درخواست هواپیماربای زندانی: می خواهم بروم عروسی دخترم

«خالد حردانی»، متهم پرونده موسوم به «ارتفاع پست» که در سال 1380 به جرم اقدام به هواپیماربایی دستگیر شد، این روزها برای شرکت در مراسم عروسی دخترش، از مقامات زندان درخواست مرخصی کرده است.

ایران و بسیاری از کشورهای جهان در خصوص اقدام به هواپیماربایی، رویه بسیار سخت گیرانه ای دارند. به همین دلیل هم خالد حردانی در ابتدا به اعدام و پس از آن با مداخله وکلا و سازمان های حقوق بشری، به حبس ابد محکوم شد.

 حردانی می گوید:«آن ها اجازه ندادند برای مراسمِ به خاک سپاریِ مادرم حاضر باشم. حالا دخترم دارد عروس می شود اما هیچ کس به درخواست مرخصی من بعد از 16 سال زندان پاسخ نمی دهد.»

او در متنی که به دست «ایران‎وایر» رسیده، نوشته است: «16 سال و دو ماه بی وقفه اقامت در زندان، در کلام می تواند آسان و ساده باشد. در این مدت حتی یک روز هم مرخصی نداشته ام. سال 1386 "سعید مرتضوی" با چند روز مرخصی من برای شرکت در مراسم ختم مادرم مخالفت کرد و من هیچ وقت فرصت درخواست شفاعت از مادرم را در دقایق آخر پیدا نکردم.»

خالد حردانی با اشاره به این که 16 سال زندان و آن همه تبعاتی که داشته، برای یک اقدام از سر بی تدبیری کفایت می کند، می گوید: «من مرتکب جنایت نشده ام و 16 سال متوالی زندان، نابود شدن زندگی ام، به گروگان گرفتن "رسول"، برادرم که هنگام بازداشت یک نوجوان 17 ساله بود و اکنون بیمار است، زندانی کردن "شهرام و فرهنگ پورمنصوری" که باید مردادماه سال 1394 طبق قانون آزاد می شدند ولی هنوز در زندان نگه داری می شوند و دیدن زندگی آن ها که دارد بر باد می رود، همه برای جرمی که مرتکب شده ام، کافی نیست؟»

او می گوید از سال 1385 تا به حال هر گونه رسیدگی درمانی را هم به دستور مقامات امنیتی در مورد او دریغ می کنند: «من با عفونت های ریه و  فک تحتانی و نیز مشکلات بینایی سر و کار دارم اما آن ها هر گونه امکان درمان را از من دریغ کرده اند.»

او روز بیست و سوم آبان ماه سال 1379 به منظور تغییر دادن مسیر پرواز هواپیما، با گارد پرواز هواپیمای «یاک 40» اهواز به بندرعباس درگیری مختصری پیدا کرد و زخمی شد. هواپیما بدون تاخیر بر زمین نشست اما این درگیری 15 دقیقه ای، عواقب هولناکی برای خاندان حردانی ها به دنبال داشت. سه عضو این خانواده کماکان بعد از 16 سال در زندان به سر می برند.

خالد، متهم اصلی پرونده هواپیماربایی در اولین مراحل رسیدگی، به اتهام های «اقدام علیه امنیت ملی»، «اخلال در امنیت پرواز»، «تشکیل گروه غیر قانونی» و «برداشت غلط از اسلام» در شعبه 20 دادگاه انقلاب به ریاست قاضی «محمد موحدی» به اعدام محکوم شد. این حکم تا آستانه اجرایی شدن پیش رفت ولی یک روز پیش از اجرای آن، با تلاش «محمد مصطفایی» که تازه به عنوان وکیل به پرونده ورود کرده بود، به تعویق افتاد.

محمد مصطفایی با تماس خالد حردانی و دیدن فیلم «ابراهیم حاتمی کیا» به نام «ارتفاع پست» که از زندگی این متهم اقتباس شده بود، توانست از طریق کمیسیون عفو و بخشودگی، حکم لغو اعدام متهم اصلی این پرونده را بگیرد.

در نهایت، حکم اعدام سه متهم این پرونده با پذیرش قاضی پرونده که مجازات تعیین شده با جرم ارتکابی فاصله بسیاری دارد و موافقت رییس قوه قضاییه و پی گیری آیت الله «مهدی کروبی»، در روز دوم خردادماه سال 1380 با دو درجه تخفیف به زندان کاهش یافت.

«موسی برزین خلیفه لو»، وکیل و مشاور حقوقی «ایران‎وایر» گر چه به جرم انگاری هواپیماربایی در قوانین بین المللی هم‎چون «قانون لاهه» مصوبه 1970 و «کنوانسیون توکیو» اشاره می کند اما در این مورد خاص معتقد است عمل خالد حردانی و گروه همراه وی در چهارچوب «محاربه» نمی گنجد و مجازات در نظر گرفته شده متناسب با جرم رخ داده شده نیست.  

او محکوم کردن خالد حردانی به جرم «محاربه» را درست نمی داند: «به نظر می رسد مهم ترین ایراد وارده به حکم دادگاه همین امر باشد. محاربه زمانی است که فرد یا افرادی برای مقابله با حکومت و با هدف خراب‏کاری، برهم زدن امنیت و ایجاد رعب و وحشت دست به اسلحه ببرند. اما در این هواپیما ربایی مشخص است که مرتکبان هیچ قصدی برای برهم زدن امنیت و یا ضربه زدن به حکومت و ایجاد رعب و وحشت نداشته اند بلکه هدف آنان صرفا مهاجرت به مکان دیگری بوده و نحوه حادثه کاملا اثبات کننده این امر است.»

این وکیل دادگستری با اشاره به جرم رخ داده تاکید می کند: «در این ماجرا، استفاده از سلاح موجب رعب و وحشت قابل توجهی نشده است؛ گرچه ممکن است خدمه و مسافران هواپیما ترسیده باشند. اما این ترس را نمی توان با ایجاد رعب و وحشتی که در محاربه مدنظر است، یکی دانست. محاکمه خالد حردانی در قالب محاربه، برخلاف موازین حقوقی است.»

موسی برزین می گوید: «مرتکبان نتوانسته اند هواپیما را در اختیار قرار گرفته یا از مسیر خارج کنند. مدت کمی بعد از شروع به عملیات، در اثر مداخله تیم حراست، اقدامات آن ها عقیم مانده و هواپیما در موعد مقرر فرود آمده است. خالد حردانی و دوستانش مرتکب جرم شده اند اما عمل آن ها به حدی نبوده است که شامل محاربه شود.»

حقوق دان در مورد درخواست مرخصی خالد حردانی می گوید: «بر اساس آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها، مرخصی از حقوق زندانی محسوب نشده بلکه نوعی امتیاز است که در صورت صلاح دید مقامات مربوطه، به زندانی تعلق می گیرد. طبق تبصره 4 ماده 214 این آیین نامه، در صورت فوت یا ازدواج بستگان درجه یک زندانی، مرخصی حق زندانی است اما موارد قابل توجهی وجود دارد که مقامات مربوطه با مرخصی زندانیان موافقت نکرده اند.»

او با اشاره به مواد قانونی، توضیح می دهد: «زندانیان محکوم به حبس با گذراندن یک ششم و زندانیان محکوم به حبس ابد با گذراندن حداقل سه سال از حبس می توانند تقاضای مرخصی بدهند. البته در مورد جرایمی که به نوعی اقدام علیه امنیت محسوب می شوند، این مدت حداقل 10 سال برای محکومان به حبس ابد است و لازم است دادستان با مرخصی آن ها موافقت کند.  بنابراین، در مورد خالد حردانی، ایشان شرایط مرخصی را دارند و سخت گیری بیش از حد نسبت به او گرچه غیرقانونی نیست اما ناعادلانه به نظر می رسد. »

از تابستان سال 1363 و بعد از این که یک هواپیمای کویتی از مسیر کویت به کراچی ربوده شد و در فرودگاه مهرآباد تهران به زمین نشست و پس از آن که هواپیماربایان با درخواست آزادی شیعیان کویتی، اقدام به کشتن سه دیپلمات امریکایی حاضر در هواپیما کرده و آن ها را از هواپیما بیرون انداختند، امنیت و حراست پروازها به حفاظت و اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سپرده شد و این رویه تا به حال ادامه داشته است.

سرهنگ «علی باقری»، معاون عملیات فرماندهی حفاظت سپاه بعدها به خبرگزاری «فارس» گفت سال 1363 و بعد از این که در طول مدت کوتاهی پنج هواپیما از ایران ربوده شد، امام خمینی به «محسن رضایی»، فرمانده وقت سپاه ابلاغ کرد حفاظت هواپیماها به سپاه سپرده شود.

او می گوید از آن زمان تا کنون 130 مورد اقدام به هواپیماربایی رخ داده که هیچ کدام از این موارد با موفقیت و به نفع مهاجمان به پایان نرسیده است.