هفتاد و دومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در حالی برگزار میشود که بحران هستهای کره شمالی و آینده توافق هستهای ایران موسوم به برجام ذهن بسیاری از تحلیلگران و تصمیمگیران در حوزه سیاست خارجی و امنیت بینالملل را به خود مشغول کرده است.
پیونگیانگ برای نخستین بار یک موشک قارهپیما را با قابلیت هدف قرار دادن خاک ایالات متحده در ۴ جولای - مصادف با "روز استقلال" آمریکا - آزمایش کرد، آزمایشی ظاهرا موفقیتآمیز که کیم جونگ اون رهبر جوان کره شمالی آن را "هدیه"ای به "حرامزاده های آمریکایی" خواند "تا حوصلهشان زیاد سر نرود". کمتر از یک ماه بعد، یعنی در ۲۸ جولای، کره شمالی دومین موشک قارهپیمای خود را به نام هواسونگ-۱۴ و با برد بیشتر آزمایش کرد. هواسونگ-۱۴ موشکی با قابلیت حمل کلاهک هستهای است و بخش اعظمی از خاک آمریکا را در تیررس دارد. پیونگیانگ علاوه بر نمایش توان موشکیاش، در ۳ سپتامبر نیز یک آزمایش بیسابقه هستهای انجام داد که به باور بسیاری از کارشناسان و فرماندهان نظامی نشانه های یک بمب هیدروژنی با قدرت انفجار بیش از ۱۰۰ کیلوتن را داشت و از پنج آزمایش اتمی کره شمالی در سالهای اخیر بسیار قویتر بود.
دولت دونالد ترامپ همزمان با تلاش برای مواجهه با بحران هستهای در شبهجزیره کره، در حال تدوین یک استراتژی جامع در قبال ایران و بهویژه توافق اتمی آن با قدرتهای جهانی یا برجام است. در این میان، پرسش مهمی که پیش میآید تاثیریست که نحوه برخورد دولت ترامپ ممکن است از تشدید بحران موشکی و هستهای در شرق آسیا بپذیرد. به بیان دیگر، افزایش چشمگیر توان اتمی و موشکی کره شمالی چه تبعات و پیامدهایی برای آینده توافق هستهای ایران میتواند داشته باشد. در ادامه نوشته حاضر میکوشیم با نگاهی با نظرات مخالفان و موافقان برجام در خارج از ایران بهویژه اندیشکدهها و محافل سیاسی و مطبوعاتی ایالات متحده به این پرسش پاسخ دهیم.
بحران هستهای کره و خروج از برجام
بسیاری از مخالفان و منتقدان توافق هستهای ایران در آمریکا تشدید بحران شبهجزیره کره و قدرت اتمی فزاینده پیونگیانگ را نمونهای از شکست سیاست تعامل با حکومتهای "یاغی" و "تجدیدنظرطلب" میدانند و بر این باورند که ایران نیز در صورت عدم مقابله قاطع جامعه جهانی با آن در نهایت مانند کره شمالی به تسلیحات اتمی خواهد یافت. به زعم این گروه، برجام توافقی "بد" است و همانطور که پیونگیانگ با بهرهگیری از مزایای توافق اتمی سال ۱۹۹۴ با دولت بیل کلینتون - موسوم به "چارچوب موردتوافق" - قدرت اقتصادی و نظامی خود را تقویت کرده و در نهایت آن را در سال ۲۰۰۳ کنار نهاد و به سوی ساخت تسلیحات هستهای گام برداشت، جمهوری اسلامی نیز رفتاری مشابه را در پیش خواهد گرفت و در پایان به سلاح اتمی دست خواهد یافت.
چنانکه نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل، طی سخنرانی معروفی در اندیشکده محافظهکار "امریکن انترپرایز اینستیتوت" خاطرنشان کرد، تا ده سال آینده که برخی از محدودیتهای منعقد در برجام منقضی میشوند ایران ممکن است فناوری موشکی لازم برای هدف قرار دادن ایالات متحده با بمب هستهای را پیشاپیش به دست آورده باشد، فناوریای که کره شمالی در عرض چند سال گذشته توسعه داد. به گفته او، "فناوری موشکی را نمیتوان از تلاش برای دستیابی به تسلیحات اتمی مجزا دانست. اگر ما همچنان به روی فعالیتهای ایران چشم ببندیم، در آینده با کره شمالی دیگری مواجه خواهیم شد...در واقع، رهبران ایران میخواهند با استفاده از توافق هستهای، جهان را مجبور به سکوت در قبال رفتارهای مخربشان کنند".
در همین راستا، مارک دابوویتز، مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی که اندیشکده ای راستگرا در آمریکا محسوب میشود، طی یک گواهی شفاهی در کنگره در ماه آوریل برجام را راهی "صبورانه" برای رسیدن به سلاح هستهای توصیف نموده و تاکید کرد که جمهوری اسلامی برای دستیابی به قابلیتهای نظامی هستهای اصلا نیازی به تقلب و فریبکاری ندارد و صرفا با رعایت مفاد برجام طی کمتر از یک دهه آینده خود به خود به مرز قدرت هستهای خواهد رسید.
جان بولتون، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل در دوران ریاست جمهوری بوش پسر، پا را از این نیز فراتر گذاشته و در مواردی - بهخصوص رد حساب توییتریاش - هشدار داده است که چه بسا تهران با وجود برجام هنوز فعالیتهای هستهایش را متوقف نکرده و با همکاری پیونگیانگ آنها را به طور مخفیانه در خاک کره شمالی دنبال میکند.
بحران هستهای کره و حفظ برجام
در مقابل، موافقان برجام عمدتا بحران هستهای شبهجزیره کره را نتیجه بیتوجهی به دیپلماسی و راهحلهای سیاسی و دیپلماتیک میدانند و برخلاف مخالفان توافق هستهای ایران تاکید میکنند که برعکس، تهران صرفا زمانی به سوی ساخت تسلیحات اتمی خواهد رفت که ایالات متحده به عهد خود وفا نکرده و با وجود تایید پایبندی ایران به توافق از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی از آن خارج شود. این گروه از ناظران - که بسیاری از مقامات و تصمیمسازان سیاست خارجی دولت اوباما مانند بن رودز و کالین کال و نیز کارشناسانی مانند جفری لوییس و جوزف سیرینسیونی را دربرمیگیرد - بر این باورند که تشدید بحران هستهای کره شمالی در سالهای اخیر و بهویژه پس از آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ ناشی از تهدیدهای نظامی و عدم مذاکرات معنیدار بوده و اصولا باید درس عبرتی برای دولت آمریکا در زمینه اشاعه سلاحهای کشتار جمعی باشد.
طبق نظر جو سیرینسیونی، مدیر موسسه صلحطلب "پلاوشرز فاند"، ایالات متحده "همان اشتباهی را در قبال کره شمالی کرد که در مورد ایران مرتکب شد، یعنی امتناع از انعقاد یک توافقنامه در مقطعی که امکان حذف [کامل] توانمندی هستهای آنها وجود داشت و بازگشت به مذاکرات صرفا زمانیکه همه چیز دیر شده بود و دیگر این کشورها تمایلی به رها کردن برگهای برنده اتمیشان که در طول زمان به دست آورده بودند نداشتند". او در ادامه با انتقاد از سیاست مبتنی بر فشار و تهدید دولت ترامپ در قبال کره شمالی مینویسد، "کیم [جونگ اون] اکنون به تاریخ اخیر عراق، لیبی و ایران نگاهی انداخته و اینطور نتیجهگیری میکند که اگر تسلیحات [اتمی]تان را کنار بگذارید، آمریکا شما را خواهد کشت. هنوز دو سال از توافق هستهای با تهران نگذشته که برخی در کاخ سفید صحبت از سرنگونی حکومت ایران میکنند".
در این رابطه، مساله قابلتوجه دیگر آن است که شاید تصمیمگیران سیاسی و نظامی آمریکا نخواهند با خروج از برجام یک بحران غیرضروری دیگر را در کنار بحران واقعی شبهجزیره کره که هماهنگی با متحدین و تدوین استراتژی مناسب را میطلبد خلق کنند، هرچند با توجه به انزجار دونالد ترامپ و نارضایتی نزدیکانش از توافق هستهای با ایران اتخاذ چنین رویکردی دور از ذهن به نظر میرسد.
ترامپ با برجام چه خواهد کرد؟
دولت ترامپ در ۱۴ سپتامبر برای دومین بار تعلیق تحریمهای هستهای ثانوی علیه ایران - که طبق برجام و مصوبات کنگره آمریکا هر ۱۲۰ روز یکبار باید مورد بازبینی قرار گیرد - را تمدید کرد. در عین حال، چنانکه از شواهد و قراین و سخنان اخیر ترامپ از جمله انتقاد شدیدش از ایران در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل متحد برمیآید، وی در ۱۵ اکتبر پایبندی ایران نسبت به تعهداتش در برجام را تایید نخواهد کرد، و بدینترتیب بار تصمیم نهایی مبنی بر ماندن در توافق، تغییر آن یا خروج از آن را عملا به دوش کنگره خواهد گذاشت.
از سوی دیگر، چنین اقدامی فشار بر کشورهای اروپایی برای بازمذاکره برجام را افزایش خواهد داد، به نحوی که شاید برخی از متحدان اروپایی آمریکا مانند فرانسه و بریتانیا در نهایت به چنین درخواستی از سوی واشینگتن تن دهند. امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، پیشاپیش احتمال موافقت با مذاکرات جدید برای تمدید برخی از محدودیتهای ایران - که حوالی سال ۲۰۲۵ منقضی خواهند شد - را مطرح کرده است، که حکایت از انعطاف اروپاییها برای همراهی با خواستههای ایالت متحده دارد.
آینده برجام در هالهای از ابهام قرار دارد. اما آنچه تا حد زیادی آشکار است، واکنش تند ایران به اعمال مجدد تحریمها در صورت امتناع آن از بازمذاکره توافق هستهای یا خروج کامل طرف آمریکایی از برجام است. در چنین شرایطی، احتمال اینکه جمهوری اسلامی نیز راه کره شمالی را در پیش گیرد چندان بعید نخواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر