روزشمار درگیری‌های مسلحانه در سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران در چند سال اخیر به یکی از ناامن‌ترین استان‌های مرزی تبدیل شده است. مقام‌های پلیس در ایران می‌گویند طی ۴۰ سال گذشته، در جریان ناآرامی‌ها، درگیری‌ها و آدم‌ربایی‌های رخ داده، دست‌کم دو هزار پلیس یا مرزبان جان خود را از دست داده‌اند.

تازه‌ترین این حملات مربوط به حمله انتحاری به یک اتوبوس سپاه پاسداران در محدوده «چانعلی» جاده خاش-زاهدان است که ۲۷ عضو سپاه کشته و ۱۳ نفر دیگر زخمی شدند.

مسوولیت این حمله را گروه «جیش‌العدل» برعهده گرفته است که پیش‌تر حملات دیگری در این استان علیه نیروهای سپاه و مرزبانی انجام داده بود.

این گروه، ۲۴ مهرماه سال‌جاری نیز در منطقه «میرجاوه»، تعدادی از مرزبان‌های ایران را ربود که در حال حاضر تعدادی از آن‌ها را هم‌چنان در اختیار دارد.

ششم مهرماه امسال، ملا «هاشم نکری»، نفر دوم گروه جیش‌العدل در درگیری نیروهای سپاه و افراد مسلح در سراوان جان خود را از دست داد. ۱۵ شهریور هم رسانه‌های محلی از حمله مسلحانه یک برجک مرزی ایران در منطقه سراوان در جنوب شرق سیستان و بلوچستان خبر دادند.

۲۹ تیرماه نیز برخی از رسانه‌ها خبر از کشته شدن دو عضو بسیجِ «طرح امنیت» در منطقه «کُورینِ» زاهدان در درگیری با افراد مسلح خبر داده بودند. ۹تیر هم مسوول حراست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان از سوی افراد مسلح مورد حمله قرار گرفت و زخمی شد.

پنجم تیرماه، یکی از مهم‌ترین درگیری‌های سال ۱۳۹۷ میان نیروهای سپاه پاسداران و گروه جیش العدل رخ داد که گزارش‌ها حاکی از مرگ دست‌کم سه تا ۱۱ عضو سپاه در این درگیری بود.

۳۱ اردیبهشت هم رسانه‌های محلی خبر دادند که افراد مسلح با ورود به خانه یکی از کارکنان نیروی انتظامی زاهدان، دو نفر را کشته‌اند.

فروردین امسال ماه خونینی در استان سیستان و بلوچستان بود به طوری که در درگیری مرزی در منطقه میرجاوه که ۲۸ این ماه رخ داد، دست‌کم شش نفر جان خود را از دست دادند.

۱۴ دی ماه سال ۱۳۹۶ هم سه پلیس در درگیری مسلحانه در خاش کشته شدند و ۲۲ مهر همان سال پنج نفر در روستای «دهنو» از توابع شهرستان «هیرمند» با شلیک گلوله به قتل رسیدند.

۳۱ مرداد ماه سال ۱۳۹۶ هم به ساختمان بخشداری پیشین شهرستان سرباز حمله مسلحانه شد که دو قربانی برجا گذاشت.

یک ماه پیش از این حمله، یعنی ۲۵ تیر سال ۱۳۹۶ نیز دو کارگر بومی در درگیری سپاه با یک گروه مسلح در مرز سراوان جان خود را از دست داده بودند.

۲۵ خرداد هم گزارش شد که در جریان درگیری افراد مسلح با نیروهای اطلاعاتی در چابهار، چهار نفر جان باخته‌اند.

اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ یکی دیگر از ماه‌های خون‌بار در استان سیستان و بلوچستان بود؛ به طوری که ۱۰ مرزبان ایران در درگیری با افراد مسلح در میرجاوه کشته شدند.

۲۲ فروردین ماه همان سال هم گزارش شد یکی از فرماندهان سپاه پاسداران در استان سیستان و بلوچستان کشته شده است.

خونین‌ترین درگیری‌های سال ۱۳۹۵ در استان سیستان و بلوچستان نیز مربوط به شهریور ماه است که در جریان درگیری میان نیروهای سپاه با ۹ عضو گروه جیش‌العدل، چهار نفر از اعضای این گروه کشته شدند.

ششم تیر ماه همان سال، چهار مرزبان ایرانی در درگیری‌های سیستان و بلوچستان جان خود را از دست داده بودند.

اردیبهشت ماه همان سال گزارش شده بود که سه پلیس در سیستان و بلوچستان کشته شده‌اند.

سال ۱۳۹۴ هم سالی به نسبت خون‌بار در سیستان و بلوچستان بوده است؛ به طوری که در بهمن ماه دو مأمور پلیس در ایرانشهر و در فروردین ماه هشت مرزبان در درگیری مسلحانه کشته شدند.

از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۳۸۹ نیز درگیری‌های متعدد مسلحانه قابل توجهی در شهرهای مختلف سیستان و بلوچستان رخ داده که ماحصل آن‌ها، کشته شدن ده‌ها مامور پلیس و نیروی سپاه بوده است.

آذر و تیر سال ۱۳۸۹ را باید یکی از خون‌بارترین درگیری‌ها در تاریخ استان سیستان و بلوچستان نامید. در این دو ماه، دو انفجار مهیب رخ داد که منجر به کشته شدن ۶۵ نفر و زخمی شدن دست‌کم ۳۰۰ نفر دیگر شد.

۲۶ مهر ماه سال ۱۳۸۸، «علی شوشتری»، فرمانده وقت سپاه سیستان و بلوچستان به همراه ۴۲ نفر دیگر در شهرستان «پیشین» بر اثر یک انفجار جان خود را از دست دادند.

هفتم خرداد ماه همان سال نیز بمب‌گذاری در مسجد «علی‌ابن ابی‌طالب» زاهدان به مرگ دست‌کم ۱۵ نفر منجر شد.

۲۳ خرداد ماه سال ۱۳۸۷، ۱۶ سرباز و پرسنل نیروی انتظامی در سراوان پس از ربوده شدن، کشته شدند.

۲۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۵ نیز انفجار اتوبوس حامل پاسداران در بلوار «ثارالله» زاهدان باعث کشته شدن ۱۱نفر و زخمی شدن ۱۸ پاسدار نیروی زمینی سپاه شد.

۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۸۴ هم در منطقه «تاسوکی» در جاده زاهدان حمله‌ای رخ داد که مرگ ۲۲ نفر و گروگان شدن هفت نفر دیگر را در پی داشت.

۲۶ مهر سال ۱۳۷۹، انفجاری مهیب در کنار مسجد «امام علی» شهر زاهدان منجر به تخریب کامل مسجد و خسارت به ده‌ها واحد مسکونی شد.

گروه‌های مسلح فعال در سیستان و بلوچستان

از دیرباز گروه‌ها و جریان‌های مخالف و معترض متعددی در جنوب شرق ایران، به ویژه در استان سیستان و بلوچستان و مناطق مرزی و هم‌چنین در کشورهای همسایه شرقی تشکیل و به تناسب شرایط زمانی مختلف، فعالیت‌های پرشدت و یا ضعیفی داشته‌اند. این گروه‌ها با گذشت زمان و به فراخور حال حامیان و موسسان آن‌ها، یا منحل شده و گروه‌هایی نوزا با دیدگاه تازه‌تری از درون آن‌ها ظهور و بروز پیدا کرده‌اند یا در طول زمان با ادغام در گروه‌های دیگر، به گروه‌های قوی‌تر و سازمان یافته‌تری در منطقه تبدیل شده و عملیات متعددی در خاک ایران داشته‌اند.

مقام‌های جمهوری اسلامی از عربستان سعودی و پاکستان به عنوان حامیان این گروه‌ها نام برده و بارها به مقام‌های این کشورها هشدار داده‌اند. مهم‎ترین گروه‌های فعال در سیستان و بلوچستان که از یک تحقیق پلیس استخراج شده است، به این شرح هستند:

جندالله

گروه «جندالله» منشعب از حزب «الفرقان» است که توسط «عبدالمالک ریگی» در سال ۱۳۸۱ شکل گرفت. ریگی خود یکی از فعالان الفرقان بود که سال‌ها با آن همکاری می‌کرد و بعد از جدایی از، با کمک چند نفر از دوستانش، گروه «جندالله» را بنیان گذاشت.

این گروه چندین عملیات موفق در سیستان و بلوچستان داشت اما در نهایت سال ۱۳۹۰ ریگی دستگیر و اعدام شد. پس از دستگیری و اعدام ریگی، گروه‌های جدیدی از دل جندالله به نام‌های «جیش‌العدل»، «جیش النصر» و «حرکت انصار» بیرون آمدند.

جیش‌النصر

جیش‌النصر در سال ۱۳۹۳، در پی بروز اختلافاتی در میان اعضای گروه جندالله، به رهبری «عبدالرئوف ریگی»، برادر عبدالمالک ریگی اعلام موجودیت کرد.

پس از کشته شدن عبدالرئوف در همان سال تاسیس، برادر دیگر آن‌ها به نام «عبدالستار ریگی» رهبری گروه را برعهده گرفت.

عمده فعالیت این گروه در نزدیکی مناطق مرزی سراوان و در داخل کشور پاکستان، از جمله مناطق «رودان»، «ماشکیل»، «کمان‌رود»، «کویته»، «شکید»، «آهوگو»، «گردی جنگل» و «زامران» است.

اعضای اصلی این گروه، ترکیبی از ایرانی‌ها و پاکستانی‌ها و تعداد اندکی افغان است.

جیش‌العدل

جیش‌العدل هم همان‌طور که گفته شد، سال ۱۳۹۰ از دل گروه جندالله بیرون آمده است. این گروه را عبدالرئوف ریگی و «محمدظاهر تنیده نارویی»، معروف به «محمدظاهر بلوچ» به صورت شورای رهبری اداره می‌کردند.

این گروه تاکنون حملات متعددی به نیروهای نظامی در سیستان و بلوچستان داشته است.

انصار

این گروه یکی از شاخه‌های منشعب شده از گروه جندالله است که آذر ماه سال ۱۳۹۰ تشکیل و بلافاصله وارد فاز عملیاتی شد.

«شفیع محمد مسکوتانی» رهبری این گروه را برعهده دارد. این گروه دارای ایده‌ها و اندیشه‌های سلفی و وهابی است و ۲۸ مهر ۱۳۹۱ با انجام یک عملیات انتحاری ناموفق در مقابل مسجد «امام حسین» چابهار، رسما اعلام موجودیت کرد.

این گروه در حال حاضر در مناطق جنوبی استان، از جمله ایرانشهر، سرباز و نیک‌شهر ضمن فعالیت، اقدام به جذب نیرو می‌کند.