پرتاب ماهواره ایرانی به فضای ماورای جو قانونی است؟

وزارت دفاع ایران اعلام کرده که به زودی سه ماهواره بومی خود را همزمان با چهلمین سالگرد انقلاب بهمن ۱۳۵۷به فضای ماورای جو پرتاب می کند. وزیر ارتباطات ایران هم تایید کرده که این ماهواره ها پیش از پرتاب، آزمایش‌های خود را با موفقیت پشت سر گذاشته و در حال انتقال به سمت محل پرتاب است.

«مایک پومپئو»، وزیر خارجه ایالات متحده در بیانیه‌ای برنامه پرتاب ماهواره از سوی ایران به فضا را که باید با موشک‌های بالستیک انجام شود، ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل خوانده بود اما «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران از این برنامه دفاع و بیانیه امریکا را رد کرده بود. آیا پرتاب ماهواره ایرانی به فضای ماورای جو بر اساس مقررات بین المللی و الزماتی که ایران دارد، اقدامی غیرقانونی است؟

وزارت خارجه امریکا می‌گوید از آنجا که ماهواره برای قرارگیری در فضا باید با موشک‌های بالستیک پرتاب شود لازم است از فن‌آوری مشابه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما که توانایی حمل کلاهک هسته‌ای دارند، استفاده کند که چنین موشکی با برد ۱۰ هزار کیلومتر می‌تواند به ایالات متحده نیز برسد.

وزارت خارجه ایالات متحده می‌گوید چنین اقدامی از سوی ایران قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض خواهد کرد.

چهار روز پیش از صدور بیانیه وزارت خارجه امریکا یعنی در آخرین روز سال ۲۰۱۸ ، سه دولت اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان متنی را به عنوان سند شورای امنیت سازمان ملل متحد منتشر کردند که در آن گفته اند فعالیت ایران در آزمایش موشک میان‌برد بالستیک در رژیم کنترل فن آوری موشکی، به معنای موشک با قابلیت پرتاب سلاح هسته‌ای و بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ است.

سه کشور اروپایی این تفسیر را موجب روشن شدن موضوع برای دیگر اعضای سازمان ملل خوانده اند و از دبیرکل سازمان ملل خواسته اند در گزارش بعدی خود درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱  اقدامات ایران را خلاف این قطعنامه اعلام کند.

بریتانیا، فرانسه و آلمان پیش از این، استدلال دیگری برای محدود کردن آزمایش های موشکی ایران مطرح کرده بودند و خطاب به دبیرل سازمان ملل نوشته بودند که مطابق «رژیم کنترل فن آوری موشک های بالستیک» موشک هایی که قادر به حمل پانصد کیلو کلاهک جنگی باشند و بتوانند سیصد کیلومتر را با آن طی کنند، «ذاتا می توانند تسلیحات کشتار جمعی مثل تسلیحات اتمی حمل کنند». اروپایی‌ها می‌گویند همه موشک‌هایی که ایران آزمایش می‌کند دارای این ویژگی‌ها هستند بنابراین اقدام ایران نقض قطعنامه ۲۲۳۱است.

در ارتباط با موشک‌های بالستیک، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در ضمیمه خود، در خواست مدت داری با ایران مطرح کرده است. قطعنامه از ایران خواسته تا هشت سال پس از روز پذیرش توافق هسته‌ای (بیشتر از سه سال از این تاریخ گذشته) یا زمان زودتری که آژانس بین‌المللی تایید کند هیچ فعالیت اعلام نشده اتمی در ایران وجود ندارد، هیچ اقدامی که مرتبط با موشک‌های بالستیک که با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای «طراحی» شده باشد از جمله پرتاب آن، انجام ندهد.

این محدودیت در قطعنامه ۱۹۲۹شورای امنیت که در حال حاضر ملغی شده به شکل بسیار جدی تر و زبان صریح تری «ممنوع» بود. بر اساس آن قطعنامه فعالیت‌های موشک‌های ایران با فن آوری بالستیک یا قاره‌پیما که دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای باشد ممنوع بود و همه کشورهای عضو سازمان ملل موظف به جلوگیری از اقدامات احتمالی ایران برای چنین فعالیتی بودند.

قطعنامه ۲۲۳۱این ممنوعیت را به محدودیت تبدیل کرده و به جای دستور از ایران خواسته هیچ فعالیت مرتبطی با موشک‌هایی که با «قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده باشند»، انجام ندهد. ایران می‌گوید موشک‌های بالستیک اش با «قابلیت» حمل کلاهک هسته ای یا شلیک آن ساخته نشده است بنابراین اقداماتی که انجام می دهد قطعنامه ۲۲۳۱را نقض نمی کند.

به گفته مقام های سپاه  پاسداران، ایران باهمین استدلال از زمان تصویب قطعنامه ۲۲۳۱سالی ده‌ها موشک بالستیک آزمایش کرده و چون این موشک ها با هدف حمل کلاهک هسته ای ساخته نشده، نقض قطعنامه محسوب نمی شود. شورای امنیت هم در دو مرتبه‌ای که برای بررسی آزمایش های موشکی ایران جلسه اضطراری برگزار کرده، آزمایش های موشکی ایران را نقض قطعنامه ۲۲۳۱نخوانده است.

بر اساس مقررات حاکم بر سازمان ملل، مسئول تفسیر قطعنامه ها و بیانیه های شورای امنیت، خود این نهاد است. بنابراین تا زمانی که شورا موشک‌های فعلی بالستیک ایران را مشمول محدودیت های قطعنامه ۲۲۳۱نداند، ایران مطابق قوانین بین المللی اجازه دارد به فعالیت هایش ادامه دهد.

در شرایطی که فعالیت فعلی موشکی ایران مطابق قطعنامه های شورای امنیت ممنوع نشده، استفاده از فن آوری آن برای پرتاب ماهواره به فضای ماورای جو قانونی است.

مقررات بین المللی می گوید ساخت، آزمایش و پرتاب موشک های ماهواره بر با کاربرد صلح آمیز، نه تنها ممنوع نیست بلکه جز حقوق همه دولت هاست. مقررات بین المللی این اجازه را به دولت ها  از جمله ایران می دهد تا از فضای ماورای جو برای استقرار ماهواره استفاده کند و آن را در مصارف صلح آمیز به کار ببرند.