«یوسف سالوجی» ۷۸ ساله که چند سالی است بازنشسته شده، امیدوار بود به عنوان دیپلمات کهنهکار آفریقای جنوبی و چهره محترم جامعه مسلمانان این کشور در یادها بماند. اما جمعه هفته گذشته اتفاقی غیرمنتظره افتاد که مسیر زندگی او را تغییر داد. سالوجی به اتهام اینکه رشوه گرفته است تا به شرکت «امتیان» آفریقای جنوبی کمک کند که شریک شرکت «ایرانسل» در ایران شود، دستگیر شد.
پلیس ضدفساد آفریقای جنوبی با نام «هاکز» (به معنی شاهینها)، سالوجی را دستگیر کرده و «هانگوانی مولادزی»، سخنگوی آن گفته است: «ستگیری سالوجی بخشی از تحقیقاتی گسترده در مورد فساد است.»
یوسف سالوجی سالها نماینده آفریقای جنوبی در خاورمیانه بوده است و از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ سفیر این کشور در تهران بود. اتهام او این است که ۱/۴ میلیون «رند» (یعنی حدود ۱۰۰ هزار دلار) رشوه گرفته تا به امتیان کمک کند برنده قراردادی شود که این شرکت را سهامدار ۴۹ درصدی ایرانسل کرده است. به گفته پلیس، او با این پول خانهای در «پرهتوریا»، پایتخت سیاسی آفریقای جنوبی خریده است؛ خانهای که همسرش در آن زندگی میکند و ظاهرا خرید آن به اصرار او بوده است.
شرکت امتیان به خبرگزاری «بلومبرگ» گفته است هیچ شواهد معتبری وجود ندارد که این شرکت قول پول به سالوجی داده و یا او پولی از این شرکت گرفته باشد. این شرکت افزوده که تنها شاهد پلیس، یکی از کارمندان سابق این شرکت است.
«ایرج عابدیان»، یکی از برجستهترین اقتصاددانان آفریقای جنوبی اما نظر متفاوتی دارد. او در گفتوگویی تلفنی، به «ایرانوایر» میگوید: «شکی نیست که هم در طرف آفریقای جنوبی و هم در طرف ایران رشوهگیری و رشوهدهی انجام شده است. این مساله، اتفاق تازهای نیست. 10 سالی هست که روابط بین امتیان و ایرانسل تحت تجزیه و تحلیل بوده و خیلیها میگفتند که این روابط صحیح نبوده و در آن فساد و رشوهگیری دیده شده است.»
عابدیان ایرانیتبار است و فارسی صحبت میکند. او به خاطر میآورد که در آن سالهایی که امتیان رابطه را با ایران شروع کرده بود، از او دعوت کرده بودند برای گروهی از سرمایهگذاران ایرانی صحبت کند. این اقتصاددان میگوید در طول سالها، آفریقای جنوبی از مقاصدِ سرمایهگذاری خیلی از ایرانیان ثروتمند بوده است که معمولا هم ارتباطات دولتی دارند: «اینها وارد زمینههایی مثل انرژی و ساختمان شدند و سرمایههای نسبتا بزرگی هم آوردند. حتی وقتی این روابط از نظر تجاری منطقی است، جوانب غیرقانونی و رشوهگیری در آن زیاد بوده است.»
عابدیان سالها مشاور اقتصادی دولتهای مختلف کنگره ملی آفریقا، از جمله دولت «نلسون ماندلا» بوده است. او دستگیری سالوجی را غیرمنتظره مینامد و میگوید نشانه خوبی است که رییسجمهوری جدید، «سیریل رامافوسا» بهتر از نیای خود، «جاکوب زوما» است و در مورد فساد قصد برخورد جدی دارد.
ترکیه، اسراییل، جاسوسی و ژنهای خوب؛ داستان یک قرارداد
شرکت امتیان واقع در ژوهانسبورگ، بزرگترین شرکت تلفنهای همراه در قاره آفریقا و از بزرگترینهای کل دنیا است. ۲۳۰ میلیون نفر مشترک در سراسر دنیا دارد و بیش از ۳۵ درصد بازار کشور ۱۹۰ میلیونی نیجریه را در اختیار گرفته است. این شرکت بیشتر در کشورهای آفریقایی فعالیت میکند اما در منطقه ما هم در کشورهایی همچون قبرس، افغانستان، سوریه و یمن حضور دارد. در سال ۲۰۰۵، امتیان موفق شد ۴۹ درصد سهام ایرانسل را در اختیار بگیرد؛ شرکتی که پس از «همراه اول»، دومین شرکت تلفن همراه در ایران بود و آغازگر شکستن انحصار تکشرکتی.
ایرانسل هنوز هم حدود ۴۵ میلیون مشترک در ایران دارد و دومین شرکت بزرگ این عرصه است. سهام اکثریت آن البته نه به بخش خصوصی که به «بنیاد مستضعفان و ایثارگران» و «شرکت صا» تعلق دارد که متعلق به وزارت دفاع است.
اعطای قرارداد به امتیان در سال ۲۰۰۵ کلی جنجال به همراه داشت. یک سال پیش از آن، این شرکت «ترکسل» ترکیه بود که در یک مزایده، بر سایر رقبا، از جمله همین شرکت آفریقایی پیروز شد و قرارداد را گرفت. اما لغو قرارداد ترکسل در فضایی انجام شد که کلی تبلیغات رسانهای علیه آن به راه انداختند و از جمله مدعی شدند با اسراییل رابطه دارد.
سالهای آخر دولت «محمد خاتمی بود» و مجلس هفتم دست اصولگرایان. مجلس شورای اسلامی طرحی تصویب کرده بود که ادامه کار با ترکسل را منوط به تایید قوه مقننه میکرد. خاتمی در آن فضا حتی سفر خود به ترکیه را لغو کرد. از یک طرف، وزارت ارتباطات دولت وقت حامی ترکسل بود و از طرف دیگر خیلیها مخالف آن. شریک ایرانی امتیان اما نه از اصولگرایان، که از خانوادهای اصلاحطلب بود. «حمیدرضا عارف»، جوانی ۲۶ ساله بود که خودش میگوید عامل اصلی آوردن امتیان به ایران بوده است. او البته پسر «محمدرضا عارف» است؛ معاون اول خاتمی و از چهرههای اصلی اصلاحطلبان که حالا نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی است.
حمیدرضا البته ادعا میکند موفقیتش ربطی به «آقازاده» بودنش ندارد. او در یک گفت و گوی ویدیویی در سال ۱۳۹۶، موفقیتش را حاصل «ژن خوب» که از پدر و مادرش به ارث برده است، دانسته بود . در همان مصاحبه که جنجالی به پا کرد، به آوردن شرکت امتیان، به ایران اشاره کرده و آنرا «فتحالفتوح» خودش خوانده بود.
البته امتیان درست در زمانی به ایران آمد که اصلاحطلبان شکست خوردند و «محمود احمدینژاد» جای خاتمی را گرفت. حمیدرضا عارف بعدها مدعی شد که به صورت غیرقانونی قرارداد را از دست او گرفته و به بنیاد مستضعفان دادهاند.
«معصوم فردیس»، معاون وزیر ارتباطات و فنآوری اطلاعات که به دلایل فنی حامی قرارداد با ترکسل بود هم در همان روزها به اتهام «جاسوسی» محاکمه و به شش سال زندان محکوم شد. او بعدها به همبندانش در بند ۳۵۰ «اوین» گفته بود که حدس میزند به خاطر ماجرای همین قرارداد او را زندانی کردهاند.
شرکت معتبر ترکسل البته این رفتار را به راحتی تحمل نکرد و سالها است ایران را از نظر قضایی تعقیب کرده است. در سال ۲۰۱۲ هم سعی کرد در دادگاههای امریکا از امتیان شکایت کند اما دیوان عالی آن کشور نپذیرفت. یک سال بعد در آفریقای جنوبی روند قضایی علیه این شرکت را آغاز کرد اما ام تیان مدام راههایی برای عقب زدن آن پیدا کرده است. اینبار این شرکت مستقر در استانبول خواهان ۴/۲ میلیارد دلار خسارت از امتیان است؛ یعنی آن مقداری که میگوید اگر قرارداد را به صورت غیرقانونی از آن نگرفته بودند، تا باحل کسب کرده بود. طرفه آنجا که در این ماجراهای دادگاهکشی، همان آقای فردیسی که قوه قضاییه حکم به جاسوس بودنش داده بود، بارها اجازه مرخصی از زندان و سفر به خارج یافت تا در دادگاههای بینالمللی حاضر شود!
سقوط آقای سفیر
خبر دستگیری سالوجی، بازارهای کشور را تکان داد. سهام امتیان نزدیک به دو درصد سقوط کرد؛ آن هم در حالی که در یک سال گذشته تا کنون ۳۴ درصد سقوط داشته است. این شرکت بحرانهای متعددی دارد؛ به خاطر تحریمهای امریکا علیه ایران، نمیتواند پولهایش را از ایران خارج کند، در نیجریه به نپرداختن مالیات متهم است و تازه رییس شرکت در اوگاندا را از آن کشور اخراج کردهاند.
دستگیری سالوجی در میان ایرانیان هم به واکنشهای بسیاری انجامیده است؛ از جمله بسیاری به رابطه احتمالی او با حمیدرضا عارف اشاره و با هشتگ «ژن – خوب»، به این دو حمله کردهاند. «عابد توانچه»، فعال مارکسیست او را «سلطان فساد ارتباطات» نامیده و خواهان محاکمهاش شده است.
جامعه مسلمان آفریقای جنوبی نیز از این خبر ضربه خورده است. یکی از فعالان این جامعه در کیپتاون که بدون افشای نامش با «ایرانوایر» گفتوگو کرده است،میگوید: «"عمو جوجو" در سال ۲۰۱۲ که نامش در دادخواستی در امریکا آمد، خیلی از اعتبارش را از دست داد. اما دستگیری او واقعا ناراحتکننده است.»
سالوجی از زمان کودکی، دوست و رفیق «احمد تیمول»، چهره افسانهای جنبش ضدآپارتاید و از رهبران حزب کمونیست آفریقای جنوبی بوده است. تیمول در سال ۱۹۷۱ از طبقه دهم پاسگاه پلیسی در ژوهانسبورگ به پایین پرتاب و کشته شد تا از اولین شهدای مبارزه علیه آپارتاید باشد. سالوجی و تیمول که هر دو از اقلیت مسلمان حومههای ژوهانسبورگ هستند، در دوران دبستان با هم بودند و بعدها نیز در یک مدرسه، معلم و فعال ضدآپارتاید. ماجرای دوستی آنها حتی در موزه آپارتاید ژوهانسبورگ هم آمده است.
سالوجی در سال ۱۹۶۶ کشور را به مقصد پایگاههای کنگره ملی آفریقا در زامبیا ترک کرد و بعدها اولین دفتر این حزب در کانادا را بنیان نهاد. از ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۹ در تورنتو زندگی میکرد و در روزهای آزادی، به کشورش بازگشت تا دیپلمات دولت نوپای دموکراتیک باشد. او در کسوت رییس بخش خاورمیانه در وزارت خارجه نشست و بعدها سفیر آفریقای جنوبی در امارات، ایران و عمان شد و بالاخره سال ۲۰۱۲ زمانی بازنشستگی او رسید.
این اولین بار نیست که سالوجی آبروریزی کرده است؛ در سال ۲۰۰۱ که سفیر آفریقای جنوبی در ابوظبی بود، متهم شد که مسافری را در پرواز هواپیمایی سنگاپور آزار جنسی داده است. میگفتند این مسافر در بخش «بیزینس کلاس» خواب بوده که مورد آزار سالوجی قرار گرفته است.
به گفته بنگاه خبری «سیتی پرس» آفریقای جنوبی، سالوجی سپس به این زن فحاشی کرده و او را نژادپرست خوانده بود. او اما از آن ماجرا جان سالم به در برد و پس از امارات، عازم تهران شد تا سفیر آفریقای جنوبی در ایران باشد. در ایران از جمله وظایفش، «دیپلماسی اقتصادی»، یعنی تلاش برای موفقیت شرکتهای آفریقای جنوبی در ایران تعریف شده بود.
گفته میشود روابط امتیان با ایران فقط قرارداد ایرانسل نبوده و این شرکت در ضمن فنآوریهایی که برای شنود مکالمات استفاده میشوند را هم به ایران فروخته است. ایرج عابدیان میگوید همین است که تحلیلگران در آفریقای جنوبی مدتها است از نزدیک رفتار این شرکت در رابطه با ایران را رصد کردهاند.
سالوجی به قید وثیقه آزاد شده است و در ماه آوریل باید در دادگاه حاضر شود. تحقیقات «شاهینها» اما تازه آغاز شده و حالا حالاها ادامه دارد. باید منتظر باشیم ببینیم نام کدام ایرانی در رابطه با سالوجی و ایرانسل در این دادگاه مطرح میشود. دولت رامافوسا وعده مبارزه با فساد داده بود و حالا یک نتیجه مبارزه ضدفساد او، برملا شدن پروندهها در ایران خواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر