حسن روحانی در دومین روز سخنرانیهای دولتهای مختلف در سازمان ملل متحد پشت تریبون ایستاد و اگرچه در پاسخ به ترامپ، رییسجمهور آمریکا جملاتی بر زبان آورد، اما مدام بر «تعادل» در سیاستهای جمهوری اسلامی تاکید کرد. بسیاری از جمله تندروهای داخل ایران و منتقدان حسن روحانی منتظر بودند که او از موضعی قدرتمند در مقابله با ترامپ برآید. رییسجمهوری ایران حتی در سخنان خود راه ادامه مذاکرات بر سر برجام را باز گذاشت. آیا مواضع او برای جامعه بینالمللی قانعکننده بود؟ یا آیا حسن روحانی بعد از این سخنرانی با چالشهای داخلی بیشتری مواجه خواهد شد؟ در همین خصوص با حسن شریعتمداری، کنشگر سیاسی گفتوگو کردیم که در ادامه متن کامل آن را میخوانید؟
- ارزیابی اولیه شما از سخنرانی آقای روحانی در سازمان ملل چیست؟
این نوع سخنرانیها از قبل تهیه و چندینبار بازبینی میشود. شاید چند پاراگراف به مناسبت صحبتهای آقای ترامپ و نتانیاهو به آن اضافه شده باشد. در ساختار کلی سخنرانی آقای روحانی مواضع جمهوری اسلامی مطرح شد که حتما در خصوص آن با آقای خامنهای توافق صورت گرفته است. از این جهت باید متوجه نکاتی بود به جز رجزخوانی، تعارفات، اشاره به سوابق ایران و تاکید بر اینکه ایران قصد تهاجم ندارد و صلحجوست. این مطالب بیمحتوا را که خود آقای روحانی هم در دل به آنها میخندد را که کنار بگذاریم، چند نکته اساسی در میان هست. مهمترین بخش آن که آقای روحانی مدام تاکید کرد، صحبت از تعاملی بود که انگار در فضای ایران پس از آمدن ایشان حاکم شده است. در حالیکه ایشان از یاد برد که همزمان، آقای خامنهای در سخنان اخیر خود گفت آنهایی که میگویند انقلاب یک حادثه بود و تمام شد، اشتباه میکنند وانقلاب دایمیست و باید دایمی بماند تا استحکام و استمرار پیدا کند. دایمی بودن انقلاب که هدف آن صدور به خارج از مرزها، به وجود آمدن نهادهایی بر همین مبنا، نگه داشتن هرج و مرج و بیبند و باری ناشی از انقلاب دایم و عدم وجود حکومت قانون که نتیجه چنین سیاستیست، جایی برای اعتدال باقی نمیماند. آقای روحانی مدام به حقوق شهروندی که تنظیم و ابلاغ شده اشاره داشت. در حالیکه همه دنیا ناظرند که این حقوق شهروندی علاوه بر تضادهای ماهوی، در سطحی تنظیم شده که در مقابل با قانون مجازات اسلامی نقشی ندارد. قدرت اجرایی قانون مجازات اسلامی به عنوان یک قانون در مقابل بخشنامه دولتی، بیشتر است. مضاف بر اینکه قوه اجرایی این نظام که حکومت فعلی است، قدرت اجرای مقداری از حقوق شهروندی را هم ندارد که در محدوده تنگ قوانین سراسر تبعیضآمیز جمهوری اسلامی بوده است. در واقع میتوان گفت بخشی از سخنان او اعلام موضع بود، بخشی تعارفات و بخشی هم قلب واقعیت. مثل بخشی از صحبت های ایشان درباره اینکه ایران هیچ نظری به گسترش حکومت شیعی ندارد و نمیخواهد قدرت منطقهای و جهانی باشد. در حالیکه رفتار چهار دهه اخیر جمهوری اسلامی درست خلاف این را نشان میدهد.
- یعنی فکر میکنید تاکید مداوم بر تعادل در سیاستهای ایران صرفا پاسخی به سخنرانی خشن ترامپ بود؟
بله. از آنجایی که حدس زده بودند جو سخنرانی همین خواهد بود، متن سخنرانی ایشان را تنظیم کرده بودند. البته شعار داخلی ایشان قبل و بعد از انتخابات هم همین اعتدال بود که اگر واقعا در نیتاش بوده است در سطح اجرا اثری از آن دیده نمیشود. روحانی در کنار یک حمله شدید به ترامپ، چندین نشانه بسیار مثبت برای آمادگی ایران در تعامل، صلح، مذاکره و همافزایی تجربیات جهانی و همزیستی بینالمللی بیان کرد. ایشان پرچم صلح را نشان داد و به چیزی دعوت کرد که در ایران شدیدا مورد مخالفت آقای خامنهای و سپاه بوده، یعنی نوعی برجام دو یا ادامه برجام. روحانی به نوعی حمله ترامپ را بیپاسخ نگذاشت و طی چند جمله متناسب با حرفها او سخنانی هم بر زبان آورد. از طرف دیگر در لفافه وعده داد که اگر بنا به مذاکرات باشد، ایران آن را نفی نخواهد کرد. اما در مقابل برنامههایی دارد که قاطع و فوری عمل میکند. به نظر من روی هم رفته توافقی با آقای خامنهای صورت گرفته است که ترامپ را بیش از این تحریک نکنند و اگر مجبور است متناسب با صحبتهای او سخنرانی کند، علایمی هم مبنی بر ادمه مذاکرات و بیشتر نکردن خطر جنگ بدهد.
- در کنار مذاکراتی که ممکن است بین ایشان و آقای خامنهای درگرفته باشد، جبهه تندروی داخل ایران از روحانی انتظار داشت که با ترامپ مقابله به مثل کند. همین امروز محمدعلی جعفری فرمانده سپاه گفت که همین توقع را دارد. یعنی فکر میکنید با توجه به صحبتهای آقای روحانی، ایشان با چالشهای داخلی بیشتری در مقابل تندروها مواجه شود؟
علاوه بر اینکه از لحاظ لفظی صحبتهای آقای روحانی کلا خیلی حمله نداشت و متعادل بود و آنها را راضی نمیکند از لحاظ محتوایی هم تاکید روحانی بر تعادل، رای بالای مردم در انتخاب ایشان و تایید برنامه تعادل او درست چیزیست که آنها را سخت آزار میدهد. آنها توقع دارند که گفته شود مردم، انقلاب دایمی را که آنها برتری خودشان را در سایه بینظمی حاصل از اعلام وضعیت فوقالعاده در داخل و خارج به دست آوردهاند، موقعیت خود را حفظ کردند و توسعه دادند. بنابراین با اعتدال حکومت قانون دولت مقتدری که بتواند قانون را حاکم کند به شدت مخالفاند و برتری عملی در صحنه داخلی دارند. بنابراین فکر میکنم نارضایتی خود را علنی اعلام و به روحانی حمله خواهند کرد و کارشکنیها شروع خواهد شد. قاتل آتنا اصلانی درست در روز سخنرانی ایشان اعدام شد تا نشان داده شود که حقوق شهروندی که آقای روحانی بر آن تاکید دارد یا سیاست اعتدالی که آن را تکرار میکند، ربطی به سیاست واقعی که در ایران اجرا میشود، ندارد.
- همانطور که گفتید آقای روحانی در سخنانش راه ادامه مذاکرات را در خصوص برجام باز گذاشت. منتقدان بین المللی برجام به عنوان مثال خواستار گنجانده شدن برنامه موشکی ایران زیرمجموعه آن است و روحانی هم اشاره ای به آن داشت. به نظر شما اصلا موضع گیریهای روحانی و ترامپ تاثیری در جذب یا دفع حمایتهای بینالمللی داشت یا تغییراتی را در برجام به همراه خواهد داشت؟
آقای روحانی میگوید شورای امنیت سازمان ملل علاوه بر ۵+۱ قطعنامه برجام را تصویب کرده است و این یک معاهده بینالمللیست. این بخش از صحبتهای او درست است. اما امضاکنندگان برجام میتوانند طبق برجام از آن خارج شوند. این به معنای نقض برجام نیست بلکه این یک خروج داوطبانه است که همه اعضا میتوانند خارج شوند. بنابراین آمریکا هم در شرایطی اگر اراده کند میتواند از این برنامه مثل هر عضو دیگری خارج شود. اما خروج آمریکا به عنوان بزرگترین قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی جهان از برجام، به معنای بیاثر شدن آن است. فکر نیمکنم آقای ترامپ هم چنین قصد جدی داشته باشد. بلکه به بهانه برجام اگر مذاکرات ادامه داشته باشد، مسایل دیگری هم در آن قرار خواهد گرفت. علاوه بر نقاطی که ترامپ نکات ضعف این برنامه می داند حتما درباره خروج ایران از محدودیتهایی که برجام برای آن اعمال میکند، مذاکره خواهد شد. از طرف دیگر مساله تسلیحاتی، افزایش توان موشکی و حضور ایران در منطقه و رقابتهای منطقهایاش هم در دستور این مذاکرات قرار میگیرد؛ چه مخفیانه و چه علنی. اقای روحانی، خامنهای و سپاه هم نسبت به این موضوع آگاه هستند. در صورت ادامه مذاکرات و موفقیت آن، به نوعی پایانیست بر ماجراجوییهای سپاه در خارج از منطقه. یعنی عدی شدن اوضاع در منطقه و قطع شدن عملی همان چیزی که به آن انقلاب دایم میگویند. بنابراین آقای خامنهای و سپاه به راحتی به آن رضایت نخواهند داد. البته سابقه ایران نشان منیدهد که همیشه در لحظه آخر مذاکره را به درگیری با آمریکا ترجیح داده یا سکوت کرده است. از یاد نبریم که در نبرد نفتکشها در خلیج فارس وقتی هواپیمای مسافربری ایران را هدف قرار دادند، سکوت مرگباری حاکم شد. بعد از حمله جورج بوش پدر به عراق، بلافاصله آقای خاتمی پیام فرستاد که ما آماده هر نوع مذاکرهای هستیم. در دوران بوش پسر مذاکرات مخفی انجام شد و وقتی حصر اقتصادی به مرحله غیرقابل تحملی در دوران اوباما رسید، برجام اتفاق افتاد. آمریکاییها طرف مقابل خود را به خوبی میشناسند که اگر فشارها از حدی بگذرد، ایران پای میز مذاکره خواهد آمد. میتوان حدس زد ترامپ هم فشار را به حدی برساند که تحمل آن برای جمهوری اسلامی و خامنهای ممکن نباشد و رضایت به مذاکره دهند. وقتی در پای میز مذاکره، موضع تسلیم حاکم باشد، شرایطی پیش میآید که وضع منطقه و شرایط تسلیحاتی ایران هم در مذاکرات خواهد بود. علاوه بر مواد تکمیلی برجام که از نظر جمهوریخواهان آمریکا و آقای ترامپ آن را تبدیل به قرارداد بیضرری نسبت به اسراییل و آمریکا بکند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر