زهره خسروانى، شهروند خبرنگار
حجاب اجباری و کلاه گیس دلیل ساده دور شدن فیلم «کاناپه» به کارگردانی «کیانوش عیاری» از سودای «سیمرغ» است؛ فیلمی که گمانه ها از احتمال بالای کسب جوایز اصلی حکایت داشتند. این اثر بعد از 36 سال، در برابر حجاب اجباری زنان ایرانی ایستاده است و عیاری می گوید که حاضر نیست کوتاه بیاید.
عیاری با کاناپه در برابر قانونی ایستاده است که از سال 59، به دنبال اعلام لزوم رعایت حجاب اجباری، برای زنان ایران وضع شد؛ قانونی که زن و شوهرها را در فیلم های سینمایی و تلویزیونی و تآتر مجبور می کند در خلوت خانه هم با حجاب کامل در رختخواب های جداگانه بخوابند و اجازه لمس کردن یکدیگر را نداشته باشند.
این قانون در اتاق فکر تیم فرهنگی انقلابیان ایران، یکی دو سال پیش از انقلاب اسلامی در فیلم هایی که توسط «محمدعلی نجفی» ساخته شد، امتحان شده و از دید مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی مقبول افتاده بود. اما عیاری آن را نمی پسندد و می گوید که این قاعده را ولو به شرط این که فیلم هایش اجازه انتشار نگیرند، رعایت نمی کند. او رسما اعلام کرده است:«ديگر هيچ فيلم سينمايی نمی‌سازم كه خانم‌ها در آن روسری به سر داشته باشند؛ چه در خلوت خودشان، چه در مقابل محارم اين كار را نخواهم كرد.»
این اقدام او خیلی زود از سوی سایر فیلمسازان مورد استقبال قرار گرفت و نشان داد آن چه عیاری گفته، حرف دل بیش تر فیلم سازان مستقل سینمای ایران است.
«پرویز شهبازی»، کارگردان فیلم «مالاریا» که فیلمش وضعیت نامعلومی دارد، در یادداشتی با اعلام حمایت از عیاری نوشت:«من کیانوش عیاری را درک و از او حمایت می کنم. شاید این فرصتی باشد تا راه حلی برای روسری های غیرضروری در فیلم های ایرانی پیدا شود. خود من در طول دوران فیلم سازی ام بسیار سعی کردم حجاب غیر منطقی به این معنی که خانم ها در خلوت خودشان یا در مقابل محارم روسری سر داشته باشند، در فیلم هایم نباشد. این مساله برای من محدودیت هایی روایی و داستانی ایجاد کرده اما این محدودیت ها را به ساختن صحنه هایی با روسری هایی که عرف نیست، ترجیج داده ام. امیدوارم مشکل عیاری حل شود.»
ماجرا از دو روز پیش، زمانی آغاز شد که با اعلام اسامی فیلم های بخش اصلی سی و پنجمین «جشنواره فیلم فجر»، چند فیلم که بحث های طولانی بر سر آمدن یا نیامدن آن ها بود، غایب بودند؛ فیلم هایی چون «لرد» به کارگردانی «محمد رسول اف»، «یواشکی» به کارگردانی «رضا درمیشیان»، «ملی و هزار راه نرفته اش» به کارگردانی «تهمینه میلانی»، «هجوم» به کارگردانی «شهرام مکری» و البته کاناپه که عدم انتخابش در این دوره از جشنواره با واکنش های زیادی از سوی رسانه ها و هنرمندان همراه شد زیرا مشکل محتوایی نداشت. آن طور که «محمد حیدری»، دبیر جشنواره اعلام کرده است، باید مراجع بالاتری درباره آن تصمیم بگیرند. این مراجع که هیات انتخاب محافظه کار منتظر تصمیم آن ها هستند، احتمالا مراجع قم و تندروهای مذهبی هستند که باید برای نمایش این فیلم تصمیم خود را اعلام کنند؛ تصمیمی که شاید در آینده بر سینمای ایران تاثیر مهمی بگذارد.
این فیلم روایت زندگی دو خانواده ای است که می‌خواهند با هم وصلت کنند اما در نهایت یک کاناپه باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی آن ها می‌شود. گفته می شود فیلم کاناپه که با ممیزی وسیعی رو به رو شده، تنها به این دلیل حذف شده است که بخش مهمی از این فیلم داخل یک آپارتمان رخ می دهد و زنان بازیگر در آن به جای سر کردن روسری که مرسوم در فیلم های ایرانی است، از کلاه گیس های مختلف استفاده کرده اند؛ تصویری از زندگی عادی زنان در ایران که بیش از 36 سال در سینمای ایران به نمایش در نیامده است.
عیاری اما گفته است حاضر نیست از تصمیم خود برای نشان دادن زنان بدون حجاب در فیلمش کوتاه بیاید و دیگر فیلمی نخواهد ساخت که در آن زنان در حریم خانه خود حجاب داشته باشند.
این نخستین بار است که فیلم سازی این گونه در مقابل رعایت حجاب اجباری در ایران می ایستد و اعلام می کند که باید آن را تغییر داد و حاضر نیست حداقل در چهارچوب بسته خانه در فیلمش، بازیگرانش را مجبور به رعایت آن کند؛ قاعده ای که فیلم سازان برای حل آن متوسل به استفاده از بازیگران خارجی در خارج از ایران و یا به کارگیری بازیگران مرد در نقش های زنانه شده اند.
«اکبر عبدی» با بازی در سه فیلم شاید پیش رو بازی در نقش زنان در سینمای ایران بوده است. اما یک راه حلی که عیاری به آن فکر کرده، همان است که پیش از این تآتر نیز آن را به کار بسته بود؛ جایگزینی کلاه گیس با روسری. نکته جالب این است که فیلم سازان نزدیک به تندروها مانند «فرج الله سلحشور» در «یوسف پیامبر»، «جواد افشار» در «کیمیا» و «محمدرضا ورزی» در «معمای شاه» نیز از این روش استفاده کرده اند و کسی هم معترض آن ها نشده است که چرا از کلاه گیس برای بازیگران زن استفاده کرده اند. آثار این افراد از تلویزیون حکومتی پخش می شود. هرچند به جز سریال کیمیا، کلاه گیس هایی که زنان در این فیلم ها بر سر گذاشته بودند، بخشی حجاب مقنعه مانندی بود و بخشی دیگر از کاموا بافته شده بود.
اما عیاری از کلاه گیس واقعی در فیلم خود استفاده کرده است. او گفته است:«در كاناپه شش بازيگر خانم ايفای نقش كرده‌اند كه همه آن ها موهای‌شان را با نمره چهار كوتاه كردند. تمام سكانس‌های فيلم، اين خانم‌ها با كلاه‌گيس هستند.»
حالا این که چرا بازیگران موهای خود تراشیده اند، موضوعی است که پیش از این در سینمای ایران به لحاظ حکومتی و شرعی رفع و اعلام شده بود که نمایش موی تراشیده زنان منع ندارد. پیش از این زنان با موی تراشیده و بدون حجاب در چندین فیلم بازی کرده اند. اما زنان کاناپه با این راه نیز نتوانستند از پیچ ممیزی رد شوند زیرا کلاه گیس های آن ها شبیه موی طبیعی است.
با همه این ها، فیلم از چرخه رقابت باز نماند و ممیزی هم باعث نشد نمایش آن در جشنواره معلق بماند. اما عیاری که هنوز از ماجراهایی که بر سر فیلم «خانه پدری» آمد، دلگیر است، حاضر نیست دست به تغییری در این فیلم بزند و گفته كه منتظر مسوولان جشنواره است تا از او بپرسند چرا بازيگران اين فيلم روسری به سر ندارند؟
عیاری پاسخ این سوال را هم دارد؛ روزی به یکی از منتقدان که نگران توقیف کاناپه بود، گفته بود:«واقع‌گرايی، من را به اين جا رسانده. ديگر توانش را ندارم. در روزگار قريب، از آبدارچی پروژه هم خجالت می‌كشيدم كه دارم پرستارهای دهه 50 را با مقنعه تصوير می‌كنم.»
مشکلاتی که بر سر فیلم خانه پدری افتاد و اکران نامشخص فیلم آن، به یکی از نقاط تاریک کارنامه دو دولت در بخش سینما تبدیل شده و نشان داده است این فیلمساز آبادانی صاحب سبک، پای حرف خود خواهد ایستاد و شاید راهی را باز خواهد کرد که فیلم سازان پیش از آن به دنبال باز کردنش نبوده اند؛ ماجرای حل شدن حجاب اجباری در چهارچوب خانه ها در فیلم های سینمایی ایران.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر