محمدتقی فاضل میبدی: هاشمی بارها ایران را با سیاست گذاری­هایش نجات داد

بعد از این که رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیام تسلیت به خانواده «اکبر هاشمی رفسنجانی»، او را «حجت الاسلام » خطاب کرد و هم‏چنین در نماز میت، جمله «اللّٰهُمَّ اِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُ الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِ مِنّا» را نخواند، بحث های گوناگونی پیرامون مقام حوزوی هاشمی رفسنجانی و رابطه او با علی خامنه ای در گرفت. حجت الاسلام «محمدتقی فاضل میبدی»، عضو «جامعه محققین و مدرسین حوزه علمیه قم» بر این باور است که سوابق حوزوی اکبر هاشمی و حضورش در «حوزه علمیه» و تالیفات و آثاری که از خودش به جای گذاشته، اگر نه بیش تر، که کم تر از سوابق حوزوی مقام رهبری و برخی اعضای مجلس خبرگان رهبری، هم‏چون آیت الله «ابوالقاسم خزعلی» نبوده است.

در خصوص حذف عبارتی که آقای خامنه ای در طول نماز میت بر جنازه آقای هاشمی ذکر نکردند، چه نظری دارید؟

خب، انتظار بود این جمله خوانده شود. من خودم در نماز شرکت داشتم و همه دوستان حاضرم در آن جا این سوال را با هم‎دیگر طرح کردند. با این که خواندن این جمله واجب نیست و بسیاری وقت ها هم خوانده نمی شود ولی معمولا شما وقتی این جمله را می خوانید که از آن شخصی که از دنیا رفته، در تمام مسیر زندگی خیر و خوبی دیده باشید. در ادبیات مذهبی ما، نسبت به کسی که درگذشته است، به خیر یاد می شود. می گویند «اذکرو موتاکم بالاخیر»؛ یعنی کسی که مرد، دیگر فقط به خوبی هایش فکر کنید. انتظار بود که این جمله ادا می شد. این که چرا ایشان نگفتند، نمی دانم. باید پاسخ را خود ایشان بدهند.

فکر نمی کنید علت این عتاب ها، نوعی اظهار گلایه از عملکرد این سال های آقای هاشمی باشد؟

یک قاعده کلی هست که هر کس فاصله اش با کرسی قدرت بیش تر شده و به مردم نزدیک تر باشد، دنیا را به گونه ای دیگر می بیند و واقع بین تر می شود. آقای هاشمی در شرایطی بود که در کرسی قدرت نبود. ایشان ملاقات های فراوان و دیدارهای مختلفی با اقشار متفاوت جامعه داشت و در جریان مشکلات مردم بود، تبادل فکری می کرد و ذهن شان هم فعال بود و مقایسه و ارزیابی می کرد. همین باعث شده بود از وضع فعلی چندان راضی نباشد.

همین نارضایتی که شما به آن اشاره می کنید، منجر به طرح مساله تغییر قانون اساسی در آخرین سخنرانی ایشان نشد؟

آقای هاشمی از زمان روی کار آمدن آقای احمدی نژاد به بعد بسیار نگران و ناراحت بود که چرا جریان کشور دارد چنین مسیری را طی می کند. در سخنرانی آخرشان اتفاقا من هم حضور داشتم. مراسم چهلم آقای موسوی اردبیلی بود. وقتی وارد جلسه شد، خیلی گرفته و افسرده بود. گرچه استقبال خیلی خوبی از ایشان شد و روحیه شان را تغییر داد. جالب است بدانید که از اول اصلا قرار نبود آقای هاشمی سخنران جلسه باشد اما از ایشان تقاضا کردند چند دقیقه حرف بزند. عجیب بود که آقای هاشمی 40 دقیقه صحبت و بسیاری مسایل را مطرح کردند؛ از شروع انقلاب و افرادی که امام برای تشکیل شورای انقلاب به آن ها اعتماد کرد و جریان حزب جمهوری اسلامی و حتی بحث تغییر قانون اساسی. برای دیگران، میل ایشان برای حرف زدن و ذکر خاطرات گذشته در آن جلسه جالب بود. به هر حال، هیچ کس فکر نمی کرد این سخنرانی آخرشان باشد. ایشان به این باور رسیده بود که قانون اساسی فعلی ما پاسخ گوی بسیاری از مسایل روز نیست. این دغدغه را به شکل آشکاری داشت اما کلید کار دست شان نبود و به نظر نمی رسید در این مسیر موفق باشد چون صاحب اختیار نبود.

شما فکر می کنید بعد از هاشمی رفسنجانی، وضعیت اصلاح طلبان به کجا می رسد؟

من معتقدم آسیب چندانی متوجه اصلاح طلبان نمی شود. آقای هاشمی کارش را کرد و تاثیراتش را هم گذاشت. جمعیتی که در مراسم تشییع جنازه آقای هاشمی دیدم، این امید را در من به وجود آورد که آن چه باید می شده، شده است و ملت ایران راه خودش را پیدا کرده و اهداف اعتدال و سیاست های دولت اصلاحات را می خواهد دنبال کند. آن چه در دو مدل انتخابات پیش از این اتفاق افتاد هم این مساله را تایید می کند. در عین حالی که از رفتن ایشان غمگین هستم چون رابطه عاطفی با ایشان داشتم اما بر این باورم خللی بر جریان اصلاح طلبی در ایران ایجاد نخواهد شد. شخصا امیدوارم که دوره بعد باز هم آقای روحانی سکان ریاست جمهوری را به دست بگیرد و ایشان بتواند همان مسیری که آیت الله هاشمی برای ارتباط گرفتن با جهان بیرون پایه گذاری کرد را دنبال و انزوایی که ایران مدتی دچارش شده بود را پشت سر بگذارد. بصیرتی که از مردم دیدم، به من باورانده است که مشکلی بعد از فوت آقای هاشمی ایجاد نخواهد شد چون مسیر مردم روشن است.

بسیاری انتقاد می کنند که هاشمی در جریان اعدام های دهه 60 و ترورهای بیرون از ایران بوده و در مقابل حصرآیت الله حسینعلی منتظری سکوت کرده است؛ شما در این مورد چه می گویید؟

آقای هاشمی یک سیاستمدار باهوش بود. 70 سال عمرش را در مسیر سیاست گذرانده بود و حساس ترین پست های کلیدی را در زمان حیات آقای خمینی به عهده داشت. طبیعی است کسی که تا این پایه در زندگی دارای موقعیت حساس باشد، تصمیم گیری هایش فراز و نشیب هم داشته باشد. هاشمی دهه 70 با آقای هاشمیِ دهه های بعد تفاوت اساسی داشت. او سیاستمداری بود که روز به روز بالنده می شد. بعد از دهه 60، اعدام های زیادی رخ داد ولی نمی توان گفت آقای هاشمی در این اعدام ها نقش داشت. جریان های افراطی در آن روزها از زندان «اوین» گرفته تا بالاترین سطوح وجود داشتند و ایده هایشان را مصرانه دنبال می کردند. قضاتی که آن روزها در قوه قضاییه بر سر کار بودند، رویه تندی داشتند. این که فکر کنیم آقای هاشمی نقش مستقیم داشته، به نظرم بی انصافی است. به هر حال، او هم مثل دیگر سیاستمداران جهان، همه عملکردهایش مثبت نبوده است. در زندگی همه سیاستمداران جهان نقاط تاریکی هم وجود دارد و گذرهای قابل نقدی هم هست اما او کسی بود که در طول این 30 یا 40 سال با وجود همه این فراز و نشیب ها، در عرصه سیاست باقی ماند و علی رغم فشارهای بسیار زیادی که در طول سال های اخیر بر ایشان وارد شد، از پای درنیامد و نشکست. این از ویژ­گی های یک سیاستمدار پخته است. در جریان انتخابات سال 1392 اگر آقای هاشمی نبود، معلوم نبود سرنوشت کشور به کجا کشیده می شد؟ اگر آقای هاشمی در طول دهه 60 به باور برخی، در مورد اعدام ها کوتاهی کرده است، باید بگویم در دهه 70 و در سال های اخیر بارها ایران را با سیاست گذاری­هایش نجات داد و کمک کرد ایران از انزوا خارج شود. حضور فیزیکی آقای هاشمی بسیاری از اختلاف نظرها را بین اصلاح طلبان از بین می برد و در جریان انتخابات، آن ها را دور از تزاحم و درگیری دور هم جمع می کرد. حتی به نظرمن، در ماجرای «برجام» هم که خدمت بزرگی به ایران بود، نمی توان نقش او را نادیده گرفت.