احتمالا بسیاری از مردمی که هر روز از میدان «شهرداری» شهر سنندج عبور میکنند، آنها که در سالن اجتماعات گورستان «وادی رحمت» تبریز مراسم ترحیم برگزار میکنند، کسانی که پیکر مردگان را در قبرستان «تازهآباد» رشت به خاک میسپارند و یا در نزدیکی «قروه» صاحب زمین کشاورزی شدهاند و هر روز صبح سراغ کشت و کار میروند، هنوز نمیدانند زیر این زمینها و سازهها، بقایای یک جنایت هولناک دفن شده اند؛ گورهای جمعی اعدام شدگان تابستان ۱۳۶۷.
دو روز پیش «سازمان عدالت برای ایران» و «سازمان عفو بینالملل»، دو نهاد پی گیر وضعیت حقوق بشر در ایران گزارشی تحقیقی منتشر کردند و از تخریب گورهای دسته جمعی اعدامیهای تابستان ۱۳۶۷در شهرهای مختلف ایران خبر دادند.
در ماههای مرداد و شهریور سال۱۳۶۷حکومت ایران به فرمان روحالله خمینی چندین هزار نفر از زندانیان سیاسی و عقیدتی را در زندانهای نظام جمهوری اسلامی به شکلی مخفیانه اعدام و در گورهای دستهجمعی دفن کردند. به خانواده قربانیان نه جنازهای تحویل دادند، نه نشانی دقیق قبر و مزار عزیزانشان. آنها از حق برگزاری مراسم عزاداری هم منع شدند. اما در این سه دهه، بسیاری از آنها مکانهای گورهای دسته جمعی عزیزانشان را شناسایی کردهاند؛ گاهی در گوشهای از قبرستان شهرشان و گاهی در جایی خارج از شهر. حالا این گزارش خبر از تخریب این گورهای دسته جمعی میدهد. مسطحسازی با بولدوزر، ساخت جاده و ساختمان، انباشت زباله یا ساخت قبرهای جدید در محل گورهای دستهجمعی روشهایی است که برای تخریب این گورها استفاده میشود.
«رها بحرینی»، یکی از محققان این گزارش به «ایران وایر» میگوید: «دشوارترین قسمت این تحقیق، شناسایی این مکانها و جمعآوری دهها شهادت از خانوادهها، بازماندگان و مطلعین محلی بود تا ما به این برسیم که این مکانها یا به طور قطع و یا به احتمال قوی حاوی بقایا و پیکرهای اعدام شدگان هستند. بعد هم برای اینکه بتوانیم روند تخریب را نشان دهیم، از آنجایی که نه عفو بین الملل و نه عدالت برای ایران امکان حضور در ایران را برای تحقیق ندارند، با استفاده از عکسها و فیلمهایی که به دستمان رسید و همچنین از طریق استفاده از تصاویر ماهوارهای، شواهد تصویری تکاندهند های از روند تخریب به دست آوردیم.»
آنها برای این تحقیق از نرمافزار «گوگل ارت» کمک گرفتهاند. گوگل ارت امکان مقایسه تصاویر از یک مکان ثابت و در زمانهای مختلف را به کاربران ارایه میدهد: «تصاویر را مرور کردیم تا ببینیم در چه سالها و ماههایی دقیقا این تخریب ها رخ داده اند. در برخی موارد، این موضوع تکان دهنده بود؛ مثلا در گورستان وادی رحمت تبریز بین خرداد و شهریور سال گذشته، یعنی سال 96 به سرعت بیش از نیمی از محل گور جمعی را با بتن پوشانده بودند و آن جا به مکانی برای برگزاری مراسم رسمی تبدیل شده است. خبر افتتاح سالن در خبرگزاریهای رسمی جمهوری اسلامی منتشر شد اما عموم مردم نمیدانند که این سالن روی گورهای دسته جمعی اعدام شدگان 67 ساخته شده است.»
در این گزارش، هفت گور جمعی قطعی یا احتمالی که در فاصله سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۶ در معرض تخریب قرار داشتهاند، شناسایی شدهاند. محل این گورها در قبرستان های وادی رحمت تبریز(استان آذربایجان شرقی)، «بهشت رضا» مشهد(استان خراسان رضوی)، نزدیک گورستان «بهشتآباد» اهواز(استان خوزستان)، «گلستان جاوید» در خیابان «خاوران» تهران، «تازهآباد» رشت(استان گیلان)، مجاور قبرستان بهاییان در قروه(استان کردستان) و زمینهای واقع در محل ساختمان سابق دادگاه انقلاب سنندج در استان کردستان قرار دارند.
رها بحرینی می گوید از بین رفتن گورهای جمعی از چند بُعد مورد توجه است: «اول از همه، بُعد احساسی و انسانی برای خانوادههایی است که به مدت سه دهه از حق برگزاری مراسم عزاداری و یادبود عزیزان خود محروم و از گذاشتن سنگ قبر، گل و عکس روی مزار آن ها منع شدهاند. حالا آخرین نشانههایی که یادآور خاطرات عزیزانشان هستند، دارند به این شکل بیر حمانه از بین میبرند.»
او اضافه می کند که گورهای جمعی صحنه جرم هستند و طبق قوانین بینالملل، این مکانها باید به طور دست نخورده محافظت شوند تا زمانی که تحقیقات مستقل و مقتضی درباره کشتار سال ۱۳۶۷و چگونگی آن انجام شود: «تخریب این گورها خودش یک جرم جدید است و مصداق ناپدیدکردن قهری. ناپدید کردن قهری یک جرم بین المللی است.»
بر اساس قوانین بینالمللی، «ناپدیدشده قهری» به فردی گفته میشود که به دست نیروهای دولتی یا وابسته به دولت (قدرت، حکومت) دستگیر یا ربوده و پس از آن در مورد سرنوشت و محل نگهداری او پنهانکاری شود و اخبار و اطلاعاتی درباره او منتشر نشود.
به دلیل این که حکومت ایران از چگونگی و علت مرگ اعدامشده های تابستان سال ۱۳۶۷به خانوادهها اطلاعی نداده، جنازه کشته شده ها را تحویل خانواده های آن ها نداده و محل دفن آنها را مخفی کرده است، همگی آنها جزو ناپدیدشده های قهری محسوب میشوند.
سازمان های عدالت برای ایران و عفو بینالملل نسخهای از این گزارش را به گزارشگران ویژه سازمان ملل متحد در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران و نیز کارگروه ناپدیدشده های قهری این سازمان ارایه دادهاند: «ما انتظار داریم آنها در اینباره مکاتبه کنند و مسوولان ایران را درباره تخریب گورهای جمعی مورد سوال قرار دهند و زمینه را برای افشای حقیقت،فراهم کنند.»
این تحقیق نشان میدهد که روند تخریب گورهای جمعی در چند سال اخیر افزایش یافته است: «به نظر میآید که حکومت به دنبال تقویت مصونیت آمران و عاملان کشتار 67 هستند و این میتواند در واکنش به پی گیریهای خانوادهها، مدافعان حقوق بشر و سوالات عموم مردم درباره کشتار 67 باشد؛ سوالاتی که با انتشار فایل صوتی جلسه آیتالله «حسینعلی منتظری» با هیات مرگ، به طور وسیعتری در سطح جامعه مطرح شده است.»
بنابر این تحقیق، ۱۲۰ مکان در ایران شناسایی شده اند که تصور میشود حدود چهار تا پنج هزار زندانی سیاسی که در سال ۱۳۶۷ اعدام شدهاند، در آن ها دفن شده باشند.
رها بحرینی میگوید: «گورهای جمعی در گوشه و کنار ایران پراکنده هستند. گاهی در گوشه قبرستانهای شهرستانها قرار دارند. در برخی شهرها مثل سنندج، گور جمعی وسط یک میدان شلوغ و مرکز خرید به نام میدان شهرداری واقع شده است. در رشت قبرهای جدید انفرادی را روی گورهای جمعی ساخته و مالکین جدید را بی اطلاع نگه داشتهاند. آنها نمیدانند که زیر قبرهای عزیزانشان، جمعی از زندانیان سیاسی سال 67 خاک هستند. در قروه گورهای جمعی را به بهانه این که زمین کاربری کشاورزی دارد، تخریب کردهاند.»
او یکی از اهداف اصلی این گزارش را مطلع کردن مردم از تاریخی میداند که از آنها دریغ شده است: «در واقع، ما با این گزارش میخواهیم مردم را تشویق کنیم تا نسبت به این گورهای جمعی حساستر شوند و آن ها هم برای حفاظت از این گورها تلاش کنند و کنار خانوادههای کشتهشده های 67 بایستند و درباره این جنایت هولناک سوال کنند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر