فرمانده سپاه با ظریف می خندد، علیه روحانی می جنگد

سردار جعفری، فرمانده سپاه دیروز در حاشیه یک مراسم مذهبی کنار محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایستاده، به گرمی دست او را فشرده، با هم رو به دوربین لبخند زده اند. فرمانده سپاه در حاشیه این عکس یادگاری گفته با ظریف در بیان مواضع هماهنگ هستیم و ترامپ بداند ما با وزارت امورخارجه و دولت یکی هستیم.

فاز اجرایی شدن قرارداد برجام می تواند یک نمونه در دسترس برای ارزیابی ادعای فرمانده سپاه باشد. قرارداد برجام از اواخر دی ماه سال ۹۴ وارد مرحله اجرایی شد. همزمان با آمادگی بین المللی برای اجرای برجام، ۱۵دی ماه ۹۴، سپاه از دومین شهر موشکی خود رونمایی کرد. اولین شهر موشکی هم مهرماه۹۴ در اوج کشاکش نهایی شدن برجام رونمایی شده بود. حسن روحانی رئیس جمهور ایران، در مناظره های انتخاباتی ریاست جمهوری ۹۶ از رونمایی از شهر موشکی به عنوان یک تلاش برای ناکام گذاردن برجام یاد کرد.

دو ماه پس از این تلاش، در ۱۹ اسفند ۹۴ نیروهای هوافضای سپاه در رزمایش اقتدار ولایت دو موشک قدر شلیک کرد که روی آنها به زبان عبری نوشته شده بود: «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود.» شلیک این موشک ها نیز مانند رونمایی از شهر موشکی با واکنش منفی بین المللی مواجه شد. حسن روحانی از این اقدام نیز به عنوان یک تلاش دیگر برای ناکام گذاردن برجام یاد کرد. علی مطهری هم دی ماه ۹۵ از «تلاش برای اجرا نشدن برجام از طریق موشک پرانی» انتقاد کرد.

فروردین ۹۵ در حالی که عباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه ایران خواستار دامن نزدن به فضای بی اعتمادی برای جذب سرمایه گذاری خارجی شده بود، حملات فرمانده سپاه به برجام تشدید شد. او گفت برجام هرگز یک سند افتخار نیست و مردم با اکراه آن را پذیرفته اند و در سال های دور و نزدیک هرگز به برجام های دیگر فکر نمی کنیم.

در همین دوران، همزمان با فشار گسترده شخص فرمانده سپاه برای واردشدن دولت روحانی به نمایش اقتصاد مقاومتی، مسخره کردن قراردادهای پس از برجام ادامه داشت و مواردی چون خرید هواپیماهای ایرباس از سوی مقام های سپاه حاصل هزینه کردن سازمان های اطلاعاتی غرب توصیف شد.

در فاز دیگر فشارها، مخالفت قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه با نهایی شدن الگوی جدید قراردادهای نفتی (IPC) و تعهدات ایران به گروه ویژه اقدامات مالی برای مبارزه با پولشویی (FATF)، دردسرهای تازه ای در مسیر بهره برداری درست ایران از برجام ایجاد کرد. متاثر از مخالفت ها، الگوی قراردادهای نفتی بیش از ۱۶ماه در دفتر رهبر جمهوری اسلامی ایران معطل شد و قرارگاه خاتم الانبیای سپاه که سرانجام خودش را به عنوان یک پیمانکار واجد صلاحیت به وزارت نفت تحمیل کرد، حتی در روند اجرایی شدن قرارداد هم معترض دولت حسن روحانی شد، مانند قرارداد نفتی مهم با شرکت توتال. این قرارگاه همچنین با متهم کردن دولت به تحریم داخلی سپاه تاکنون مانع از نهایی شدن بحث مبارزه با پولشویی شده است.

انتشار خبرهای حساسیت برانگیز یک نمونه دیگر از همدلی های مخصوص سپاه با برجام بوده است. ۲۰ اردیبهشت ماه۹۵ خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه از آزمایش یک موشک با برد ۲هزار کیلومتر با خطای ۸متر خبر داد که پس از واکنش های منفی، آزمایش این موشک توسط وزیر دفاع ایران تکذیب شد. در نمونه تازه، ۳۱ شهریور ۹۶، شبکه یک تلویزیون ایران و رسانه های نزدیک به سپاه مدعی آزمایش موشک بالستیک خرمشهر با برد ۲هزار کیلومتر شدند. پس از واکنش منفی جهانی به این آزمایش موشکی، مقام های نظامی ایران درباره انجام آن سکوت کردند. رویارویی های حاشیه برانگیز نظامی در خلیج فارس و تشدید تنش بین ایران و آمریکا یکی دیگر از حاشیه سازی های معمول سپاه است که معمولا ترکش آن به تن برجام هم اصابت می کند.

فاز دیگر همراهی خاص سپاه با برجام به پروژه نفوذ باز می گردد. تیرماه ۹۵، روزنامه جوان در تحلیلی هدف آمریکا از برجام را پروژه نفوذ توصیف کرد. پیگیری پروژه نفوذ توسط سازمان اطلاعات سپاه در طول سال های ۹۴ و ۹۵ به بازداشت ده ها خبرنگار، فعال اقتصادی دوتابعیتی و حتی مشاوران برجام منجر شد. نقطه اوج این نمایش بازداشت سیامک نمازی و محمدباقر نمازی به عنوان «ژنرال های بزرگ آمریکا در عرصه نفوذ» و محکوم کردن آنها به ده سال زندان بود. پرونده ای که کماکان دستگاه دیپلماسی ایران با آن درگیر است. پروژه نفوذ تا مرز درگیرکردن تیم هسته ای ایران هم پیش رفت. محکوم شدن دری اصفهانی، مشاور بانکی و اقتصادی تیم مذاکره کننده ایران به ۵ سال زندان و طرح اتهام علیه سیروس ناصری، دیگر مشاور اقتصادی تیم اجرایی برجام، دو نمونه از پرونده هایی است که توسط سازمان اطلاعات سپاه و تحت عنوان پرونده نفوذ پیگیری شده است. این پروژه ها برای جلوگیری از برنامه های بزرگ تر دولت صورت گرفت، چون به اعتقاد علی سعیدی، نماینده ولی فقیه در سپاه، حسن روحانی از طریق برجام دنبال ارتباط با آمریکا بود.

البته عمده این مخالفت ها به منافع اقتصادی برجام باز نمی گشت. سپاه علیرغم فشار و انتقاد دولت حاضر به کاهش حضور خود در اقتصاد ایران نشده است، خواهان سهم بیشتر در قراردادهای بالادستی پس از برجام بوده که نمونه بارز آن در قراردادهای نفتی و قرارداد کشتی سازی با کره جنوبی عیان شد و در بسیاری از شرکت های ظاهر خصوصی یا شبه دولتی که پس از برجام قرارداد می بستند، سهامدار است. به عنوان شرکت مخابرات ایران، شرکت داروسازی شیراز سرم، شرکت فولاد مبارکه و ... از جمله شرکت هایی هستند که پس از برجام قرارداد بسته اند و سپاه سهامدار این شرکت هاست. با این حال، مسئله اصلی سپاه این بود که برجام تبدیل به یک الگو و سند موفقیت دولت روحانی در سیاست خارجی نشود، از همین زاویه بود که بر خلاف اظهارنظر کنونی فرمانده سپاه، این نهاد نظامی در طول دو سال گذشته هیچ همدلی محسوسی با دولت روحانی در زمینه اجرایی کردن برجام نداشته و سلسله رفتارهای پرهزینه اش سبب شده که یک سیاه چاله تازه برای برجام تولید شود. منشا عمده «رفتارهای بدی» که به تقویت مخالفت های ترامپ با برجام منجر شده، سپاه پاسداران بوده است. برجام اگر قربانی شود، تنها قربانی مخالفت ترامپ با دستاوردهای دولت اوباما نشده است، قربانی طراحی ها و خودسری های سپاه هم شده است. آنها مدعی هستند که قدرت دفاعی و زبان نظامی شان در خدمت دیپلماسی بوده ولی واقعیت این است که علیه دیپلماسی بوده اند، یک عادت ریشه دار و کشنده.