چالش اصولگرایان درباره دستور هسته ای خامنه ای

اصل ماجرا از 20 فروردین شروع شد. علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با گروهی از مداحان خبر داد که به مسئولان دولت ایران گفته است: "مردم را و بخصوص نخبگان را از جزئیّات و واقعیّات مطّلع کنند؛ ما چیز محرمانه نداریم، چیز مخفی نداریم."

این جمله از سوی رسانه های اصولگرا به دستور خامنه ای برای انتشار فکت شیت مذاکرات سوئیس تفسیر شد. به خصوص اینکه 25 فروردین سایت رهبر جمهوری اسلامی هم تیتر مطلب خود را از "لغو تحریم ها" به "محرمانه نداریم" تغییر داد.

ماجرا البته در تفسیر خلاصه نمی شد. 18 فروردین ماه هم علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران جلسه ای غیرعلنی با نمایندگان مجلس داشتند. به روایت حمید رسایی، نماینده منتقد دولت، "آقای صالحی در جلسه تأکید کردند که مقام معظم رهبری فرموده‌اند آقای ظریف برگه تفسیری (فکت شیت) را به مردم ارائه کند چون در کشور ما رابطه دولت و ملت یک رابطه عمیق است. دولت در ایران برآمده از اراده ملت است در نتیجه فکت شیت به قرائت خودتان را بدهید مردم بدانند. بعد از آقای صالحی، آقای ظریف هم بر همین موضع رهبری تأکید داشتند و اعلام کردند که ما هم فکت شیت خودمان را برای اطلاع عموم مردم اعلام می‌کنیم."

شاید به استناد همین نشانه ها بود که 213 نماینده مجلس ایران 25 فروردین در بیانیه ای خواستار انتشار فکت شیت ایرانی شدند.

با این حال همان روز، علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبر جمهوری اسلامی در گفت و گو با خبرنگاران، با انتقاد از آمریکایی برای انتشار فکت شیت، گفت انتشار این برگه تنها مخل مذاکرات است.

موضع منفی او به وضوح نشان می داد که در سطوح بالای سیاسی، اختلاف نظرهای عمیقی درباره انتشار فکت شیت ایرانی است.

27 فروردین، جواد کریمی قدوسی، نماینده منتقد مجلس ایران خبر داد که "ظریف گفته که فکت شیت ما، فکت است و باید با دقت بیشتری نوشته شود. پس از پیگیری‌های مداوم گروه هسته‌ای ایران، اعلام کرده‌اند که فکت شیت ایرانی آماده است و روحانی گفته شخصاً آن را خدمت رهبری می‌برم."

در همین حال، با اوج گرفتن شایعات درباره نظر خامنه ای پیرامون انتشار فکت شیت، حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان در سرمقاله 31 فروردین این روزنامه نوشت: " اخیرا، شایعه‌ای در برخی از محافل مطرح شده است که هر چند رهبر معظم انقلاب بر ضرورت انتشار فکت‌شیت ایرانی تاکید ورزیده‌اند ولی پس از توضیح و درخواست تیم مذاکره‌کننده با عدم انتشار آن موافقت فرموده‌اند! بدیهی است که این نکته نمی‌تواند صحت داشته باشد و به نظر می‌رسد انتشار آن به منظور پیشگیری از درخواست دلسوزان برای انتشار برگه تفسیری بوده است! چرا که اولا به دلایل ذکر شده، انتشار فکت‌شیت ایرانی برای پیشگیری از سوءاستفاده حریف، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و ثانیا؛ حضرت آقا، تاکید فرموده‌اند که هرگز آنچه آشکارا اعلام می‌کنند با آنچه در نهان اعتقاد دارند، تفاوت و دوگانگی ندارد. البته به یقین مسائلی وجود دارد که اعلام علنی آن را به مصلحت نمی‌دانند و این، طبیعی و منطقی و در انطباق با مصالح عالی نظام و مردم نیز هست، اما به فرموده صریح حضرت ایشان، حالت اول، یعنی تفاوت نظر اعلام شده با آنچه در جلسات خصوصی مطرح می‌فرمایند، ناممکن است."

اندکی پس از انتشار این یادداشت، محمدسعید احدیان، مدیرمسئول روزنامه خراسان که مانند روزنامه کیهان تحت نظر دفتر رهبر جمهوری اسلامی منتشر می شود، در یادداشتی نوشت: "رهبري تا کنون در هيچ جلسه علني بر انتشار فکت شيت تصريح نکرده اند بلکه ايشان در سخنراني مهم شان در ديدار مداحان بر مطلع کردن مردم از جزئيات و واقعيات تاکيد داشتند. آنچه رهبري بر آن تاکيد داشته اند در جريان قراردادن مردم از جزئيات است نه الزاما ارائه فکت شيت رسمي. لذا به نظر مي رسد آقاي شريعتمداري در ناممکن دانستن عدم تاکيد رهبري مبني بر انتشار فکت شيت ايراني دچار يک خطاي کوچک شده اند که البته منتج به اشتباهي تاثيرگذار در فضاي عمومي کشور شده است و پيشنهاد مي شود ايشان اين اشتباه کوچک را اصلاح کنند."

این جدال های رسانه ای به خوبی نشان می دهد که در حال حاضر، کلی گویی رهبر جمهوری اسلامی درباره برنامه هسته ای سبب برانگیختن اختلافات در میان اصولگرایان شده است.

پیش از سخنرانی 20 فروردین علی خامنه ای، پیام تبریک حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران و لحن آرام محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه از سوی بسیاری به احتمال موافقت علی خامنه ای با بیانیه سوئیس تفسیر شد ولی رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی اش ضمن نکوهش پیام تبریک گفت که نه مخالف است و نه موافق.

رویکرد کلی علی خامنه ای در برخورد با پرونده هسته ای ایران، سخن گفتن درباره خطوط کلی بوده است. او به رغم اینکه برخی موارد به صورت علنی در جزئیات توافق هسته ای دخالت کرده است ولی به تازگی اعلام کرده که در جریان جزئیات پرونده هسته ای ایران نیست.

پرهیز او از قبول مسئولیت جزئیات مذاکرات می تواند نشانه به عدم تمایل او به قبول کردن نتیجه مذاکرات باشد. این یک امر واقعی است که در وضعیت فعلی بهتر است او از بر عهده گرفتن نتیجه مذاکرات، چه به توافق برسند، چه شکست بخورند، خودداری کند.

این یک تاکتیک منطقی به نظر می رسد ولی پیامدهای چنین تاکتیکی به گیج شدن حامیان او و افزایش اختلاف بین اصولگرایان منجر شده است.

نمایندگان تندروی مجلس ایران گفته اند در صورت عدم انتشار فکت شیت و یا قانع نشدن درباره چرایی عدم انتشار آن، از محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه سوال می کنند و حتی ممکن است که از حسن روحانی، رئیس جمهور ایران سوال کنند.

با این حال مشخص نیست که آیا علی خامنه ای مایل است دامنه چنین بحثی چنین گسترده شود و کار به سوال مجلس از رئیس جمهور بکشد؟

تندروها به خوبی می دانند در ماه های مانده به انتخابات مجلس آینده، اگر بیش از حد مواجهه سیاسی و علنی با حسن روحانی و دولتش داشته باشند، فضای انتخابات را به سرعت دو قطبی می کنند و مشخص نیست که در چنین فضایی بتوانند برنده میدان باشند.

آنها اصلا نمی خواهند در یک فضای دوقطبی انتخاباتی علیه توافق هسته ای که خواسته عمومی است، حرف بزنند، با این حال حرف های محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که گفته است فکت شیت پس از توافق منتشر شده هم نگران شان کرده که آن وقت حرف زدن شان فایده ای نداشته باشد.

سکوت و کلی گویی علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی هم قوز بالای قوز شده و موضع "نه مخالفم، نه موافقم"، فضا را مبهم تر کرده است. تندروهای ایران که هدف نهایی شان را جلوگیری از تعلیق و توقف برنامه هسته ای اعلام کرده اند، اکنون در یک فضای چند وجهی، معلق و متوقف شده اند.