کولبرها مرگ به دوش می کشند

سقوط بهمن در ساعت هشت و ۴۰ دقیقه شب نهم بهمن‌ ماه، ۱۶ کول‎بر کُرد را در نزدیکی مرز سردشت گرفتار کرد. این حادثه با مرگ چهار نفر به پایان رسید؛ «علی محمد‌نژاد» ۱۸ساله، «شیرزاد عبدالهی» ۲۷ ساله، «هیوا ابراهیمی‌نیا» ۲۲ و «محمد حمزه‌زاده» ۲۱ ساله.

دیروز نیز سه کول‎بر دیگر در برف گرفتار شدند که یک نفرشان جان خود را از دست داد؛ «امید خضریان» ۱۰ ساله، اهل اشنویه.

در جریان جست وجو برای یافتن آن ها، سه هزار شهروند شرکت داشتند و وجب به وجب کوهستان را گشتند تا کول‎برها را پیدا کنند. افرادی که جان خود از دست دادند، اهل روستای «بیوران علیا» بودند؛ روستایی در ۱۰ کیلومتری سردشت با حدود ۶۰۰ نفر جمعیت.

به گزارش منابع خبری، از میان ۱۲ کول‎بر دیگر، سه نفر سالم از زیر بهمن نجات یافتند و ۹ نفر که دچار سرمازدگی یا شکستگی اعضای بدن شده بودند، به بیمارستانی در سردشت منتقل شدند. هفت نفر از آن ها سرپایی مداوا و دو نفر به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شده و تحت درمان قرار گرفته اند.

چهار نفری که در این حادثه جان خود را از دست داده‌اند، از جمله‌ صدها ایرانی هستند که روزانه به شهرهای مرزی ایران می‌روند تا بارهای قاچاق را برداشته و آن ها را پس از عبور از مسیری کوهستانی، خطرناک و طولانی، به مقصد برسانند. این پدیده به «کول‎بری» مشهور شده است.

در میان کول‎برها، از نوجوان کم تر از 10 سال می توانی ببینی تا پیرمرد ۷۰ ساله. گاهی باری که این افراد به دوش می‌کشند، به ۱۵۰ کیلوگرم نیز می‌رسد. بار آن ها از لوازم اتومبیل گرفته تا پوشاک کودکان و وسایل برقی و... متفاوت است. این افراد که سطح زندگی آن ها زیر خطِ فقرِ تعیین شده از سوی حکومت است، در مقابل دریافت دستمزدی ناچیز، جسم و جان خود را هر روز به خطر می اندازند.

در گزارش تلویزیونی بی بی سی فارسی که دو روز پیش از این شبکه خبری پخش شد، یک پیرمرد 70 ساله نشان داده می شود که ناچار است برای دریافت ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان، ۱۲۰ کیلو لاستیک را بر دوش بکشد. پیرمرد قبلا سکته کرده، نیمی از صورتش فلج است و از عفونت شدید دندان رنج می برد. او چاره ای جز این کار ندارد چون باید هزینه های یک خانواده پرجمعیت را تامین کند.

از میان استان‌های کشور، ۱۶ استان مرزی محسوب می‌شوند که بر اساس آخرین سرشماری سال ۱۳۹۰، بیش از ۴۵ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده‌اند. در عین‌حال، بالاترین نرخ‌ بی‎کاری نیز متعلق به شهرهای مرزی است؛ برای نمونه، کردستان با بهره‌مندی از ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق و پتانسیل‌های مختلف، سال‌ها است که با مشکلات اقتصادی مثل بی‎کاری و تبعیض حقوق شهروندی مواجه است.

از نظر ماموران مرزی جمهوری اسلامی اما این کول‎بران، «اخلال‌گران اقتصادی» هستند.این در حالی‌ است که به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی و اجتماعی، توسعه‌نیافتگی شهرهای مرزی ایران و هم‎چنین عدم توجه مسوولان به این مناطق باعث شده است که برای بسیاری از خانواده‌های ساکن در این مناطق، تنها راه تامین معاش، کول‎بری باشد.

نبود امکانات رفاهی، تحصیلی و بهداشتی برای خانواده‌هایی که بیش ترشان پرجمعیت‌ هستند، زندگی را در این مناطق مرزی دشوار ساخته است. فعالان مدنی تاکید دارند نابسامانی اوضاع اشتغال برای شهروندان مرزنشین، باعث شده است آن‌ها راهی برای امرار معاش انتخاب کنند که روزانه هزاران خطر را پیش پای آن ها می گذارد. با وجود این، چون حمل کالاها از نقاط غیررسمی گمرکی اتفاق می افتد، این اقدام برای جمهوری اسلامی «قاچاق» محسوب می‌شود.

تلاش دامنه دار برای مبارزه با کول‎بران از سوی دستگاه های امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی در حالی انجام می شود که پیش از این آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی به طور سربسته گفته بود معنای مبارزه با قاچاق، مبارزه با «کول برهای ضعیف» نیست. با این حال، کماکان نیروهای مرزی ساز خودشان را می زنند.

در چنین شرایطی، کول‎بری یکی از خطرناک‌ترین شغل‌ها به حساب می‌آید و هیچ‌گونه خدمات و امنیت شغلی و جانی ندارد. از آن‌جایی هم ‌که به عنوان شغل رسمی شناخته نمی‌شود، کول‎بران به جز دستمزدهای ناچیز، از امکانات اجتماعی هیچ سهمی نمی برند.

 تاکنون صدها کول‎بر توسط مرزبانان یا نیروهای انتظامی کشته شده‌اند. این در حالی ا‌ست که سازمان‌های حقوق بشری بارها به دولت ایران به دلیل تیراندازی به سوی کول‎بران، در خطر انداختن جان آن‌ها و کشتن‌شان اعتراض کرده‌اند.

طبق آمار منابع خبری کُرد از جمله خبررسانی «کردپا»، نیروهای انتظامی از 12 مرداد ماه ۱۳۹۲ تا پایان شهریور ماه ۱۳۹۵، ۱۵۶ کول‎بر کُرد را به ضرب گلوله زخمی کرده یا کشته‌اند. در سال ۱۳۹۴ 29 کول‎بر کشته و 29 تن دیگر زخمی شده‌اند.

جان کول‎بران را اما اتفاقات دیگری هم به خطر می اندازند؛ برخی از کول‎بران نه با شلیک مستقیم نیروی انتظامی که بر اثر انفجار مین می‌میرند، برخی در پی تعقیب و گریز از نیروهای انتظامی به رودخانه سقوط می‌کنند و گروهی سرمازده و برخی غرق می‌شوند. شماری هم ممکن است باری که بر دوش می‌کشند، از توانایی آن‌ها بیش تر باشد و در حین کول‎بری سکته کنند. برخی از کول‎بران نیز پس از ضبط کالای خود خودکشی می‌کنند.

حالا مرگ کول‎بران در حادثه سقوط بهمن، در شبکه های مجازی بازتاب گسترده ای داشته است. «محمود صادقی»، نماینده مجلس شورای اسلامی هم در توییتی نوشته است این پدیده نشان می دهد جمهوری اسلامی به وظیفه قانونی خود در رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه عمل نکرده است. مرگ آن ها ولی در صداوسیما بازتاب چندانی نداشت؛ اتفاقی که غیرمنتظره نبود.