«علی عبدالله صالح»، رییس‌جمهوری سابق یمن چهارم دسامبر ۲۰۱۷ به دست نیروهای «حوثی» در جنوب صنعا کشته شد. صالح که بنیان گذار «حزب کنگره عمومی مردم» بود، حدود ۳۴ سال قدرت را در یمن در دست داشت و در سال ۲۰۱۲ پس از خیزش‌های مردمی موسوم به «بهار عربی»، از مقام ریاست جمهوری عزل شد. در طول این مدت طولانی، او شش بار با حوثیان شیعی‌مذهب «زیدی»، موسوم به «انصارالله» وارد جنگ شده بود.
در ماه مارس ۲۰۱۵ و اندکی پیش از آغاز جنگ داخلی، با افتادن کنترل صنعا پایتخت یمن به دست حوثی‌ها و برکناری «عبدربه منصور هادی»، معاون پیشین صالح و رییس‌جمهوری وقت از قدرت، صالح و هوادارانش، از جمله نیروهای «گارد جمهوری» به شورشیان حوثی پیوستند و بدین ترتیب در مقابل نیروهای دولتی و ائتلاف نظامی به رهبری عربستان که به حمایت از منصور هادی وارد جنگ داخلی یمن شده بود، قرار گرفتند.
با توجه به تنازعات متعدد میان حوثی‌ها و نیروهای صالح در گذشته، به راحتی قابل تصور بود که اتحاد آن ها در مقابل منصور هادی و کشورهای عربی حامی او بیش تر ماهیت تاکتیکی و مصلحتی داشت تا استراتژیک و پایدار. هدف اصلی صالح، کنار زدن منصور هادی، معاون او قبل از رسیدن به مقام ریاست جمهوری و بازگشت مجدد به قدرت بود و در این میان، او قدرت نظامی حوثیان را محمل خوبی برای نیل به چنین هدفی می‌دید.
در مقابل، حوثی‌ها نیز برای تثبیت حضور خود در صنعا و دیگر نقاط یمن و اداره موثر کشور نیاز به قدرت سیاسی حزب کنگره داشتند. با این حال، پس از گذشت تقریبا سه سال از جنگ داخلی، رقابت میان این دو متحد تاکتیکی افزایش یافته بود؛ برای نمونه، در آگوست ۲۰۱۷، یعنی حدود سه ماه پیش از مرگ صالح، درگیری میان نیروهای وفادار به او و شورشیان حوثی چهار کشته و چند زخمی بر جای گذاشت که نمایان گر ایجاد شکاف‌هایی تدریجی در اتحاد دو طرف بود.
پیش از این درگیری‌ها، در ۲۱ آگوست، صالح متحدان حوثی خود را صرفا یک «میلیشا» یا گروه شبه‌نظامی توصیف کرده بود که در پی سلطه بر کشورند. در مقابل، رهبران حوثی او را «خائنی» خوانده بودند که از پشت خنجر می‌زند.
در ۲۴ آگوست، صالح سی و پنجمین سالگرد تاسیس حزب کنگره عمومی مردم را بهانهای قرار داد تا طرف‌داران خود را به خیابان‌های صنعا کشانده و میزان محبوبیتش در میان مردم را به رخ حوثی‌ها بکشاند. نیروهای انصارالله که از شرکت در تجمع سالگرد حزب کنگره امتناع کرده بودند، صالح و هوادارانش را متهم به تک‌روی و تلاش برای کنترل خودسرانه نهادهای اداری و دولتی کردند.
با توجه به چنین پیشینه‌ای، چندان عجیب نیست که «عبدالمالک حوثی»، رهبر گروه انصارالله کشته شدن صالح را مناسبتی بزرگ و مهم خواند که باعث شکست «توطئه» نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان علیه حوثی‌ها شد؛ نیروهایی که صالح پیش از مرگش تلاش کرده بود با آن ها مصالحه کند. در درگیری میان حوثیان و طرف‌داران صالح طی چند روز منتهی به مرگ او، دست‌کم ۱۲۵ نفر کشته شده و بیش از ۲۰۰ نفر زخمی شدند تا جایی که صالح پیش از مرگش پایان اتحاد با انصارالله را به طور رسمی اعلام کرد. نیروهای ائتلاف عربی نیز از این فرصت استفاده کرده و در حمایت از صالح، مواضع شورشیان حوثی را هدف بمباران‌های پی‌در‌پی هوایی قرار دادند.
با وجود مرگ صالح و نابسامانی نیروهای تحت رهبری او که شاید به طور مقطعی باعث تقویت حوثیان در صنعا شود، شکست اتحاد حوثی-صالح نگرانی‌ها را در ایران که حامی اصلی شورشیان انصارالله به شمار می‌رود، افزایش داده است. با آغاز درگیری میان حوثی‌ها و طرف‌داران صالح، «بهرام قاسمی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران درباره تبعات مناقشه میان طرفین هشدار داده و آن ها را به حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات و اتحاد در مقابل دشمن واحد، یعنی عربستان سعودی دعوت کرده است. در شرایط کنونی که حملات هوایی ائتلاف عربی از یک سو و درگیری‌های مسلحانه خیابانی میان انصارالله و هواداران علی عبدالله صالح از سوی دیگر تشدید شده، ایران در قبال جنگ داخلی یمن در موقعیت ضعیف‌تری نسبت به گذشته قرار دارد.
این ضعف نسبی عمدتا از آن جا ناشی می‌شود که حوثی‌ها با وجود برتری در انجام نبردهای نامنظم و جنگ های چریکی نامتقارن، فاقد تجربه نظامی یک ارتش منظم و آموزش‌دیده هستند؛ این فقدان تجربه را حضور نیروهای صالح در کنارشان تا حدی جبران می‌کرد و در واقع، عامل اصلی مقاومت موثر آن ها در برابر برتری نظامی نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان بود؛ برای نمونه، نمی‌توان به راحتی تصور کرد که شلیک تقریبا موفقیت‌آمیز موشک بالستیک «برکان ۲ اچ» با برد بیش از ۸۰۰ کیلومتر از سوی حوثی‌ها به فرودگاه بین‌المللی «ملک خالد ریاض» در چهارم نوامبر، بدون بهره‌گیری از تخصص و تجربه ارتش یمن که بخش عمده آن را نیروهای وفادار به صالح تشکیل می‌دهند، امکان‌پذیر بوده باشد. اندکی بعد از این حمله، کارشناسان سازمان ملل متحد طی گزارشی تایید کردند که به احتمال بالا جمهوری اسلامی در تامین قطعات موشک به حوثی‌ها دست داشته است.
در عین حال، توازن قوا در جنگ داخلی یمن به طور کلی و موقعیت ایران و شورشیان مورد حمایت آن به طور خاص به عملکرد طرف مقابل یعنی نیروهای عربستان و امارات نیز بستگی دارد.
تقریبا همزمان با کشته شدن صالح، سعودی‌ها پسر او، «احمد» را که گفته می‌شد در حصر خانگی در امارات متحده عربی به سر می‌برد، به ریاض انتقال دادند تا بتوانند از پتانسیل سیاسی و قابلیت رهبری وی برای متحد کردن طرف‌داران صالح در مقابل نیروهای انصارالله استفاده کنند. در صورت تحقق چنین سناریویی، حوثیان که در طول تقریبا سه سال جنگ داخلی، کنترل صنعا و بخش‌های عمده‌ای در غرب کشور را در دست داشته‌اند ممکن است با چالش‌های نظامی و میدانی قابل توجهی مواجه شوند و بدین ترتیب ایران دست بالا را در صحنه جنگ داخلی از دست بدهد.
البته در مواجهه با این احتمالات و برای جلوگیری از تضعیف جبران‌ناپذیر حوثی‌ها، سپاه پاسداران ممکن است تلاش برای انتقال تسلیحات و نیروهای کمکی به یمن را افزایش دهد که در آن صورت جنگ نیابتی میان ایران و عربستان تشدید خواهد شد و حتی می‌تواند به جنگ مستقیم نیز در قلمرو یمن بیانجامد. ایران همچنین ممکن است صرفا به تقویت توان موشکی انصارالله در مقطع کنونی بسنده کرده و بدین‌ترتیب حوثی‌ها را قادر سازد با هدف قرار دادن مرکز حساس نظامی، تجاری و سیاسی عربستان - مانند حمله موشکی چهارم نوامبر - نیروهای ائتلاف را از تلاش برای تصرف صنعا بازدارند. از طرف دیگر، ائتلاف به رهبری ریاض که به نظر می‌رسید قبل از تشدید درگیری‌ها میان انصارالله و نیروهای صالح به دنبال راهی ظفرمندانه برای خاتمه دادن به مداخله نظامی در یمن بود، اکنون انگیزه بیش تری برای ادامه جنگ پید کرده است.
در هر حال، شکاف میان حوثی‌ها و طرف داران صالح و به تبع آن، برهم خوردن توازن قوا به ضرر ایران دست‌کم در کوتاه مدت تصویر چندان روشنی از آینده جنگ داخلی در یمن به دست نمی‌دهد؛ جنگی که تا به حال باعث قحطی بی‌سابقه در این فقیرترین کشور جهان عرب شده و بیش از ۱۰ هزار کشته بر جای گذاشته است. آن چه در حال حاضر روشن است، این است که غیرنظامیان یمنی بیش ترین هزینه را در نتیجه تشدید درگیری‌ها میان شورشیان حوثی، هواداران علی عبدالله صالح و نیروهای وفادار به عبدربه منصور هادی و نیز شدت گرفتن احتمالی جنگ نیابتی میان ایران و عربستان در آینده خواهند پرداخت.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر