جمهوری اسلامی ایران در سالگرد خروج امریکا از توافق هسته‌ای «برجام»، اعلام کرده است که اجرای بخشی از تعهدات خود را کاهش میدهد.
تصمیم ایران، مصوبه «شورای عالی امنیت ملی» است که برای اجرایی شدن باید به تایید آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی رسیده باشد. این تصمیم به صورت مکتوب و با امضای «حسن روحانی»، رییس جمهوری ایران برای رهبران کشورهای بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه فرستاده شده و به اطلاع مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم رسیده است.
ایران اجرای چه تعهداتی را متوقف کرده است؟
از روز هجدهم اردیبهشت(هشتم می) امسال ایران اجرای دو تعهد خود بر اساس برجام را متوقف کرده است. این دو اقدام، پایان دادن به محدود نگه داشتن ذخایر اورانیوم غنی‌شده محصول «کارخانه غنیسازی نظنز» و نیز ذخایر آب‌سنگین تولیدی «مجتمع آب سنگین اراک» است.
تعهد ایران چه بود؟
جمهوری اسلامی ایران بر اساس توافق هسته‌ای برجام، ملزم به محدود نگه داشتن ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین در داخل خاک خود بود. بر اساس این توافق، میتوانست حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده با خلوص ۳.۶۷ درصد در داخل کشور نگهداری کند. ایران متعهد بود که مازاد اورانیوم غنی شده خود را در بازارهای جهانی به فروش برساند. تاکنون روسیه مشتری اصلی ایران بوده است که در ازای دریافت اورانیوم غنی شده، مواد خام اولیه همچون سنگ اورانیوم به ایران میفرستاد.
طبق برجام، آژانس بینالمللی انرژی اتمی مسوول بود تا به طور روزانه میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران را کنترل کند و مدیرکل آن سالی چهار بار گزارش آن را به شورای حکام آژانس که در واقع هیات مدیره این نهاد هستند و اعضای شورای امنیت سازمان ملل ارایه دهد.
ایران در ارتباط با آب سنگین نیز تعهد داشت که میزان ذخایر خود را به کمتر از ۱۳۰ تن از این محصول، محدود نگه دارد. طی سه سال و نیمی که از اجرای برجام میگذرد، ابتدا ایالات متحده امریکا در اقدامی کم سابقه پس از انقلاب اسلامی، ۳۲ تن آب سنگین مازاد ایران را به قیمت هشت میلیون و ۶۰۰ هزار دلار خریداری کرد که بزرگ‌ترین معامله دو کشور پس از قطع روابط در سال ۱۳۵۸ بود.
پس از فروش این میزان، مشتری عمده دیگری برای آب سنگین تولیدی ایران پیدا نشد اما برای این که به تعهد خود در کاهش ذخایر آب سنگین پایبند بماند، در توافقی با پادشاهی عمان، آب سنگین مازاد خود را در یکی از شهرهای بندری این کشور انبار کرد.
آیا امریکا هم تعهدی داشت؟
بر اساس قوانین داخلی امریکا، هرگونه معاملات تجهیزات هسته‌ای و مواد اتمی با ایران ممنوع است و مجازات سرپیچی از آن، تحریم، جریمه مالی و زندان خواهد بود. ایالات متحده امریکا این تحریم را به بیرون از مرزهای خود گسترده و در صورت نقض آن حتی اتباع دیگر کشورها را تحت تحریم و پیگرد قانونی قرار میدهد. بخشی از این قوانین تحریمی، در جریان توافق هسته‌ای برجام متوقف و امریکا متعهد شد با صدور مجوزهایی، خریداران اورانیوم غنی شده و آب سنگین ایران را از مجازات معاف کند.
دولت «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا حتی تا یک سال پیش از خروج از برجام، این معافیت را صادر کرده بود اما در اردیبهشت امسال از صدور مجدد آن خودداری کرد. به این ترتیب، فروش اورانیوم مازاد ایران به روسیه و ارسال آب سنگین به عمان میتوانست روسیه و عمان را مشمول تحریم‌های ایالات متحده کند. در این صورت، ایران یا باید تولید اورانیوم غنی شده و آب سنگین خود را متوقف یا با ادامه تولید، سقف تعیین شده مجاز را رد می‌کرد. تصمیم نظام جمهوری اسلامی ایران، ادامه تولید این دو محصول بوده است.
چرا برای ذخیره اورانیوم غنی شده و آب سنگین سقف تعیین شده بود؟
هدف از توافق برجام، فاصله انداختن بین امکان تولید بمب اتمی توسط ایران هم‌زمان با ادامه فعالیتهای هسته‌ای غیرنظامی آن بود. نگهداری ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده با خلوص ۳.۶۷ درصد و ۱۳۰ تن آب سنگین، امکان تولید فوری سلاح هسته‌ای را به دارنده آن نمی‌دهد.
حالا چه میشود؟
مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش بعدی خود به ۳۵کشور عضو شورای حکام که ایالات متحده عضو دایمی آن است، کاهش تعهدات ایران را گزارش خواهد کرد و این گزارش را برای شورای امنیت سازمان ملل هم ارسال می‌کند. در صورتی که کشورهای باقی مانده در برجام سازوکارهای حل اختلاف در توافق هسته‌ای را به جریان بیاندازند، موضوع میتواند در کمتر از سه ماه در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار بگیرد.
آیا کاهش اجرای تعهدات ایران به معنی نقض برجام است؟
هرگونه کاهشی در عمل به مفاد توافق هسته‌ای برجام، نقض این توافقنامه محسوب میشود. به بیان دیگر، کاهش تعهدات، چه جزیی باشد مانند تصمیم اخیر ایران و کلی باشد مثل خروج امریکا از توافق، تفاوتی ندارد و برجام نقض شده است.
آیا راه بازگشت وجود دارد؟
ایران و همه طرفهای دیگر توافق هسته‌ای برجام میتوانند اجرای تعهدات خود را به صورت جزیی یا کلی متوقف کنند اما با این اقدام، حق عمل متقابل به طرف دیگر خود میدهند. ایران میگوید خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور و ناتوانی شرکای اروپایی توافق هسته‌ای در برابر تحریم‌های ایالات متحده، این حق را به جمهوری اسلامی میدهد که دست به عمل متقابل بزند. اما به کشورهای باقی مانده در توافق ۶۰ روز مهلت داده است تا موضوع تحریم خرید نفت و مبادلات تحریم شده بانکی را به نحوی که ایران از مزایای آن برخوردار شود، حل و فصل کنند.
ایران تهدید کرده است در صورتی که شش کشور باقی مانده در برجام طی دو ماه آینده خواسته‌های ایران را عملی نکنند، جمهوری اسلامی اجرای بخش دیگری از تعهداتش را متوقف خواهد کرد. «حسن روحانی»، رییس‌جمهور ایران گفته است یکی از تصمیمات احتمالی برای دوماه آینده، افزایش سطح غنی سازی اورانیوم به بیشتر از خلوص ۳.۶۷ درصد و دیگری توقف نوسازی راکتور آب سنگین اراک خواهد بود.
مطالب مرتبط:
برجام بدون آمریکا؛ ایران دنبال چیست؟
آیا ترامپ برجام را پاره می‌کند یا نه؟
ضرب‌الاجل ترامپ به اروپا: چهار ماه وقت دارید برجام را اصلاح کنید
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر