اطلس فقر در ایران؛ سیستان و بلوچستان

این گزارش خلاصه‌ای از آمارها و اطلاعاتی است که نشان می‌دهد وضعیت فقر در استان‌های مختلف ایران چگونه است. این اطلاعات بر اساس داده‌های تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «خط فقر ایران در سال ۱۳۹۵» و تطبیق آن با سایر آمارهای رسمی، مانند سرشماری، تورم و بیکاری استخراج و محاسبه شده است.

جایی که از هر دو نفر یکی در ورطه فقر مطلق است

سیستان و بلوچستان رکورددار فقر مطلق در سراسر ایران است. دومین استان پهناور ایران و تنها منطقه‌ای در جغرافیای کم‌آب ایران که در مجاورت اقیانوس قرار دارد.

حدود ۴۵درصد مردم سیستان و بلوچستان در سال ۹۵ در فقر مطلق قرار داشته‌اند. به این معنی که درآمد آنها کفاف تامین حداقل غذای لازم (۲۱۰۰ کالری در روز) را نمی‌دهد.

جمعیت فقرای استان سیستان و بلوچستان در سال ۹۵، یک میلیون و ۲۳۲ هزار و ۲۷۵ نفر برآورد شده است. ۲۶۹ هزار و ۳۴۱ خانواده‌ای که به طور متوسط ۴.۶ نفر در آن زندگی می‌کردند. این عدد حدود ۰.۷ درصد بالاتر از متوسط بعد خانوار استان در سرشماری سال ۱۳۹۵ است و نشان می‌دهد که خانواده‌های فقیر، بزرگ‌تر از بقیه‌ خانواده‌ها هستند.

فقر شهری

از مجموع یک میلیون و ۳۴۶ هزار شهرنشین استان در سال ۱۳۹۵، بیش از ۷۲۴ هزار نفر زیر خط فقر به سر می‌بردند. به عبارتی بیش از نیمی از جمعیت شهری استان سیستان و بلوچستان، (۵۴ درصد) در وضعیت فقر مطلق زندگی می‌کنند.

تعداد کل خانوار شهری استان حدود ۳۳۵ هزار و تعداد خانوارهای فقیر نزدیک به ۱۴۹ هزار خانواده که متوسط جمعیت هر کدام نزدیک ۵ نفر (۴.۹) است.

خط فقر شهری در استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۹۵، حدود ۴۱۰ هزار تومان به ازای یک نفر و حدود یک میلیون و ۱۱۰ هزار تومان برای یک خانواده چهار نفره محاسبه شده است. با توجه به اینکه بعد خانوار فقیر شهری در این استان نزدیک ۵ نفر است، باید گفت که عدد دقیق خط فقر خانوار، بر مبنای الگوی محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان درآمد ماهانه است.

اگر بخواهیم این رقم را به‌روز کنیم، باید از آمار تورم استانی استفاده کنیم. داده‌های مرکز آمار ایران، درباره تورم استانی در آبان‌ ۹۷ نشان می‌دهد، شاخص قیمت‌های در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان به نسبت متوسط سال ۹۵، معادل ۵۲.۷ درصد افزایش داشته است. اگر این اعداد را در اعداد بالا ضرب کنیم، خط فقر به روز شده این طور محاسبه می‌شود.

خط فقر مناطق شهری سیستان و بلوچستان در حال حاضر حدود ۶۲۸ هزار تومان به ازای هر نفر و ۲میلیون تومان برای هر خانواده است.

با این حساب تمام خانواده‌های شهرنشین استان که در آنها فقط یک نفر با حداقل نرخ دستمزد زندگی می‌کند، زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند. این در حالی است که بر اساس آمار رسمی، نرخ بیکاری در مناطق شهری استان ۱۴.۴درصد (یک درصد بیشتر از متوسط نرخ بیکاری در مناطق شهری است).

فقر روستایی

در تمام ایران سیستان و بلوچستان تنها استانی است که در آن جمعیت روستایی بیش از جمعیت شهرنشین است. یک میلیون و ۴۲۷ هزار روستایی که نزدیک ۵۰۸ هزار نفرشان زیر خط فقر مطلق قرار دارند. تعداد خانوار فقیر بیش از ۱۲۰ هزار خانوار برآورد شده که متوسط جمعیت هر کدام‌شان ۴.۲ نفر است.

خط فقری روستایی در سیستان و بلوچستان کمتر از هر جای دیگری در ایران ۲۰۱ هزار ۲۶۴ تومان برای یک نفر و ۵۴۳ هزار و ۴۱۳ تومان برای یک خانواده ۴ نفره است.

آمار تورم نشان می‌دهد، متوسط قیمت سبد کالایی در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان در آبان ۹۷، معادل ۵۲.۹ درصد به نسبت متوسط سال ۹۵ افزایش پیدا کرده است. با این حساب اگر بخواهیم خط فقر را بر اساس تورم به روز کنیم به این نتیجه می‌رسیم که خط فقر روستایی در حال حاضر حدود ۳۰۸ هزار تومان به ازای هر نفر و بیش از ۸۳۱ هزار تومان به ازای هر خانواده است.