نگرانی های آیت الله خامنه ای از حاشیه مشهد چیست؟

ناهید مهاجری، شهروند خبرنگار مشهد

پیش زمزمه های افزایش جمعیت اهل سنت و گسترش اندیشه های «وهابیت» در مناطق حاشیه شهر مشهد باعث نگرانی آیت الله علی خامنه ای، دستور او برای تشکیل چند نهاد تازه و اجرای طرح های متعددی توسط سپاه پاسداران خراسان رضوی و دیگر نهادهای حکومتی در این شهر شده است. 

 حاشیه شهر مشهد، محدوده وسیعی در شمال، شرق، غرب و جنوب شرقی را در بر می گیرد که اغلب ساکنان آن را مردم مهاجر از شهرها و روستاهای شرق کشور و هم چنین مهاجران افغان تشکیل می دهند.

در سال 1383 جمعیت ساکن در این مناطق حدود 600 هزار نفر بود در حالی که در حال حاضر به یک میلیون نفر، یعنی حدود 35 درصد از جمعیت شهر مشهد رسیده است.

مسوولان علت گسترش جمعیت را مهاجرت افراد از استان های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان به حاشیه شهر مشهد به دنبال مشکلات ناشی از خشک سالی و گسترش بی‏کاری می دانند. در حالی که به اعتقاد برخی از منتقدان، یکی از دلایل بسیار مهم این افزایش حاشیه نشین ها، زمین خواری بخش وسیعی از دستگاه های حاکمیتی ایران طی یکی دو دهه گذشته بوده است.

در سال 1383، در دور نخست ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، زمانی که بحث بازار خرید و فروش زمین و مسکن در اوج فعالیت های اقتصادی مردم قرار داشت، بیش از 300 تعاونی مسکن وابسته به دستگاه های دولتی، از جمله استانداری، نیروی انتظامی، آستان قدس رضوی و سایر سازمان ها در منطقه حاشیه شهر مشهد به تغییر کاربری زمین های کشاورزی به مسکونی و خرید و فروش آن ها پرداختند. همین موضوع باعث شد بسیاری از مردم فقیر استان های شرقی به امید داشتن سرپناه و پیدا کردن شغل های وابسته به ساخت و ساز، روانه حاشیه شهر مشهد شوند. عده ای از متولین همین استان ها نیز با هدف کسب سودهای هنگفت، اقدام به خرید و فروش ملک در این منطقه کردند.

 زندگی در اغلب این شهرک ها اسفبار است؛ کوچه های تنگ و باریک، خانه هایی سر هم بندی شده که بیش تر سرپناه هستند تا محلی برای زندگی یک خانواده، آب ها آلوده رها شده در کوچه ها و خیابان ها و زباله های تلنبار در زمین های خالی و متروک. 
آسیب های اجتماعی، اعتیاد، ناامنی و بهداشتی هم که در این مناطق بی داد می کند. سالیان سال است که مردم حاشیه نشین در این شرایط زندگی می کنند اما از یکی دو سال پیش مسوولان نسبت به زندگی مردم این مناطق حساس شده اند و هر جا که خطر افزایش جمعیت اهل سنت بیش تر احساس شده، سرمایه گذاری حکومت بیش تر شده است.

در همین زمینه، پس از دستور رهبر جمهوری اسلامی، آیت الله «احمدعلم الهدی»، امام جمعه مشهد و نماینده ولی فقیه در این شهر موضوع را با آیت الله «ناصرمکارم شیرازی»، مرجع تقلید شیعه ساکن قم در میان گذاشت و با هماهنگی او، طرح هایی را با هدف جلوگیری از گسترش اهل تسنن در منطقه تهیه و اجرا کردند.  
به ادعای نزدیکان این دو روحانی، بسیاری از افراد صاحب نفوذ اهل سنت که برخی از آن ها با علما و روحانیون خارج از ایران، از جمله پاکستان و عربستان در ارتباط هستند، اقدام به خرید ملک، خانه و زمین در سراسر مشهد، از جمله حاشیه شهر کرده اند. آن ها در این زمین ها مسجد و مدرسه می سازند تا در آن ها تعالیم مذهب اهل سنت و هم چنین وهابیت را ترویج کنند.

همین نگرانی ها موجب شد دستور راه اندازی ستادی با عنوان «ستاد سامان دهی مسایل فرهنگی حاشیه شهر مشهد» به ریاست ناصر مکارم شیرازی و دبیری احمد علم الهدی زیر نظر دفتر رهبری تشکیل شود. مهم ترین وظیفه این دفتر، توسعه مساجد، پایگاه های بسیج، حوزه علمیه زنان و مردان و کانون های تبلیغی شیعی در مناطقی است که ساکنان آن ها از حداقل های زندگی شهری محروم هستند.

برای سامان دهی فعالیت های تبلیغی، حاشیه شهر به هفت پهنه تقسیم و در هر منطقه، یک روحانی از حوزه علمیه قم یا مشهد مامور شده است تا با در خدمت گرفتن مبلغان شیعه، به ارشاد مردم بپردازد و اجازه ندهد آن ها در دام وهابیت بیفتند و جلوی نفوذ اهل سنت را بگیرند.

یکی از مهم ترین این فعالیت های ارشادی و تبلیغی، کنار گذاشتن برنامه های جلوگیری از بارداری و کمک به افزایش جمعیت شیعه و هم چنین رشد تفکر «مهدویت» در میان مردم این مناطق است.

به گفته احمد علم الهدی، در نتیجه این فعالیت ها، آن ها موفق به کنترل فعالیت ها در ۴۰۰ مسجد حاشیه شهر مشهد شده اند و۱۰۰ نفر از «فضلا» حوزه در سپاه قرار است در این مساجد و هم چنین پایگاه های مقاومت فعالیت کنند.

سپاه در هر مسجد دو پایگاه مقاومت ویژه زنان و مردان تشکیل داده است و در هر حال حاضر ۸۰۰ پایگاه مقاومت در این منطقه دارد.

احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد مدعی است رهبر جمهوری اسلامی از برنامه های اجراشده در این زمینه رضایت کامل دارد و به دیگران توصیه کرده است از مدل اجراشده در حاشیه شهر مشهد الگوبرداری کنند.

علاوه بر این دفتر، سپاه پاسداران نیز با تشکیل یک قرارگاه سازندگی که با دستور خامنه ای تشکیل شده، به گسترش فعالیت های خود پرداخته است.

چندی پیش سپاه «امام رضا» با کمک دفتر رهبری، از یک سالن ورزشی به نام «شهدای مدافع حرم» در منطقه «گلشهر» مشهد که بیش ترین شمار مهاجران افغان را نیز دارد، بهره برداری کرد. در مراسم گشایش این سالن ورزشی، «محمدی گلپایگانی»، رییس دفتر علی خامنه ای حضور یافت و ضمن دیدار با مردم منطقه و رساندن سلام رهبر به آن ها، از اعطای 10 میلیارد ریال به بیماران صعب العلاج و ایتام حاشیه شهر مشهد خبر داد.

علاوه بر این، شهرداری مشهد که در سال های اخیر در کنترل چهره های تندرو بوده است و نیز آستان قدس رضوی  کمک های مهمی در این زمینه کرده اند.

گسترش فعالیت بیت رهبری، نیروهای امنیتی و سپاه،  دولتی ها را هم بر آن داشته است تا آن ها هم نیم نگاهی به حاشیه شهر مشهد بیاندازند. در بودجه سال آینده دولت، ردیف اعتباری 90 میلیارد تومانی برای به سازی مناطق حاشیه مشهد اختصاص یافته است؛ اعتباری که از سوی دفتر آیت الله خامنه ای به این امر اختصاص داده شده است اما مشخص نیست.