بررسی دستمزد داوران فوتبال ایران؛ سوت های ارزان

علیرضا صبوری، شهروند خبرنگار

«علیرضا فغانی» و «شیوا یاری» به عنوان بهترین داوران فصل قبل فوتبال مردان و زنان ایران انتخاب شدند. فغانی، داوری که سابقه قضاوت فینال جام باشگاه های جهان، جام کنفدراسیون ها و فینال المپیک را دارد، وقتی برای دریافت جایزه اش بالای سن رفت، در کنار تشکرات مرسوم، از مدیران فدراسیون انتقاد کرد. با همان زبان تند و بی پروای همیشگی خود گفت که بعد از سال ها، حقوق و دستمزد داوران ایرانی باید افزایش یابد.

دستمزد داوران فوتبال ایران تبدیل به یک شوخی بزرگ شده است. «علی خسروی»، داور بازنشسته ایران هفته گذشته لیستی از حقوق مصوب داوران لیگ های برتر، دسته یک، دسته دو و سه و همین طور رده های نوجوانان و جوانان را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد؛ اقدامی که به نظر، در راستای اعتراض علیرضا فغانی، داور برجسته فوتبال ایران انجام شده است.

ارقام اعلام شده، حیرت انگیزند. فدراسیون فوتبال برای هر داور که یک بازی در لیگ برتر ایران را قضاوت می کند، مبلغ 700 هزار تومان در نظر گرفته است. کمک داورها 450 هزار تومان و داور چهارم نیز 300 هزار تومان دریافتی خواهد داشت. قیمت قضاوت در لیگ یک اما ناگهان افتی محسوس پیدا می کند. داوران در لیگ یک 200 هزار تومان برای هر قضاوت می گیرند. این مبلغ برای کمک داورها 140 هزار تومان وبرای داور چهارم 70 هزار تومان است. در لیگ های دسته دو و دسته سوم ایران، داوران وسط 100 هزار تومان دستمزد قضاوت دارند، کمک ها 70 هزار تومان و داور چهارم 40 هزار تومان. حالا در لیگ جوانان، نوجوانان و امیدها، قیمت داوری فاجعه بار است؛ از 60 هزار تومان برای داور وسط تا 20 هزار تومان برای داور چهارم.

نکته این جا است که هر داور (در تمامی لیگ ها، از جمله برتر تا نوجوانان و جوانان) براساس فشردگی لیست داوران و همین طور قانون دپارتمان داوری، حق بیش از دو قضاوت در ماه را نخواهد داشت. گاهی داوران ایران یک ماه در هیچ مسابقه ای قضاوت نمی کنند و گاهی هم براساس حکم کمیته داوران یا کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال، به واسطه اشتباهات داوری، بین چهار جلسه تا سه ماه از هرگونه قضاوت محروم می شوند.

قیمت داوری در فوتبال بانوان با دستمزد داوری در لیگ آقایان زمین تا آسمان متفاوت است. اگر داوران لیگ برتر برای هر قضاوت خود 700 هزار تومان دریافت می کنند، داوران لیگ برتر فوتبال بانوان برای هر بار داوری، فقط 200 هزار تومان دستمزد می گیرند. حقوق کمک داوران برای هر قضاوت هم 150 هزار تومان است. این رقم برای لیگ های پایین تر بانوان به 50 هزار تومان هم می رسد.

این ارقام مربوط به چهار سال قبل است. مرداد ماه سال 1392، «فریدون اصفهانیان» به عنوان رییس کمیته داوران فدراسیون فوتبال طرحی را در اختیار رییس وقت فدراسیون قرار داد که براساس آن، دستمزد تمامی داوران فوتبال ایران 60 درصد افزایش می یافت. فریدون اصفهانیان به خبرگزاری «فارس» گفته بود: «طی نامه‌ای به آقای کفاشیان، رییس فدراسیون فوتبال اعلام کردیم حقوق داوران حداقل باید 60 درصد افزایش پیدا کند. داوران برای هر مسابقه 500 هزار تومان می‌گرفتند که اگر 60 درصد افزایش حقوق درخواستی مورد تایید قرار بگیرد، نزدیک به 800 هزار تومان خواهد شد.»

اما درخواست رییس داوران مورد موافقت کامل رییس فدراسیون فوتبال قرار نگرفت. فدراسیون فوتبال شهریورماه سال 95 طرح افزایش دستمزد داوران را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که دستمزد هر داور در بالاترین سطح فوتبال ایران (لیگ برتر) به 700 هزار تومان می رسد. اصفهانیان مجددا در مردادماه سال 93 از علی کفاشیان درخواست افزایش دستمزد داوران را داشت اما پیشنهاد او به صورت کامل رد شد. تیرماه سال 94 خبر رسید که داوران لیگ برتر بیش از 10 ماه حقوق معوقه دارند. همان زمان علی کفاشیان، رییس وقت فدراسیون در گفت و گو با «ایسنا»، دلیل این دیرکرد در پرداخت مطالبات داوران را نتیجه بلوکه شدن پول فدراسیون ایران (به دلیل تحریم ها) در بانک های امارات و سوییس دانست. یک ماه بعد (مردادماه سال 94) بخشی از مطالبات داوران لیگ برتر و لیگ یک پرداخت شد. اما باز هم فارس خبر داد که کمیته داوران درخواست افزایش دوبرابری حقوق و دستمزد داوران فوتبال ایران (در تمامی سطوح) را داشته است. این بار هم درخواست فریدون اصفهانیان از سوی علی کفاشیان به صورت کامل رد شد؛ فوتبال ایران برای داورانش پول نداشت.

رییس فدراسیون فوتبال سال 95 عوض شد. علی کفاشیان رفت و «مهدی تاج» جای او نشست. این بار، خردادماه سال قبل دوباره طرحی برای تغییر و افزایش دستمزد داوران این بار به دفتر مهدی تاج می رسد. رییس تازه وارد هنوز پس از یک سال و یک ماه، جواب قطعی به این درخواست نداده است.

علیرضا فغانی به عنوان سرشناس ترین داور کنونی فوتبال آسیا، به باشگاه خبرنگاران گفته است: «من روزی که جایزه ام را گرفتم، از کسی انتقاد نکردم. فقط توقع جامعه داوران را گفتم. خدا را شکر که دیگر طلبی از فدراسیون نداریم ولی توقع ما این است همان طور که تورم در کشور ما افزایش پیدا کرده، دستمزد داوران هم نسبت به گذشته بیش تر شود.»

توقع داور الیت فوتبال ایران، شکسته شدن چهار سال توقف رشد دستمزد داوران فوتبال ایران است. داورانی که امروز در آسیا کم ترین میزان دستمزد و دریافتی میان کشورهای سطح اول فوتبال آسیا را دارند. حتی داوران فوتبال عمان هم ارقامی به مراتب بالاتر از داوران ایرانی دریافت می کنند.

مهرماه سال 1394 بازی دوستانه ایران مقابل ژاپن را داوران عمانی قضاوت کردند. آن ها به دعوت فدراسیون فوتبال ایران و با هماهنگی کنفدراسیون آسیا به تهران آمدند. مقرر شده بود داوران عمانی به همان میزانی که در لیگ سطح اول کشورشان حقوق دریافت می کنند، از فدراسیون فوتبال ایران (به عنوان میزبان این بازی تدارکاتی) دستمزد بگیرند. داوران عمانی برای هر روز حضور در ایران درخواست مبلغ 250 دلار داشتند. چهار روز در ایران بودند، هزار دلار گرفتند و البته هزینه سفر، رفت و برگشت و همین طور اسکان هم با فدراسیون فوتبال ایران بود.

داورانی که در رقابت های لیگ قهرمانان آسیا سوت می زنند هم دقیقا دستمزد روزانه 200 دلاری دریافت می کنند. وب سایت تخصصی داوران سال 94 خبر داد که داوران ژاپنی برای هر قضاوت خود 600 دلار دستمزد می گیرند. این رقم در فوتبال هند (که در سطح سوم فوتبال آسیا قرار گرفته) 800برای هر بازی، دلار است.

می توان سراغ گزینه ای مانند «روشن ایرماتوف» رفت. داور سرشناس ازبکستانی که تمام رکوردهای داوری در فوتبال آسیا و بخشی از رکوردهای داوری جهان را به نام خودش ثبت کرده است. ایرماتوف چهار بار عنوان برترین داور آسیا را کسب کرد و در جام جهانی 2010 از حیث بیش ترین داوری در یک دوره رکورد دار تاریخ جام جهانی شد. ایرماتوف سابقه قضاوت دیدارهای افتتاحیه و فینال جام جهانی را هم دارد. دستمزدش در اوج دوران داوری، برای هر بازی 700 تا 900 دلار بود.

روال دریافت دستمزد داوران را اولین بار «پیر لوئیجی کولینا» شکست. کولینا متولد ایتالیا بود و تنها داوری که شش بار پیاپی به عنوان بهترین داور جهان انتخاب شد. او نخستین داوری در سطح جهان بود که برای خودش دستمزد و قیمتی فراتر از دستمزدهای مرسوم تعیین کرد. سال 2001 اعلام کرد که حاضر به داوری با دستمزدی کم تر از دوهزار دلار برای هر بازی نیست. کولینا از همان زمان تابوی داورانی را که قضاوت در فوتبال را به عنوان شغل دوم خود می دیدند، شکست.

حالا انگلستان خودش را مبدل به پیش قراول تربیت داوران حرفه ای کرده است. هرچند هنوز داورانی در سطح اول دنیا ندارد اما لیگ برتر انگلیس تنها لیگی در دنیا است که همه داورانش فقط باید داوری کنند. از این نظر، حمایت های ویژه هم برای خود دارند. هر داور حرفه ای در لیگ انگلستان باید به صورت ماهیانه 24 هزار یورو حقوق داشته باشد. این رقم ارتباطی با تعداد قضاوت هر داور در لیگ برتر جزیره ندارد. آن ها به صورت کارمند در اختیار اتحادیه فوتبال انگستان هستند.

در اروپا لیگ اسپانیا و ایتالیا در رده های بعدی از نظر دستمزد داوران قرار می گیرند که به ترتیب داوران آن ها سالیانه 200 و 150 هزار یورو دستمزد دارند.

قانون فدراسیون فوتبال فرانسه جالب تر است؛ داوران فرانسوی مبلغی معادل دو هزار و 800 یورو فقط به عنوان حقوق ثابت ماهیانه دریافت می کنند و به این مبلغ، دوهزار و500 یورو به ازای هر قضاوت در هر مسابقه اضافه می شود. گاهی حقوق یک داور در فوتبال فرانسه (که البته لیگی در حد آلمان، انگلستان، اسپانیا و ایتالیا ندارد) به 10 هزار یورو در ماه می رسد. براساس گزارشی که وب سایت فرانسوی «اسپورتون» بهمن ماه سال 1392 خورشیدی منتشر کرد، یک داور فرانسوی با توجه به تعداد قضاوت های بین المللی خود به طور میانگین در سال 75 هزار یورو دستمزد می گیرد.

شاید داوران ایران رویای چنین درآمدهایی را نداشته باشند اما این که بخواهند حداقل در حد داوران هندی، عمانی، کویتی یا تایلندی حقوق دریافت کنند، عجیب نباشند. داوران ایرانی نه تنها حقوق ثابت ندارند و صاحب امنیت شغلی نیستند که حتی از سوی کارفرمایی مانند فدراسیون فوتبال بیمه هم نمی شوند.