واکنش ها به پیشنهاد نتانیاهو برای حل بحران آب ایران

تماشا در یوتیوب

«بنجامین نتانیاهو»، رییس جمهوری اسراییل دو روز پیش ویدیویی منتشر کرد و در آن خطاب به مردم ایران گفت که اسرائیل می خواهد برای کمک به حل بحران آب در ایران مشارکت کند. او گفت بر اساس آمارهای سازمان هواشناسی، تقریبا ۹۶ درصد از مناطق ایران از نوعی خشک‎سالی رنج می برند و «عیسی کلانتری» هم گفته است که به دلیل آسیب های زیست محیطی، ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ایران ناچار به ترک خانه های خود خواهند بود. به همین علت اسراییل از مردم ایران حمایت می کند ومی خواهد به نجات تعداد بی شماری از آن ها کمک کند. 

اسرائيل در نخستین گام برای اجرایی کردن این پیشنهاد وبسایتی به فارسی برای آموزش مقابله با بحران آب راه اندازی کرده است. 

سخنان او واکنش هایی را در فضای مجازی و در بین مسوولان جمهوری اسلامی باعث شد. عیسی کلانتری در این باره به «باشگاه خبرنگاران» گفت: «نتانیاهو غلط می‌کند. به نتانیاهو چه ربطی دارد محیط زیست ایران؟ او برود دنبال کار خودش. هر کاری دوست دارد، بکند ولی قبل از آن بهتر است برود کثافت‌کاری‌های خودش را جمع کند.»

کلانتری اکنون در سمت معاونت رییس جمهوری ایران و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور فعالیت دارد. او در دو دولت «اکبرهاشمی رفسنجانی» و دوره اول «محمد خاتمی»، وزیر کشاورزی بود و بعد رییس «ستاد احیای دریاچه ارومیه» شد. اما دردوره فعالیتش، نه تنها اقدام تاثیرگذاری برای احیای دریاچه رخ نداد بلکه شاهد خشک تر شدن آن هم بودیم. 
او از سال 1370، از مدافعان سرسخت واردات محصولات تراریخته یا دست‎کاری شده ژنتیکی در ایران هم بوده است؛ محصولاتی که یکی از کشورهای اصلی تولید کننده آن ها، اسراییل است.

پیشنهاد بی سابقه نتانیاهو به مردم ایران: دانش خود در زمینه آب را با شما به اشتراک می گذاریم. رژیم ج.ا فریاد مرگ بر اسرائیل می زند. ما در پاسخ می گوییم زنده باد مردم ایران. شما نباید در برابر این رژیم بی رحم تنها باشید. ما با شما هستیم.

اما برخی کارشناسان زیست محیطی در کشور او را مقصر اصلی بحران آب می دانند زیرا در زمان تصدی گری خود، از تمامی پروژه های انتقال آب و سدسازی ها حمایت کرده است.

«بهرام قاسمی»، سخن‎گوی وزارت امور خارجه ایران نیز از دیگر افرادی است که به سخنان روز گذشته نتانیاهو واکنش نشان داده است. او در مصاحبه ای با خبرگزاری «برنا»، این اقدام رییس جمهوری اسراییل را نمایشی مضحک دانسته و گفته است: «این چیزی جز دست و پا زدن های بی حاصل ورشکسته ای دروغ پرداز و رسوا نیست که جز دروغ پراکنی و دغل کاری، کالا و متاعی برای عرضه نداشته و ندارد.»

پس از انتشار ویدیوی نتانیاهو در فضای مجازی، واکنش های مثبت و منفی زیادی نشان داده شد. یکی از کاربران توییتر که سخنان رییس جمهوری اسراییل را مثبت ارزیابی کرده است، در توییتی نوشت: «متشکریم آقای نتانیاهو. امیدمان اول خدا و بعد هم کارشناسان اسرائیلیست که به ملت ایران کمک کنند تا ازتاثیر هیولای خشکسالی  درامان باشند. مردم ایران با مردم اسرائیل هیچ مشکلی ندارند و کارشناسان اسرائیلی زمان شاه دردشت مغان آبیاری قطره ائی سه هزارهکتارباغ شلیل را پیاده کردند.»

کاربر دیگری نیز در این خصوص نوشت: «#اسرائيل شناخت خوبى از سازمان اطلاعات #سپاه داره و عمق كم تحليلى اونها رو ميشناسه و ميدونه چطور ميتونه اونها رو به درد سر بندازه. ورود #نتانياهو به بحث #بحران_آب و محيط زيست در كل، تحريك امنيتى هاست براى امنيتى كردن مشكلات محيط زيستى و تغييربحث هاى كارشناسي به بحث هاى  امنيتى.»

واکنش های منفی زیادی هم به سخنان نتانیاهو در توییتر منتشر شد. کاربری نوشته است: «نودوهفت‌درصد مردم #غزه آب آلوده به فاضلاب مصرف می‌کنند تا زیر فشار محاصره و آب‌دزدی رژیم صهیونیستی زنده بمانند، بعد نخست‌وزیر وقیحش برای ما درس بهره‌وری مصرف آب می‌گذارد.»

روزنامه اصولگرای صبح نو  هم گزارشی منتشر کرد و نوشت که اسرائيل قبلا در خشک کردن قنات های ایران نقش مهمی داشته است.

«ناصر کرمی»، اقلیم شناس و استاد دانشگاه نروژ اما در این باره به «ایران وایر» می گوید: « فارغ از این که اسراییل چه محتوایی را قصد دارد به ما ارایه دهد، صحبت های مستقیم رهبر این کشور با مردم ایران و در میان گذاشتن این موضوع با ایرانیان، اقدامی است که نهادهای ایرانی باید به عنوان یک روش به آن توجه کنند.»

به باور این کارشناس، سخنان  نتانیاهو و این که او ادعا کرده است می خواهد بحران آب را در ایران حل کند، بیش‎تر یک رخ‏داد سیاسی است: «بنابراین بسیار دشوار است که بتوان جنبه های علمی این صحبت ها را از جنبه سیاسی آن جدا کرد. با وجود این که اسراییل تجربیات خوبی در زمینه مدیریت آب دارد اما کشورهای دیگر هم این فن آوری ها را دارا هستند و اگر من بخواهم کشوری را الگو قرار دهم، اسراییل نخواهد بود. زیرا هنوز مشخص نیست که فعالیت های این کشور در زمینه بهره وری از آب دارای توجیه اقتصادی و بر پایه استفاده از منابع سرزمینی هستند یا خیر. در مقابل، کشورهایی مانند تونس یا مراکش که شرایط اقتصادی و اقلیمی مشابه ایران دارند، می توانند الگوی مناسبی برای ما باشند. گرچه شکی نیست که اسراییل در زمینه دانش آب پیشرو بوده است.»

ایران وایر پیش از این با دکتر «آندره‌آ گرماندی»، استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه «حیفا» و از پژوهش‎گران ارشد در زمینه مدیریت منابع آبی در این باره گفتگو کرده بود. 

او با اشاره به اینکه از دهه 70 میلادی، مسوولان متوجه شدند انتقال آب دیگر پاسخ گوی نیازهای کشور نیست، می گوید: «بیش ترین تمرکز در این مرحله که تا پایان قرن بیستم ادامه یافت، بر بازیافت آب بود. از دهه 70 به بعد، اسراییل پروژه‌هایی را برای تصفیه فاضلاب، به ویژه فاضلاب شهری و رساندن کیفیت آن به میزانی که قابل استفاده در بخش کشاورزی باشد، تعریف کرد.»

امروزه به گفته این محقق اسراییلی، این کشور با اختلاف بسیاری، در رده اول کشورهایی قرار دارد که از فاضلاب تصفیه شده استفاده می‌کنند به طوری که حدود 80درصد فاضلاب در اسراییل تصفیه شده و به استفاده مجدد می‌رسد: «در این دوره استفاده از روش‌های آبیاری تحت فشار را هم توسعه دادند.»

اما در آغاز نخستین دهه از قرن بیست و یکم، اسراییل با خشک‎سالی‌های کم‌سابقه و شدیدی روبه رو شد؛ خشک‎سالی‌هایی که در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ به اوج خود رسیدند. در این زمان بود که مسوولان و مردم دریافتند که برای مواجهه با شرایط جدید، باید راه‎کارهای نوینی را به خدمت بگیرند: «برنامه‌ریزی برای شیرین‌سازی آب دریا در همان سال 2000 آغاز شد و در سال 2006 نخستین تأسیسات بزرگ نمک‌زدایی از آب را دریای مدیترانه در شهر ساحلی "اشکلون" افتتاح کردند.»

آندره‌آ گرماندی می‌گوید برنامه نهایی اسراییلی ها این است که تا دو سال دیگر نزدیک به 80درصد آب شرب خود را از همین طریق تأمین کنند.

اما یک راه حل دیگر، کاهش سطح زیرکاشت بخش کشاورزی بوده است. در ایران هم چنین پیشنهادهایی در مجامع علمی مطرح شده بود.

در اسراییل حدود 2.5درصد تولید ناخالص ملی از بخش کشاورزی است و در ایران حدود 12درصد. با این حال، در ایران حدود 90درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی مصرف می شود و در اسراییل این رقم نزدیک به 20درصد است.

به گفته گرماندی، با وجود کم شدن سطح زیرکشت در اسراییل در نزدیک به چهار دهه اخیر که البته با بهبود عملکرد، با افزایش میزان محصول همراه بوده است. 

او درخت‏کاری را امری مثبت می‌داند؛ به ویژه در حاشیه کویر. آندره‌آ گرماندی به راه‎کار اسراییل در درخت‎کاری‌ در حاشیه صحرای «نگب» اشاره می‌کند؛ جایی که میزان بارندگی سالانه حدود 100 میلی‌متر است که آن هم در یک دوره کوتاه می‌بارد: «در این مناطق، کانال‌ها، حوضچه‌ها و تأسیساتی دیگر احداث شده اند که از آن ها برای نگه داری همان میزان کم بارش و استفاده از آن در پروژه‌های درخت کاری و پروژه‌های مشابه استفاده می‌شود.»

دیگر بحران مربوط به آبی که ایران و اسراییل در حال حاضر به شکلی نسبتا مشابه با آن روبه رو هستند، خشک شدن یک دریاچه آب شور است؛ در ایران، دریاچه ارومیه و در اسراییل، "بحرالمیت" یا آن گونه که در عبری آن را می‌نامند، دریای نمک.

به گفته آندره‌آ گرماندی، در اسراییل نیز هنوز راه حلی قطعی برای جلوگیری از روند خشک شدن دریای نمک و بازگرداندن آب از دست‌رفته به آن پیدا نشده است. اگر چه تحقیقات بسیاری انجام شده و برنامه‌هایی نیز در دست اجرا است. در این میان، یک راه حل بیش ترین توجه را به خود جلب کرده است؛ شیرین کردن آب دریای سرخ و انتقال باقی مانده شور آن به دریای نمک؛ پروژه‌ای که مورد توجه بانک جهانی نیز قرار گرفته است.

بر اساس این پروژه، کانالی 180 کیلومتری از خلیج عقبه در اردن تا دریای نمک کشیده می‌شود و از آن جا که سطح دریای نمک 420متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد است، آب خود به خود در آن جریان می‌یابد، سپس در نزدیکی دریای نمک تأسیساتی برای شیرین کردن این آب ساخته می‌شود.

در حال حاضر،  در وب سایت وزارت خارجه اسرائيل بخش «فناوری های اسرائیلی در حوزه آب» ایجاد شده و یک کانال تلگرام هم برای اطلاع رسانی فعال شده است. مشخص نیست این پروژه جدید تا چه اندازه مفید و موفق باشد ولی مشخص است که اسرائيل یک گام دیگر در مسیر دیپلماسی عمومی اش برداشته است. توییتر اسرائيل به فارسی پیوستن ۸۰هزار نفر در کانال تلگرامی تازه شان در عرض ۲۴ساعت را نشانه موفقیت این تلاش ارزیابی کرده است.