حسرت ماهی بر دل برخی ساحل‌نشینان جنوب مانده

«فخری هوشمند» یک زن خانه دار است، شوهرش به نوعی بیماری سیستم عصبی مبتلاست. سال‌های متوالی به توصیه پزشک معالجش هر هفته دو وعده غذای دریایی مصرف می کردند، اما این روزها نمی‌توانند. 

آنها ساکن بندر ماهشهرند، شهری ساحلی در کرانه خلیج فارس که جنوبش، کیلومترها با خور موسی و خلیج فارس هم مرز است. شهری که «ابن بطوطه» در سفرنامه اش آن را بندر «ماجول» نامیده و در گذشته بنا به قول او «جز ماهی، خوراکی در آن یافت نمی شده است». 

ماهی «سرخو» که تا چند ماه پیش کیلویی 18 هزار تومان بود حالا به قیمت هر کیلو 75 هزار تومان به فروش می رسد. خانم هوشمند می گوید: « دیگر حتی نمی توانیم ماهی پرورشی هم بخریم. قبلن حتی نگاهشان هم نمی کردیم، چه برسد که خیال خریدش را داشته باشیم و نتوانیم تهیه کنیم.»

کمبود غذای ماهیان حوضچه ایی و مرگ روزافزون ماهی های پرورشی، باعث افزایش قیمت ماهی های پرورشی شده است.

«حاج نعمت تقی زاده»، یک مزرعه پرورش ماهی قزل آلا در طول مسیر جاده اهواز به خرمشهر دارد. او می گوید پیش از جریان تحریم ها هم وضعیت پرورش ماهی قزل آلا چندان روشن نبود و غالب همکارانش به علت کثرت واردات ماهی تیلاپیا و ناتوانی آنها از صنعتی و به روز کردن مزارع‌شان، بازدهی مناسبی نداشتند اما اخیرا همان تعداد محدود باقیمانده حوضچه ها، با کمبود غذای ماهی های سردابی و حوضچه ای، در آستانه ورشکستگی هستند: « پنجاه درصد هزینه های یک دوره پرورش ماهی شامل غذای این آبزی می شود. علاوه بر آن واردات تخم بچه ماهی هم مطرح است. داروی کنترل بیماری آبزیان از جمله بیماری «لکه سفید» هم مزید بر علت شده و همین است که حوضچه های ما پر از ماهیان مرده است.» 

خانواده هوشمند وضع مالی متوسطی دارند. اما علاوه بر توان خرید ماهی، این روزها بازار ماهی فروشها هم تنوعی ندارد و چنگی به دل نمی زند: « ماهی های دریا چندین برابر قیمت شده اند. می گویند اثر صید بی رویه کشتی های صید ماهی چینی هاست. به هر حال چه ماجرای کشتی های صیادی چینی ها درست باشد یا نباشد، همسایگان ما که ماهیگیران بومی منطقه هستند، بیکارند و به کارگری رو آورده اند. دیگر به ندرت کسی به دریا می زند برای صید ماهی.»  

این روزها بازار ماهی فروشان ماهشهر، بندر امام، آبادان، بهبهان، دیلم، هندیجان و دیر و بوشهر دچار التهاب قیمت یا کمبود بسیاری از گونه های ماهی است. 

ماهی شانک در خرداد ماه امسال به قیمت هفده هزارتومان عرضه می شد اما در اوایل مردادماه به 38 هزار تومان رسید و از روزهای آغازین شهریور این ماهی به قیمت ۴۵ هزار تومان به فروش می رسد. 

ماهی صبور که مورد علاقه محلی هاست و با سبزی معطر و سیر و مخلفات آن را توی تنورهای دست سازشان کباب می کنند، اسفند 96 به قیمت تقریبی ۲۵هزار تومان به دست مشتری می رسید ولی این روزها کیلویی تا 90 هزار تومان هم خرید و فروش می شود. 

غرفه ماهی فروشان از رونق سابق برخوردار نیست. مردم توان خرید ندارند و تنوع عرضه به شدت کاهش یافته است. هر مغازه قادر است گونه های محدود و اندکی را به مشتری عرضه کند و دیگر مثل سابق سکوهایی مملو از انواع و اقسام ماهی های متنوع به چشم نمی خورد . ماهی زبیدی را نمی شود با کیلویی 150 هزار تومان هم پیدا کرد.

« نقیب عساکره» یکی از صیادان ماهشهری می گوید از این بابت ماهی گران شده، چون آمار ماهی در دریا کاهش پیدا کرده و همکارانش همان مقدار محدود صید روزانه شان را برای فروش به داخل کشور نمی آورند و ترجیج می دهند با قیمت بالاتری به شهرهای مرزی عراق عرضه کنند و با دینار عراقی به فروش برسانند: «برای صیادان دریا با وجود آنهمه زحمتی که برای اجاره یک قایق و تامین سوخت و کارگر می کشند، دینارعراق به صرفه تر از تومان ایران است.»

او می گوید به دریا زدن دیگر به صرف نیست. به سختی صید دندانگیری به دست می آید، دریا انگار جارو شده و چیزی ته آن باقی نمانده است: «گاهی به سختی به حد مصرف خانگی دست‌مان را بگیرد. خود من مشتری های زیادی از تهران واصفهان و شهرهای بزرگ داشتم که سال‌ها بود سفارش ماهی می دادند و خریدشان را تامین می کردم اما این روزها هرچه تماس میگیرند، چیزی برای عرضه نداریم.»  

این ماهیگیر محلی این روزها به خرید ماهی پرورشی برای عرضه به مشتری هایش روی آورده است: «من قزل آلای رنگین کمانی و سالمون می آورم. البته ماهی سالمون واقعی در ایران کیلویی ۲۵۰هزار تومان است و آنچه ما خرید و فروش می کنیم سالمون واقعی نیست. برخی مزرعه دارها نوعی رنگدانه به غذای ماهی هایی مثل قزل آلا اضافه می کنند که گوشت‌شان قرمز می شود واتفاقا مردم هم دوست دارند.» 

نقیب عساکره بهمن ماه سال گذشته ماهی قزل آلای پرورشی را کیلویی 14 هزار تومان و سالمون تقلبی را هم یازده هزار تومان از مزرعه دارها می خریده است. او این روزها به سختی می تواند قزل آلای پرورشی را کیلویی 25 هزار تومان معامله کند. 

«محمد شعبانی»، صاحب حوضچه «رودسر» می گوید اگر اوضاع به همین منوال پیش برود آنها ناچارند به جای خوراک وارداتی، به ماهی ها، کیلکا بدهند: « البته برای این هم مشکل داریم. نخست اینکه صید کیلکا دراین فصل امکان ندارد و دوم اینکه با جایگزین کیلکا، ماهی ها آنقدر که انتظار داریم، رشد نمی‌کنند، چون کیلکا جایگزین خوبی برای خوراک کارخانهایی نیست »

این مزرعه دار معتقد است خوراک ماهی حکم داروی تقویت عضله برای وزرشکاران پرورش اندام را دارد و بدون آن ماهی های به عمل آمده ضعیف و سبکند و به درد عرضه نمی خورند. 

به گفته او کارخانه هایی چون فردانه، بتا، اونجان، کیمیاگران،۲۱ بیضا، مازندران و سایر تولید کنندگان خوراک ماهی، مواد اولیه شان را از بیرون کشور وارد کرده و سالانه حدود ۴۰۰۰تن خوراک آبزیان را سرازیر بازار می کرده اند اما این روزها آنها به هر جا مراجعه می کنند با کمبود خوراکماهی مواجه می شوند.

این موضوع به پرورش دهندگان خوزستانی محدود نمی شود، «مسعود چاسب» از تولید کنندگان ماهی کپور ساکن قزوین نیز با همین مشکل روبروست. او این روزها به علت کمبود غذای ماهی ناچار شده گاهی ساقه جو را پودر کرده و به خورد ماهی ها بدهد و البته با تلفاتی هم روبرو بوده است. 

او البته علت افزایش قیمت ماهی را فقط کمبود خوراک این آبزی نمی داند: «یکی از علل اصلی افزایش سرسام آور قیمت ماهی طی چند ماه اخیر، کمبود آب و خشکسالی است. امسال تابستان و حتی پیش از جریان تحریم و توقف واردات، بخاطر کمبود آب با تلفات زیادی مواجه بودیم در مجموع امسال یک سال بحرانی برای مزرعه داران آبزی بود و خسارت های زیادی را متحمل شدند.»

در حالی که گوشت گوسفندی بین ۶۵ تا ۸۰هزار تومان عرضه می شود و قیمت هر کیلو مرغ از ۱۲ تا ۱۵ هزار تومان در نوسان است، گوشت گوساله به ۵۵ تا ۶۰ هزار تومان افزایش قیمت مواجه شده، افزایش روزافزون قیمت ماهی نیز مزید بر علت شده و سفره مردم را از مواد پروتئینی خالی کرده است.