علی افشاری: نظرسنجی آی پز، تعارض دارد

انتشار نتایج نظرسنجی میراث جنبش سبز که به سفارش ایران وایر، توسط موسسه آی پز انجام شده بود، با واکنش های متنوعی در شبکه های اجتماعی مجازی داخل و خارج از کشور مواجه شد. ایران وایر با برخی تحلیلگران و اهل نظر در عرصه سیاست و رسانه درباره نتایج این نظرسنجی، گفت و گو کرده است. علی افشاری، تحلیل‌گرایرانی مقیم آمریکا از جمله کسانی است که دیدگاه هایش را با ما در میان گذاشته است.

در مرحله نخست باید به این نکته توجه کرد که هیچ نظرسنجی به طور کامل منطبق با واقعیت نیست و همیشه امکان بروز خطا حتی در دقیق ترین نظرسنجی ها وجود دارد. تفاوت بین نظرسنجی های قوی ودقیق با نظرسنجی های ضعیف و غیرقابل اتکا، مابین همین درصد خطاها است.

از سوی دیگر، به اعتقاد من صرف نتایج یک نظرسنجی نمی تواند گویای واقعیت آن جامعه باشد و تنها یک گمانه را مطرح می کند.

البته مجموعه ای که این نظرسنجی را انجام داده اند، از نیروهای کارشناس و متخصص در حوزه پیمایش افکار عمومی و نظرسنجی هستند اما این هم امر لزوما به معنای بالا بودن کیفیت کار یا انطباق نتیجه با واقعیت نیست.

من بخش هایی از این نظرسنجی را مطالعه کردم؛ هنوز مشخص نیست که دقیقا جامعه هدف این نظرسنجی چه طور انتخاب شده اند؟ اما با وجود این سوالات، باید بگویم مشکل بزرگ نظرسنجی های تلفنی، به ویژه در کشورهایی مثل ایران که یک استبداد سیاسی دامنه دار در آن جا وجود دارد و افراد به نوعی از بیان صریح نظرات خود در زمینه مسایل سیاسی و به ویژه مسایل سیاسی هزینه زا خودداری می کنند، این است که اگر تماس تلفنی بگیرید و به شیوه ها و حتی لطایف الحیلی هم متوسل بشوید، باز هم معمولا فرد مخاطب ریسک نمی کند تا نظرات واقعی خود را بیان کند.

به همین دلیل هم ایراد به تنهایی متوجه شرکت انجام دهنده نظرسنجی نیست چون حتی شرکت های معتبری هم‎چون «گالوپ» هم چندین بار در انجام نظرسنجی های تلفنی در ایران به خطا رفته و بعدها مشخص شده نتایج به دست آمده با واقعیت فاصله ملموس و چشم‌گیری داشته اند.

اگر بخواهم دقیق تر و جزیی تر ماجرا را بررسی کنم، باید بگویم در یک مورد خاص که در این نظرسنجی عنوان شده، ما شاهد دو نتیجه متعارض هستیم؛ از یک سو عنوان می شود که بعد از شش سال به طور تلفنی از یک سری افراد سوال شده که آیا به نظرشان در اعلام نتایج انتخابات سال 1388 تقلب شده است یا خیر؟ و در پاسخ به این سوال، 56درصد بر این باور بوده اند که تقلبی رخ نداده است.

ولی در سوال دیگری با این محتوا که «آیا به اعتقاد شما معترضین حق داشته اند در اعتراضات خیابانی شرکت کرده یا تجمع برگزار کنند؟»، نزدیک به 40 درصد اعلام همراهی می کنند و اکثریت می گویند که این افراد متعرض حق داشته اند اعتراض خیابانی داشته باشند.

این دو نکته در تعارض با سوال قبلی قرار دارند. مجری نظرسنجی این تعارض و تقابل را نقطه قوت کار خودش تلقی کرده و گفته است که آن اریب موجود در نظر نخست که ممکن بوده ناشی از محافظه کاری و احتیاط اندیشی بوده باشد، این جا بر طرف شده است چون افراد صریح تر اظهار کرده اند که معترضان حق داشته اند در خیابان ها تجمع کنند.

به اعتقاد من، این دلیل منطقی و قابل قبولی نیست و حتی تعارضی را در ساختار ذهنی و برخورد منطقی فرد پاسخ دهنده نشان می دهد. چون اگر اکثریت باور دارند که تقلبی رخ نداده، منطقا همین میزان که در اکثریت قرار دارند هم باید مدعی باشند که دلیلی برای تجمع و اعتراض وجود ندارد وقتی تقلبی در کار نیست. یا به همان میزان و متناسب با پاسخ دهندگان 54 درصدی سوال نخست، قاعدتا باید می گفتند که به نظرشان تجمع و اعتراض توجیهی نداشته و چه دلیلی وجود دارد که وقتی تقلبی نشده، کسی بخواهد تجمعی کند؟

در سوال اول هم می بینم 54 درصدی که می گویند تقلب نشده، با آماری که دولت در مورد رای دهندگان به احمدی نژاد در همان سال ها اعلام کرده، در تعارض است. افرادی که به هر صورت درآن مقطع ادعا می شد که به احمدی نژاد رای داده اند، بیش از 54 درصد بوده اند و باز هم در این جا می بینیم این جامعه آماری حتی نمونه ای از آن جامعه واقعی هم نیست و تعارض هایی در این خصوص وجود دارد.

برای دیدن سوالات وخلاصه نتایج این نظرسنجی اینجا را کلیک کنید.