به دلیل موقعیت جغرافیایی خاصی که ایران دارد، یکی از مسیرهای پرتردد قاچاق‌چیان انسان به شمار میرود. ایران با ۱۰ کشور همسایه است؛ هفت کشور پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه با ایران مرز مشترک خاکی دارند و سه کشور عمان، کویت و قطر همسایه آبی ایران هستند.
پهناوری ایران و دسترسی از خاک این کشور به آبهای آزاد از طریق «خلیج فارس» و دریای «عمان» و نیز به کشورهای آسیای میانه از طریق دریای «خزر»، هم‌چنین مجاورت با اروپا از مرزهای غربی و دسترسی نسبتا آسان به کشورهای شرق آسیا از مرزهای کوهستانی، ایران را به چهارراهی مناسب در مسیر شمال-جنوب و شرق- غرب برای قاچاق‌چیان انسان بدل کرده است.
از سوی دیگر، برخی از معبرهای مرزهای کشور به دلیل کوهستانی بودن و دشواری کنترل رسمی مرزی و برخی به دلیل جاری بودن رودخانهها یا راههای دریایی، مسیر مناسبی برای قاچاق‌چیان انسان به شمار میروند؛ برای نمونه، مرز ایران و پاکستان یک مسیر کوهستانی و دشوار است. در سالهای اخیر برخی از گروههای مسلح مخالف جمهوری اسلامی که پایگاههای آنها در سیستان و بلوچستان است، موفق به فرار از مرز پاکستان شده‌اند. به همین دلیل ایران برای بالابردن توان خود در کنترل مرزی، اقدام به حفر خندق و ساخت دیوارهای حائل کرده که به دلیل طولانی بودن مسیر، اجرای آن زمانبر و پرهزینه است. با این همه، برای مرز طولانی با افغانستان هنوز چنین برنامهای ندارد در حالی که یکی از مرزهای پرتردد با نرخ بالای قاچاق انسان است.
براساس اظهارات مقامهای رسمی ایران، هر ساله قاچاق‌چیان با هدف رساندن مواد مخدر به خارج از مرزهای افغانستان، به ویژه به مقصد کشورهای اروپایی، دست به قاچاق افرادی میزنند که حامل مواد هستند.
غیر از قاچاق سازمان یافته انسان، قاچاق‌چیان به متقاضیان یک زندگی بهتر در خارج از کشورهای بحران زده، وعده انتقال به اروپا از مسیر ایران را هم میدهند.
ایران برای افزایش مبارزه با ترانزیت مواد مخدر که قاچاق انسان را هم شامل می‌شود، همکاری تازهای با اتحادیه اروپا برای گرفتن بودجه و تجهیزات پلیسی شروع کرده است اما وزارت خارجه امریکا در گزارشهای سالیانهاش آورده است که ایران به طور حداقلی هم استانداردهای مبارزه با قاچاق انسان را رعایت نمیکند. ایران این گزارش را رد کرده و گفته است این که گمرک این کشور در سال ۲۰۱۷ مقام اول مبارزه با قاچق انسان را در دنیا دریافت کرده، مستندی بر رد گزارش امریکا است.
آمار رسمی مبارزه حکومت ایران با قاچاق انسان و ترانزیت آن تاکنون به صورت رسمی و عمومی منتشر نشده است اما مقامات کشور گاهی به طور گذرا اعدادی را اعلام میکنند.
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران در توصیف بزرگی ترانزیت قاچاق انسان از ایران و مشکلات مبارزه با آن در اواخر اسفند سال ۱۳۹۶ گزارش کرده بود که در این سال بیش از ۵۰۰ مورد قاچاق انسان به صورت فردی و گروهی که از مسیر این کشور در حال انجام بوده، کشف شده است.
قاچاق انسان از مسیر ترانزیتی ایران پس از حمله امریکا و متحدانش به افغانستان برای شکست «طالبان» مورد توجه جهانی قرار گرفت. دولت «جورج بوش»، رییس جمهوری وقت امریکا، ایران را متهم میکرد که به اعضای گروه «القاعده» برای انتقال یا فرار از خاک افغانستان اجازه عبور و مرور میدهد. ایران این اتهامات لفظی را رد می کرد اما گزارشهای پراکندهای از دستگیری در مرزها یا شهرهای مرزی منتشر میشد که نشان میداد ماموران ایرانی درگیر با موضوع عبور و مرور اعضای القاعده و خانواده هایشان شده‌اند.
یکی از خبرسازترین قاچاقهایی که از مسیر ترانزیتی ایران تاکنون انجام شده، به گفته مقامهای امریکایی، عبور و مرور اعضای گروه القاعده یا خانواده آنها است. ایران ورود این افراد را هرگز تکذیب نکرده اما گفته که آنها را زندانی یا پس از بازداشت روانه کشورشان کرده است؛ از جمله فرزند و یکی از همسران «اسامه بن لادن»، رهبر کشته شده القاعده. آنها مدتی در سفارت عربستان در تهران پناهنده بودند اما سرانجام تحویل مقامهای سعودی و به طور رسمی از ایران خارج شدند.
بنابرگزارشهای منتشر شده، قاچاق‌چیان انسان قصد عبور دادن این افراد را از ایران داشتند اما در ماموریت خود موفق نشده بودند.
بخش قابل توجهی از قاچاق انسان از مسیر ایران را مهاجران غیرقانونی از افغانستان و پاکستان تشکیل میدهند. روزنامه «شرق»، چاپ تهران، گزارشی در خرداد ماه سال 1395 منتشر کرد که در آن آمده بود برخی از قاچاق‌چیان اتباع پاکستان و افغانستان را گاهی هزار کیلومتر با پای پیاده از مسیرهای خطرناک برای ورود به ایران و گذر از آن به سوی اروپا، راه میبرند.
گزارشهای رسانههای افغانستان حاکی از آن هستند که هزینههای قاچاق متقاضیان مهاجرت غیرقانونی از داخل این کشور تا اروپای شرقی در حدود 20 هزار دلار است. روزنامه شرق هم در گزارش خود از قاچاق انسان از مسیر ایران به قاچاقچیانی از شهرهای آذربایجان غربی اشاره می‌کند که متقاضیان را تا دو سال پیش در ازای دریافت دو میلیون تومان از تهران تا ترکیه قاچاق میکردند.
به نوشته شرق، یکی از قاچاق‌چیان به گزارشگر این روزنامه گفته بود یک میلیون اول از خود فرد و یک میلیون دوم از رابط او در مقصد گرفته می‌شود اما ممکن است رابط از فرد قاچاق شده مبالغ بیشتری طلب کند. این فرد به شرق گفته بود که بین ۲۰ تا ۳۰ نفر را به صورت روزانه از تهران به ترکیه منتقل می‌کند.
خودروهای قاچاق‌چیان بر اساس این گزارش، در میدان «آزادی» تهران با کمی پرس و جو قابل دسترس است. یکی از راههای شناسایی این خودروها از بقیه مسافرکشهای مستقر، دو رقم آخر پلاک آنها است که به نوشته این روزنامه، عمدتا مربوط به آذربایجان غربی است. صاحبان این خودروها در عبور از مسیرهای کوتاه رسیدن به ترکیه ماهرند.
اصلی ترین درآمد آنها هم انتقال مسافران غیرقانونی از پاکستان و افغانستان به ترکیه است؛ مسیری که از تهران تا استانبول حداقل سه روز طول میکشد.
شرق به نقل از ساکنان محلی در میدان آزادی تهران نوشته است کانکسهای پلیس پیشتر در مناطق مختلف میدان مستقر بوده و با قاچاق‌چیان برخورد جدی تری میشده است اما در سالهای اخیر این این کانکسها جمع شده‌اند و در صورتی که با پلیس برای گزارش اقدامات مشکوک به قاچاق انسان تماس گرفته شود، اقدامی جدیتر از حضور گشت و سرکشی و سپس ترک محل بعد از چند دقیقه انجام نمیدهند.
رسانههای ایران گزارش دادهاند تنها در کمتر از ۲۰ روز از سال جدید خورشیدی (سال ۱۳۹۷ )، حدود ۶۰۰ تبعه افغان به طور غیرقانونی از طریق ایران وارد خاک ترکیه شده بودند که مرزبانی ترکیه آنها را به افغانستان برگردانده است.
پلیس ایران هم می گوید در ۲۴روز اول سال ۱۳۹۷ ، بیش از ۱۴محموله قاچاق انسان شامل ۴۳ نفر را کشف کرده است.
علاوه بر افعانستان و پاکستان که بیشترین میزان قاچاق انسان از مسیر ترانزیتی ایران را دارند، شهروندانی از ازبکستان، تاجیکستان و روسیه در میان افرادی بودهاند که قصد عبور و مرور غیرقانونی از ایران را داشته اند.
کشف ۴۳ نفر قاچاق در برابر یک مورد خروج ۶۰۰ افغان پس از عبور غیرقانونی از ایران و ورود غیرقانونی آنها به ترکیه نشان میدهد میزان موفقیت ایران در مبارزه با قاچاق انسان رقمی چشمگیر نیست.
ایران در سالهای اخیر توافقهایی با کشورهای منطقه، از جمله با ترکیه و در اروپا با اسپانیا و لهستان برای مبارزه با قاچاق داشته است. تابستان سال گذشته پلیس اسپانیا یک باند قاچاق انسان از ایران به بریتانیا را متلاشی کرد که طی آن ۱۰۰ نفر بازداشت شدند. قاچاق‌چیان در این باند گئرنامه جعلی اسپانیا را صادر میکردند و افراد را قاچاقی به بریتانیا میرساندند.
وزارت خارجه امریکا در آخرین گزارش سالیانه درباره وضعیت مبارزه با قاچاق انسان از سوی ایران آورده است توافقهای منطقهای ایران برای مبارزه با قاچاق انسان در مقام اجرا چندان موفقیتآمیز نبوده است.
این گزارش، ایران را در کنار کنگو، گینه استوایی، سودان و سودان جنوبی قرار داده است؛ کشورهایی که حداقل مبارزه را هم به تعبیر وزارت خارجه امریکا برای جلوگیری از قاچاق انسان انجام ندادهاند.
بحرانهای منطقهای، از جمله از سربرآوردن گروه موسوم به «حکومت اسلامی» یا «داعش» در سوریه و عراق، ادامه وضعیت ناامن و امنیت بیثبات در افغانستان و بحرانی شدن فضای امنیتی همسایگان ایران و نیز دشواری فزاینده کنترل مرزی آنها از یک سو و سرد شدن روابط ایران با برخی کشورهای عربی منطقه از سوی دیگر، فرصت همکاریهای دوجانبه نظیر مبارزه با قاچاق انسان را از ایران گرفته است؛ کشوری که در این بخش از دنیا مسیری جذاب برای قاچاق‌چیان و ترانزیت غیرقانونی انسان است.
***
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: info@iranwire.com
مطالب مرتبط:
آیا قاچاق انسان بر اساس قوانین ایران جرم است؟ بر اساس تعهدات بین‌المللی ایران چطور؟
آیا در ایران قاچاق انسان انجام می‌شود؟ ابعاد آن چه‌قدر است؟ چه کسانی قربانی هستند؟
مبارزه با قاچاق انسان؛ ایران چه اسنادی امضا کرده و چه تعهداتی داده است؟
چرا ایران مسیر مناسبی برای قاچاق‌چیان انسان است؟
لغت‌نامه مختصر و فرهنگ کلمات و عبارت‌های حقوقی مربوط به موضوع قاچاق انسان
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر