جنگ تازه دولت روحانی و سازمان اطلاعات سپاه بر سر تلگرام

«از دیروز در حال پیگیری و پرس و جو درباره مرجع دستور دهنده و نهاد بازداشت کننده شش ادمین کانال های تگرامی هستم، متاسفانه هیچ کس پاسخگو نیست.» این توییت محمود صادقی، نماینده تهران است که صبح امروز منتشر شده است.

«از بازداشت حدود ۱۲ نفر از مدیران کانال های تلگرامی اصلاح طلب یا حامی دولت توسط یک نهاد اطلاعاتی نظامی و از دسترس خارج شدن کانال های آنها مطلع شده ام.» این هم بخشی از گفتگوی علی مطهری، نماینده تهران است با خبرگزاری ایسنا.

تا اینجا معلوم است که بین ۶ تا ۱۲ مدیر کانال های تلگرامی اصلاح طلب یا دولتی توسط نهاد اطلاعاتی نظامی بازداشت شده اند. مهم ترین نهاد اطلاعاتی نظامی فعال در ایران، سازمان اطلاعات سپاه است.

علی مطهری از وزیر اطلاعات درخواست پاسخگویی کرده، چون «تنها نهاد اطلاعاتی پاسخگو که نام آن در قانون اساسی آمده، وزارت اطلاعات است و اگر دیگران در کار او دخالت می کنند، به هر حال مسئولیت با این وزارتخانه است.»

اشاره علی مطهری به شورای هماهنگی اطلاعات در ایران است که متشکل از ۱۶ نهاد اطلاعاتی است و وزارت اطلاعات به عنوان تشکیلات اصلی و مادر، در راس این شورا قرار دارد. با این حال از سال ۸۸ که واحد اطلاعات سپاه پاسداران با تصویب آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی به سازمان اطلاعات سپاه ارتقا پیدا کرد، روز بروز بر قدرت عملیاتی این نهاد افزوده شده و این نهاد عملا به ضابط قضایی اصلی قوه قضاییه ایران تبدیل شده است.

در همین حال، برخی کاربران فعال در تلگرام خبر داده اند که دیروز و امروز نام کانال تلگرام «اصلاح طلبان نیوز» به «شادی و نشاط» تغییر یافته و محتوای آرشیو آن هم پاک شده است. علی احمدنیا، ادمین این کانال هم بازداشت شده است. این کانال بیش از ۲۹۰هزار نفر عضو داشته است. مطالب کانال تلگرام زنده باد اصلاحات هم حذف شده است.

علت بازداشت ها اما به انتخابات ریاست جمهوری مرتبط دانسته شده است. علی مطهری به خبرگزاری ایسنا گفته: «این اقدام در آخرین روزهای سال که مجلس جلسه ای ندارد و اطلاع رسانی نیز دشوار است، انجام شده و این امر شبهاتی را به خصوص در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایجاد کرده است.» 

۱۷ اسفند ماه امسال، محمود واعظی، وزیر ارتباطات در گفتگو با سایت تابناک گفته بود در انتخابات ‌آینده تلگرام فیلتر نمی شود. وی با اشاره به اینکه «وزارت اطلاعات بیشتر از ما بر تلگرام اشراف دارد» گفته بود سعی می کند در انتخابات تحت تاثیر فشارها برای محدودکردن تلگرام قرار نگیرد.

به نظر می رسد عمده فشارها تحت تاثیر تجربه تاثیرگذاری تلگرام در انتخابات مجلس خبرگان و مجلس دهم در اسفندماه ۹۴ است. سال گذشته برخی اصلاح طلبان گفتند ویدئوی دعوت خاتمی به رای دادن به کاندیدای مدنظر او، بیش از ۳ میلیون بار در تلگرام دیده شده است. انتظار می رود با توجه به گسترش ضریب نفوذ کانال های تلگرامی در سال جاری، این ارقام در انتخابات ریاست جمهوری در سطح گسترده تری تکرار شود.

در طول یکسال اخیر همچنین برخی کانال های تلگرامی نقش افشاگر را بازی کرده اند، از جمله در پرونده هایی چون فیش های نجومی و افشای روابط یک قاری قرآن قران - که متهم به تجاوز به کودکان بود- با بیت رهبر جمهوری اسلامی بود. علاوه بر این، کانال های تلگرامی در پرونده های مهم چون املاک نجومی، پلاسکو، استخدام نجومی و فساد، نقش رسانه مکمل را ایفا می کردند و با توزیع گسترده اطلاعات تولیدشده در رسانه ها و توییتر، ضریب نفوذ این رسانه ها را به شدت افزایش داده اند.

در وجه دیگر ماجرا، رسانه های نزدیک به حکومت نیز در رقابت تلگرامی با رسانه های اپوزیسیون بازنده شدند و تعداد بالای کاربران کانال های تلگرامی برخی تلویزیون ها و سایت های فارسی زبان خارج از ایران به گسترش بیش از پیش نفوذ آنها کمک کرده است. کانال های تلگرامی در عین حال به دلیل دسترسی آسان، سرعت توزیع و دستیابی به اطلاعات را فوق العاده بیشتر کرده و بسیاری از رسانه هایی که در ایران فیلتر هستند از طریق کانال های تلگرامی به مخاطبان شان دسترسی دارند.

در این میان، برخی کانال های تلگرامی شخصی نیز ظهور کرده اند که تبدیل به رسانه های موثر شده و نقش مهمی در تکثیر اخبار و اطلاعات دارند. ساختار رسانه ای جمهوری اسلامی در مواجهه با این بازیگران نوظهور نیز شکست خورده است.

چنین مولفه هایی برای نگران بودن یا شدن تندروها کافی است. در سوی مقابل اما دولت روحانی نیز مسائل خاص خود را دارد. مجید انصاری، معاون حقوقی رییس جمهور ایران به خبرگزاری ایسنا گفته است «دولت ایران تنها دولتی در دنیا است که رادیو و تلویزیون در اختیار ندارد» و «صداوسیما نیز در خوش بینانه ترین حال در حد یک رسانه رقیب علیه دولت فعالیت کرده است.» از سوی دیگر، رقبای اصولگرای حسن روحانی در فضای مجازی در حوزه سایت ها و خبرگزاری به طور نسبی دست بالاتر را دارند. وب سایت های اصلاح طلب با خطر توقیف مواجه هستند و تعداد رسانه های مهم اصولگرا در فضای مجازی بیشتر از رسانه های اصلاح طلب است.

از سوی دیگر، توییتر و فیسبوک نیز کماکان فیلتر است و دولت نتوانسته به وعده های خود برای رفع فیلتر از این شبکه ها جامه عمل بپوشاند. دولت روحانی همچنین به عقیده بسیاری از اهل سیاست و رسانه، ضعف های مفرطی در زمینه اطلاع رسانی و بهره وری از رسانه ها دارد. در چنین شرایطی به نظر می رسد که تنها ابزار قدرتمند و پرمخاطب دولت حسن روحانی که می توانند مشکلات موجود را کاهش دهند، کانال های تلگرامی هستند. در واقع می توان گفت نهادهای مخالف روحانی با محوریت سازمان اطلاعات سپاه اکنون در حال تلاش هستند که یکی از مهم ترین ابزارهای تبلیغاتی – انتخاباتی روحانی را ناکارآمد سازد.

بازداشت ادمین های مهم ترین کانال های تلگرامی که به سود رییس جمهور ایران فعالیت می کردند، می تواند دست کم در کوتاه مدت به ایجاد یک فضای روانی منفی و کاهش تمایل سایر شهروندان برای راه اندازی کانال های تلگرامی و یا استفاده از این کانال ها منجر شود. مشخص نیست چنین پروژه ای به نتیجه برسد ولی فعلا اراده لازم برای به نتیجه رساندنش شکل گرفته است.