۶ ساعت کلاس اجباری فقه برای کسبه  مسلمان و غیر مسلمان

ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار

یک مغازه کوچک آرایشگری در شرق تهران دارد. «سرژیک» که از ارامنه ایران است، سال‌ها پیش نزد یکی از دوستانش آرایشگری یاد گرفت و حدود ۱۰ سال پیش جواز این شغل را دریافت و شروع به کار کرد. به قول خودش چون به عنوان بخشی از اقلیت‌های مذهبی، جامعه محدودی دارد، سرش به کار خودش گرم است و سعی کرده از حواشی به دور باشد.

او می‌گوید: «حدود ۱۰ سال پیش که برای دریافت جواز کسب به اتحادیه درخواست دادم و عضو صنف آرایشگری شدم، مشکل خاصی وجود نداشت، چون شغل من آزاد است و مجبور به استخدام شدن در ادارات دولتی نبودم. آن موقع‌ها فقط داشتن یکسری موارد مانند گواهینامه آموزشی شغل مورد نظر، مکان ملکی و یا اجاره‌‌ای برای آن شغل و موارد مشابه؛ شروط لازم اخذ مجوز پنج بود. اما از دو سه سال پیش یکسری دوره‌های عمومی اجباری نیز برای دریافت مجوز الزامی شده است.»

به گفته سرژیک، «هر کس که بخواهد مجوز کارش را تمدید کند و یا مجوز جدید بگیرد حتما باید سه روز صبح تا عصر، دوره‌های آموزش عمومی مربوط به مشاغل، شامل قوانین و مقررات شهرداری، بیمه، مالیات، بهداشت و البته فقه عمومی اسلامی را بگذراند.»

دوره فقه عمومی اسلامی به مدت ۶ ساعت در کنار سایر آموزش‌ها ارایه می‌شود و گذراندن آن برای همه کسانی که خواهان تمدید مجوزشان هستند و یا به دنبال اخذ جواز راه اندازی شغل هستند، اجباری است؛ خواه مسلمان باشند و یا معتقد به ادیان و فرقه‌های دیگر.

سرژیک می‌گوید: «تا پارسال فقط حضور در کلاس کافی بود و امتحانی در کار نبود، اما از امسال حتما باید در کلاس حضور داشته باشی و در آخر هم در امتحان پایان دوره شرط کنی و نمره قبولی را به دست آوری و گرنه مجوزت تمدید نمی‌شود. به همین دلیل، من و بسیاری دیگر از کسانی که معتقد به ادیان غیراسلامی هستیم، هم در این دوره شرکت می‌کنیم و در اغلب موارد بدون اشاره به دین و آیین‌مان، آموزش‌ها را پشت سر می‌گذاریم.»

این شهروند ارمنی، بخش‌های دیگر دوره آموزش عمومی را موثر و کاربردی عنوان می‌کند و در مورد آن ۶ ساعت فقه اسلامی که یک روحانی به آنها درس می‌دهد نیز می‌گوید: «آن موقع چون قرار نبود در پایان دوره، امتحانی برگزار شود و فقط می‌رفتم تا ساعت آموزشی تکمیل شود؛ چیزی از گفته‌های او یادم نیست. راستش را بخواهید نه تنها من بلکه اغلب کسانی که در کلاس حاضر بودند، اصلا گوش نمی‌دادند.»

سرژیک خودش را شخص محافظه کاری معرفی می‌کند: «من هم یک ایرانی هستم و مثل تمامی شهروندان این کشور حق زندگی و کار دارم اما گاهی وقت‌ها برای پیشگیری از مشکلات احتمالی و یا به تاخیر افتادن کارم از اعتقادات دینی‌ام حرفی نمی‌زنم، تازه دین و مذهب ما به رسمیت شناخته شده است و حاکمیت مشکل چندانی با آن ندارد، اما اگر طرفدار فرقه‌ها و آیین‌های دیگری مانند بهائیت باشی که اوضاع خیلی سخت‌تر می‌شود.»

او یکی از آشنایان بهائی‌اش را به خاطر می‌آورد که در نزدیکی محل کارش، به همراه همسر و دخترش آموزشگاه موسیقی داشتند و چند سالی در آنجا در آرامش کار می‌کردند. تا اینکه یک شب، یکباره نیروهای پلیس وارد محل کار آنها شدند و هر سه نفر را با خود بردند و بعد از آن هیچ یک از کسبه دیگر از سرنوشت آنها مطلع نشده است.

براساس قانون نظام صنفی ایران، متقاضیان پروانه کسب ملزم به گذراندن دوره‌های فقه بازار و احکام کسب و کار هستند. طبق بند «ن» ماده ۳۰ این قانون، تمام کسبه‌‌ای که جهت اخذ یا تمدید پروانه کسب مراجعه می‌کنند باید در دوره‌های 6 ساعته‌ی فقه و بازار که از اردیبهشت ماه ۹۴ در کنار سایر آموزش‌های عمومی برگزار می‌شود حضور یابند.

کل دوره ۲۴ ساعت شامل: قانون و مقررات نظام صنفی، مشتری مداری، خرید و فروش الکترونیکی، قوانین و مقررات مالیاتی، شهرداری، کار و تامین اجتماعی، نیروی انتظامی، بهداشت و فقه بازار است. فرد متقاضی می‌تواند طی سه روز، صبح و عصر و به صورت حضوری کلاس‌ها را بگذراند، سپس در آزمون شرکت کند و گواهینامه پنج ساله را بگیرد و یا بدون حضور در کلاس‌ها و صرفا با مطالعه جزوه‌های معرفی شده، در آزمون پایان دوره شرکت کرده و در صورت قبولی، گواهینامه را دریافت کند.

«غلامرضا حسن پور»؛ رییس بسیج اصناف، بازاریان و تجار، سال گذشته در حاشیه اجلاس سراسری هیئت رییسه مجامع بسیج اصناف، بازاریان و تجار کشور به خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران گفته بود: «برای کاهش تخلفات و آشنایی کسبه با فقه اسلامی از سال ۱۳۹۴ گذراندن کلاسهای شش ساعته فقه بازار، برای افرادی که دنبال پروانه یا تمدید مجوز کسب هستند، الزامی شد.»

به گفته وی، «وجود سه میلیون واحد صنفی که حدود دو میلیون و ۶۰۰ هزار مورد آنها پروانه کسب دارند در کنار حضور حداقل دو تا سه نفر در این واحدها، اصناف کشور را به یک قشر گسترده و فراگیر تبدیل کرده که نقش مهمی در تحولات جامعه دارند و از آنجاییکه در شریعت اسلامی بر یادگیری مسائل شرعی و سپس وارد بازار تجارت شدن تاکید شده است. گذراندن دوره‌های فقه بازار یا حضور در جلسات هفتگی فقه تکمیلی تاثیر بسزایی در اسلامی شدن بازارها و کاهش تخلفات دارد.»

وی با بیان اینکه تلاش ما در جهت ارتقا سطح فرهنگ ارزشی در بازار و کمک به آرامش این مکان‌هاست، به پیش‌بینی درس‌نامه احکام بازار برای صاحبان مشاغل اشاره و عنوان کرده است: «طی توافقی با وزارت صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف ایران، ؛ شش ساعت آموزش الزامی برای اخذ جواز کسب و تمدید آن پیش‌بینی شده است. ضمن اینکه علاوه بر این، دوره فقه تکمیلی و تخصصی نیز در طول سال با استفاده از روحانیون برای بازاریان برگزار می‌شود.»

این قانون و سایر قوانین مشابه، هیچ جایگاهی برای طرفداران ادیان و فرقه‌های مذهبی در نظر نگرفته است و آنها را مستثنی از آموزش‌ها نکرده است، بنابراین مسلمانان و غیرمسلمانان برای اینکه بتوانند به کار و کاسبی شان ادامه دهند و یا شغلی برای خود دست و پا کنند، می‌بایست دوره فقه عمومی را  بگذراند و در آخر هم در امتحان پایان دوره شرکت کنند و نمره قبولی را دریافت کنند.

«بهرام» یکی از کسبه زرتشتی ایران در این رابطه می‌گوید: «۵ سال است که مغازه پارچه فروشی دارم، زمانی‌که من شروع به کار کردم، مجوزها معمولا ۱۰ ساله واگذار می‌شد. آخرین بار حدود ۵ سال پیش مجوزم را تمدید کردم. آن موقع هنوز این دوره‌های آموزش اجباری وجود نداشت. اما از برخی دوستان هم‌کیشم شنیده‌ام که ما نیز باید مانند دیگر هموطنان مسلمان بسته کامل آموزشی دوره که شامل شش ساعت فقه عمومی بازار است را بگذرانیم، اما امتحان دادن بستگی به توافق بین مربی درس و فرد غیرمسلمان دارد.»

وی به دوران تحصیل در دانشگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: «مثلا زمانی که من در دانشگاه درس خواندم گذراندن واحد درسی معارف اسلامی یک و دو برای ما اجباری بود اما با استاد توافق می‌کردیم که موقع امتحان به سوالاتی که مربوط به قرآن است پاسخ ندهیم؛ در کلاس‌های فقه اسلامی بازار هم با توافق مربی می‌توان در آزمون شرکت کرد اما چنانچه به سوال قرآنی یا احادیث برخورد کردیم، پاسخ ندهیم.»

«لیدا» یکی دیگر از مسیحیان ساکن تهران که در یک کلینیک زیبایی کار می‌کند، بر حضور اجباری در دوره آموزشی فقه بازار در مجموعه‌ای تحت عنوان آموزش‌های عمومی تاکید می‌کند و می‌گوید: «اهل کتاب برای گرفتن مجوز کار از اتحادیه و یا اتاق اصناف مشکل خاصی ندارند، جز اینکه باید این دوره شش ساعته را در کنار مطالب دیگر آموزشی به صورت حضوری و یا غیرحضوری بگذرانند.»

به گفته این شهروند مسیحی، این شرایط تنها برای اقلیت‌های مذهبی اهل کتاب مانند زرتشتی، مسیحی و یهودی است، در مورد بهاییان و سایر فرقه‌ها شرایط کاملا متفاوت است آنها حق گرفتن هیچ نوع مجوز کار را ندارند، مگر اینکه هیچ جا دین و آیین خودرا آشکار نکنند.

مطابق اصل سیزدهم قانون اساسی «ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی برطبق آیین خود عمل می‌کنند». بنا براین ماده قانونی، جایی‌ که مربوط به قوانین و مقررات کسب و کار و یا سایر فعالیت‌های اجتماعی باشد، این گروه از افراد جامعه باید تابع قوانین رایج کشور که برگرفته از قوانین اسلامی است باشند.

در مورد بزرگ‌ترین گروه مذهبی پس از مسلمانان، یعنی پیروان آیین بهائیت، اوضاع کاملا متفاوت است. جمهوری اسلامی این آئین را  فرقه ضاله می‌نامد و با تشکیل هرگونه گروه، جمعیت و یا شغلی که متشکل از پیروان این آئین باشد، به شدت برخورد می-کند.