زنان تاثیرگذار ایران: بدری تیمورتاش

بدری تیمورتاش نخستین دندانپزشک زن

طاهره تسلیمی، شهروند خبرنگار

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت هایی که گاه به قیمت زندگی و جان شان تمام شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده اند. از سوی دیگر، در تاريخ جهان بسيارى از زنان و مردان دیگر به دليل استعداد شگرف آن ها براى تخريب و نابودى ساخته هاى ديگران، «تاثيرگذار» نام گرفته اند.

زنان ایرانی نویسنده، برگ های بسیاری از کتاب تاریخ 200 سال اخیر ما بوده اند؛ چه به دليل تاثير مثبت بسيارى از آن ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دليل تاثير بعضى از آن ها در تشويق به خشونت، گسترش جهل و جزم انديشى و سوء استفاده از قدرت مالى و اقتصادى در جهت منافع خود.

مجموعه «زنان تاثیرگذار» «ایران وایر» يک مقدمه است. افرادى كه نام‎شان در اين فهرست آمده، نماينده برخی اقشار جامعه هستند كه هر روز در ايران و كشورهاى ديگر بر زندگى خانواده و اجتماع خود تاثير مى گذارند. بديهى است همان طور كه اشاره كرديم، همه فعاليت ها و یا تمام افراد حاضر در اين مجموعه، مورد تایيد «ایران وایر» نيستند اما تاثير گذارى هيچ يك از افراد اين ليست را نمي شود كتمان كرد.

 اين ليست، اولين سرى سلسله بیوگرافی های زنان تاثیرگذار ایران است که به مرور تکمیل می شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

-------------------------

خدمت به خلق و مردم

نام خانوادگی مشهور موضوعی نبود که «بدرالزمان تیمورتاش» به آن بسنده کند. او می‌خواست کاری برای مردم سرزمینش انجام دهد و همین بود که به نخستین دندان‌‍پزشک‌ بودن زن بسنده نکرد و تا آخر عمر، خود را وقف کمک به مردم سرزمینش کرد.

بدری تیمورتاش مانند برادر نام‎دارش «عبدالحسین‌خان تیمورتاش» در سال ۱۲۹۰ شمسی در سرزمین پدری خود «نردین»، در نزدیکی «میامی» به دنیا آمد. پدرش «کریم‌داد نردینی»، از زمین داران بزرگ خراسان بود. در زمان به دنیا آمدن بدری، نردین بخشی از خراسان به شمار می‌آمد.

«حاج کریم دادخان»، نایب ولایه بجنورد امروزی (یا همان «یارمحمدخان سهام الدوله») بود و با پایان بخشیدن به قائله و شورش بیرجند توسط «شوکت الملک خراسانی»، لقب «سردار معظم» را دریافت کرده بود.

 ‍سه ساله بود که به همراه خانواده‌اش به تهران آمد و در مدرسه «ژاندارک» تحصیل خود را آغاز کرد. اما هنوز دوران مقدماتی را تمام نکرده بود که پدرش تصمیم گرفت او را مانند فرزندان دیگرش به خارج از ایران بفرستد. کریم‌داد سه فرزند داشت؛ یک دختر و دو پسر. علاقه‌ او به تنها دخترش کم تر از علاقه‌اش به ‍پسرانش نبود. برای فرستادن بدری به خارج، با عبدالحسین، پسر بزرگ تر خود که در روسیه به لقب سردار معظمی هم نائل شده بود، مشورت کرد و او اروپای مرکزی را پیشنهاد داد.  بدری هم ابتدا به «سوربن» فرانسه و سپس به «بروکسل» بلژیک رفت و برخلاف همه اعضای خانواده‌اش، راه سیاست را در پیش نگرفت.

بدری تحصیلات خود را در مدرسه‌ای شبانه‌روزی در بروکسل ادامه داد. در آن‌جا بود که برادرش به عنوان وزیر دربار پهلوی انتخاب شد و هنوز وارد دانشگاه نشده بود که خبر آمد عبدالحسین که روزگاری تاج کیانی را بر سر رضا شاه گذاشته بود، در زندان قصر با آمپول پزشک «احمدی» کشته شده است.

شنیدن خبر کشته شدن برادر بزرگ تر خبر ناگواری بود که تحملش در غربت برای بدری سخت بود اما او برخلاف «ایران»، دختر برادرش که پنج‌سال از او کوچک تر بود، به جای انتقام از پهلوی، به کسب دانش پرداخت. در همان جا بود که فهمید ایران تا بغداد رفته تا قاتل پدرش، پزشک احمدی را دستگیر کند و به ایران باز گرداند.

 بدری بعد از پایان تحصیلات مقدماتی، مدرسه پزشکی بروکسل را انتخاب و در مدرسه دندان پزشکی شروع به تحصیل کرد. او در حالی وارد این رشته شد که نمی‌دانست روزی به عنوان نخستین بانوی دندان پزشک به ایران باز خواهد گشت.

بدری بعد از پایان تحصیلات به پاریس رفت و مدتی در این شهر برای گرفتن تخصص، دوره بیماری های مخاط دهان و پوست را گذراند. چون نیت رفتن به کنگو را داشت، یک دوره طب «ممالک حاره» را نیز طی کرد.

اما در خواست او برای رفتن به کنگو با مخالفت پدرش کریم‌داد مواجه شد و بدری تصمیم گرفت به ایران باز گردد. او در بازگشت به ایران به جای بازکردن مطب، به مشهد رفت و دانشکده دندان‎پزشکی این شهر را راه‌انداخت؛ دانشکده‌ای که بی‌تردید امروز یکی از بهترین دانشکده‌های دندان پزشکی در ایران است. این دانشکده در حال حاضر با حدود ۱۱۵ استاد و حدود چهارهزار دانشجو در ۱۱ گروه آموزشی عمومی و تخصصی فعالیت می‌کند اما تنها نام بدری تیمورتاش را بر سالن آمفی‌تآتر خود دارد.

او در طول سال‌ها، شاگردان زیادی را تربیت کرد و چندین کتاب در زمینه تخصصی از خود به یادگار گذاشت که جزوه‌های درسی او در دانشگاه است. به گفته بسیاری از دانش‌جویانش که حالا پزشکان سرشناسی هستند، بدری تیمورتاش در طول دوران تحصیل به آن هایی که از شهرهای دیگر می‌آمدند و بضاعت مالی نداشتند، کمک‌های زیادی کرده است؛ شاگردانی که امروز از او شناخته‌شده تر و مشهورترند.

بدری تیمورتاش در سال‌های بعد از انقلاب در ایران به تنهایی زندگی می‌کرد. همه اعضای خانواده‌اش یا فوت کرده بودند یا در خارج زندگی می‌کردند. او هیچ‌گاه ازدواج نکرد و بیش تر عمرش را صرف کمک به مردم بی‌بضاعتی کرد که در روستاهای اطراف مشهد زندگی می‌کردند.   این زن پرتلاش 80 سال زندگی کرد و تا روز پایان عمرش کار کرد و تدریس کرد و در سال ۶۸ در اوج گم‌نامی و تنهایی، در مشهد درگذشت. پیکر او به جای آرامگاه خانوادگی در حرم امام رضا، در گورستان عمومی «خواجه ربیع» مشهد به خاک سپرده شد؛ گوری که تنها نام بدری تیمورتاش را بر خود دارد بی آن که کسی بداند او نخستین دکتر دندان پزشک ایرانی است.