آیا ایران یوزپلنگ آسیایی را فدای کشف اورانیوم می کند؟

پناهگاه حیات وحش دره انجیر یکی از زیستگاه های مهم «یوزپلنگ آسیایی» است. نتیجه یک تحقیقات در سال ۱۳۹۴ نشان می دهد که پناهگاه حیات وحش دره انجیر بین چهار منطقه استان یزد که تصاویر متعددی از یوزپلنگ در آن ها گرفته شده، مهم ترین پل ارتباطی است. به طوری که تقریبا تمام یوزپلنگ­های استان یزد از دره انجیر عبور کرده اند یا در آن ساکن هستند. بنابراین، بیش ترین تعداد یوزپلنگ استان یزد (حداقل چهار یوز نر) در زیستگاه دره انجیر زیست می کنند.»

با این وجود، از بخت بد یوزها، این منطقه دارای معادن زیادی هم هست. به همین علت سال ها است بر سر استخراج سنگ های قیمتی از آن ها جنگ زرگری مابین سازمان حفاظت از محیط زیست،  وزارت صنعت،معدن و تجارت و سازمان انرژی اتمی وجود دارد؛ دعوایی که سازمان محیط زیست تا همین چند وقت پیش هم برنده آن بود اما داستان این که چه طور ناگهان ورق برگشت و مجوز معدن کاوی در دره انجیر را صادر کردند، سر دراز دارد.

نام معدنی که در دره انجیر واقع شده، «آنومالیD19» است که با فاصله ۳۰ کیلومتری از مجموعه معدنی «چادرملو» قرار دارد. گفته می شود که بیش از ۱۰۰میلیون تن سنگ آهن قابل برداشت در این معدن هست. پیش تر، «محمود نوریان»، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در مصاحبه ای به «عصر معدن» گفته بود که با پیوستن این معدن به چادرملو، به جای پنج سال، تا ۱۰ سال دیگر می توان از این منطقه سنگ آهن برداشت کرد.

در نهایت، شهریورماه امسال برخی از رسانه های داخلی ایران از موافقت سازمان حفاظت از محیط زیست با فعالیت اکتشافی در آنومالیD19  به صورت مشروط خبر دادند. خبرگزاری «آنا» در این باره نوشت:«برای محدوده اکتشافیD19 شرایطی قید شده است که می‌توان به لزوم هماهنگی دقیق و مرحله به مرحله عملیات اکتشافی با محیط زیست، حضور ناظر معتمد محیط زیست در مراحل اکتشاف، ارایه گزارش ارزیابی زیست محیطی و اخذ مجوز در مرحله بهره‌برداری، ممنوعیت احداث هر گونه واحد فرآوری (غیر از سنگ شکن اولیه) در صورتی که معدن به بهره‌برداری برسد، عدم ایجاد هرگونه جاده دسترسی جدید و عدم تامین آب مورد نیاز از محدوده پناهگاه حیات وحش دره انجیر اشاره کرد.»

این در حالی است که به نظر می رسد اختلاف ها بر سر برداشت از معدن آنومالیD19  تنها بر سر برداشت سنگ آهن نبوده است. بلکه بر اساس آن چه محمود نوریان، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو گفته، تا پیش از این نه تنها سازمان محیط زیست به دلیل وجود حیات وحش در منطقه مخالف بهره برداری بوده که سازمان انرژی اتمی هم به دلایلی مخالفت می کرده است. اما اکنون محیط زیست موافقت کرده است تا با حضور یک بازرس معتمد از سوی آن ها، بهره برداری از معدن انجام شود. شرکت معدنی چادرملو هم به سازمان انرژی اتمی تعهد داده که در صورت مشاهده مواد رادیو اکتیو، فوری آن ها را در جریان بگذارد. بنابراین، این شرکت اکنون در حال استخراج سنگ آهن از معدن موجود در دره انجیر هم هست.

از تعهدی که این شرکت معدنی به سازمان انرژی اتمی داده است، می توان چنین برداشت کرد که گمانه زنی های این سازمان نشان می دهند در این منطقه مواد رادیو اکتیو یا اورانیوم وجود دارد. به همین علت هم اجازه بهره برداری را صادر نمی کرده است. اما اکنون برداشت سنگ آهن از معدن آنومالی D19 می تواند فرصتی باشد تا در صورت یافت اورانیوم، به راحتی و بدون توجه به امکان تخریب زیستگاه یوزپلنگ ایرانی، آن را برداشت کنند.

انگار سرنوشت یوز ایرانی با مواد رادیواکتیو پیوندی ناگسستنی دارد. پناهگاه حیات وحش «عباس آباد» در شرق استان اصفهان و در شهرستان نایین که از دیگر مناطق مهم زندگی یوز در ایران محسوب می شود نیز چندی پیش و بدون هماهنگی با سازمان حفاظت از محیط زیست، توسط سازمان انرژی اتمی زیر و رو شد. یک کارشناس محیط زیست در این باره به «ایران‏وایر» می گوید:«سازمان انرژِی اتمی تاکنون برای اکتشافات معدنی در پناهگاه های حیات وحش، خود را موظف به اخذ مجوز ندانسته است؛ به عنوان مثال، این سازمان در پناهگاه حیات وحش عباس آباد نایین در جست وجوی مواد رادیواکتیو و اورانیوم تخریب وسیعی ایجاد کرد و هیچ هماهنگی حتی از نوع شفاهی هم با محیط زیست انجام نداد.تنها به محیط بانانی که از منطقه بازدید می کردند، گفتند ما از طرف سازمان انرژِی هسته ای در حال فعالیت هستیم.»

به گفته این کارشناس محیط زیست، به دست آوردن اورانیوم برای ایران در شرایط کنونی بیش تر جنبه سیاسی دارد. زیرا بر اساس تعهدی که طبق «برجام» دارد، تنها می تواند تا پنج درصد غنی سازی انجام دهد و تمامی اورانیومی که به دست می آید، تنها در رآکتور «دانشگاه تهران» و رآکتور بوشهر مصرف می شود. به همین علت هم به نظر می رسد که معادن اورانیوم کنونی مانند «ساغند» یزد برای این منظور کافی هستند. این در حالی است که این سازمان هم چنان بدون توجه به حفاظت از محیط زیست، به دنبال یافت مواد رادیواکتیو است تا به جوامع جهانی بگوید ذخایر زیادی دارد و به همین علت هم باید اجازه غنی سازی با درصد بالاتری را داشته باشد.

او می گوید:«برخی از کارشناسان محیط زیست در ایران بر این باورند که مهم ترین دلیل دستگیری فعالان محیط زیست و به ویژه اعضای انجمن حفاظت از یوزپلنگ هم این بوده است که این افراد متوجه اکتشافات و فعالیت های سازمان انرژی اتمی در زیستگاه یوز شده و به آن اعتراض داشته اند»؛ موضوعی که به نظر می رسد برای مسوولان جمهوری اسلامی چنان پر اهمیت است که حاضر شده اند یکی از مهم ترین گونه های حیات وحش جهان را فدا و انسان های بی گناهی که مدافع این گونه هستند را با اتهام جاسوسی به زندان بیاندازند. سازمان محیط زیست هم که سازمانی ضعیف و تشریفاتی است، هرگز توان مقابله با آن ها را نداشته است.

مطالب مرتبط:

آن سوی خبر؛ احداث معدن در زیستگاه آهوی ایرانی