتیجه نزدیک شده بود که زمان آخرین مصاحبه مادر سهیل با فرمان مهاجرتی ترامپ هم زمان شد و این پیرزن در ایران ماندگار شد و روز به روز شرایطش به وخامت می‌رود. حالا نه سهیل می‌تواند به ایران بازگردد چون امکان بازداشتش وجود دارد و نه مادرش را به امریکا راه می‌دهند.

سهیل می‌گوید اخیرا بعد از۱۰ سال، برای دریافت حق شهروندی امریکا اقدام کرده اما با این که هیچ دلیلی برای منع پذیرش او وجود نداشته و ترامپ بارها تاکید کرده است که محدودیت‌های مهاجرتی او شامل گرین کارت‌های صادر شده پیش از این نخواهد شد اما چند هفته پیش به دلایل کاملا سخت‎گیرانه، از پذیرش درخواست شهروندی او ممانعت کرده‌اند. سهیل می‎گوید واقعا نمی‌داند چرا؟

به نظر می‌رسد با وجود وعده‌های داده شده در خصوص گرین کارت‌هایی که پیش از این فرمان صادر شده‌اند اما این روزها سخت گیری نسبت به اعطای حق شهروندی افزایش یافته است. این مساله به عدم اعطای ویزا به اعضای خانواده ایرانیان محدود نمی‌شود؛ بسیاری از ایرانیان ساکن امریکا بعد از تصویب فرمان مهاجرتی ترامپ، از سفر کردن به بیرون مرزهای امریکا پرهیز می‌کنند.

«لادن فقیهی» یکی از آن‏ها است. او ساکن «سات لیک سیتی» در ایالت «یوتا» است و در طول دو سال گذشته از خاک امریکا خارج نشده است. با این که وکیل او گفته برای سفر کردن مشکل خاصی ندارد اما لادن می‌ترسد که بعد از خروج از مرزهای امریکا، اجازه بازگشت به او ندهند: «وکیلم می‌گوید مشکلی نیست اما من در یک ترس دایمی به سر می‌برم. در این مورد، قانون مشخص و واضحی وجود ندارد و بسیاری از دوستانم از برخورد سلیقه‎ای ماموران فرودگاه و اداره مهاجرت می‌گویند. کسی به درستی نمی‌داند اگر در بدو ورود با یک مامور بداخلاقی که آن روز به طور اتفاقی با کمی بدبیاری هم روبه‎رو شده است مواجه شوند و امکان برگشتن به خانه و زندگی خود را نداشته باشند، باید کجا بروند؟»

لادن می‌گوید او و بسیاری از دوستانش عملا ایزوله شده‎اند: «قبل از این، دوستانم دعوت نامه و ویزای کوتاه مدت می‌فرستادند برای وابستگان درجه اول‎شان تا آن‎ها را در خاک امریکا ملاقات کنند. حالا اما آن‎ها هم می‌ترسند خاک امریکا را ترک کنند و دیگر امکان برگشتن نداشته باشند و هم نمی‌توانند کسی را دعوت کنند. آن‎ها عملا ایزوله شده‎اند.»

بسیاری از آدم‌های وامانده پشت دیوار مرزها که امید به بهبودی اوضاع و شرایط مهاجرت به امریکا را در سر می‌پروراندند، این روزها و با احتمال تصویب محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر و هم‌چنین با بالا گرفتن اختلافات بین ایران و امریکا، درگیر این سوال هستند که سرنوشت زندگی چند پاره آنها مابین کشاکش طولانی این دو کشور در نهایت به کجا خواهد انجامید؟

مطالب مرتبط:

تاثیر طرح جدید مهاجرتی ترامپ بر زندگی ایرانیان در گفت‌و گو با کیانوش رزاقی، وکیل مهاجرت