از آئین نامه فیفا تا آئین نامه فدراسیون ایران (بخش اول)؛ منهای حقوق بشر!

سال 85 فیفا از «محسن صفایی فراهانی» نگارش اساسنامه ای را برای فدراسیون فوتبال ایران خواست که دقیقا منطبق بر اساسنانه فدراسیون جهانی فوتبال باشد. این تنها راه حل تغییر از حالت تعلیق بود. بزرگترین دغدغه مردی که بعدها از سوی رئیس جمهور وقت (محمود احمدی نژاد) در مصاحبه زنده با شبکه یک صداوسیما، متهم به خیانت شد، تلاش برای خارج شدن از خطر تعلیق بود. بگذریم که همان اساسنامه نگارش شده به دست «صفایی فراهانی» بارها از سوی نهادهای داخلی ادیت می شد که مبادا، ردپایی از جریان سیاسی «صفایی فراهانی» در آن باقی بماند.

حالا اساسنامه ای که قرار بود منطبق با مشی و راه «فیفا» باشد، با دو بار تغییر پیش از تصویب و یک بار اصلاحات (چهارم دی ماه سال 1390) را کمی ورق می زنیم.

حقوق بشر

ماده سوم اساسنامه فدراسیون جهانی فوتبال می گوید: «فیفا متعهد است که حقوق شناخته شدۀ بین المللی بشر را محترم شمرده و تلاش نماید که حفاظت از اینگونه حقوق را ترویج نماید.»

شاید، حساسیت در قبال واژه «حقوق بشر» یکی از عواملی بود که نگارش نهایی اساسنامه فدراسیون فوتبال را به تعویق و تاخیر می انداخت. کمیته انتقالی، حق گنجاندن بند سوم مورد نظر فدراسیون جهانی در اساسنامه فدراسیون ایران را نداشت. از سویی دیگر، فیفا عدم وجود سر فصل های اساسنامه خود در فدراسیون های تابعه اش را بر نمی تابید. شاید برای همین بود که «محسن صفایی فراهانی» در برنامه نود سال 85 خطاب به «عادل فردوسی پور» گفت: «ما باید محتوای برخی از ماده های فیفا را در بندهای دیگر قرار می دادیم.»

در اساسنامه ایران، از واژه «حقوق بشر» استفاده نشده. لقمه را دور سر چرخانده اند و رسیده اند به ماده 4 بند الف. ماده ای که می گوید: «فدراسیون فوتبال ایران در امور سیاسي و مذهبي اعضا هیچ دخالتی نخواهد كرد.»

در بند ب این ماده هم باز به مسئله رفع تبعیض اشاره شده: «هیچ يك از اعضا نمي توانند هیچ نوع تبعیضي در مقابل اشخاص، گروه ها و ملیت ها در زمینه جنسیت، زبان، مذهب، نژاد و سیاست يا موارد مشابه اعمال نمايند در غیر اين صورت، مشمول تعلیق يا اخراج خواهند شد.»

اساسنامه فیفا در بند چهارم، کمی روشن تر در مورد مسائل قومی، سیاسی، مذهبی و نژادی هم توضیح داده. فیفا می گوید تبعيض قائل شدن به هر شكلي عليه كشوري ، فردي حقيقي يا گروهي از افراد با در نظر گرفتن اصليت نژادي، جنسي، معلولیتی،گويشي، مذهبي، سياسي يا دلايل ديگر به شدت ممنوع مي باشد و از طريق اخراج يا تعليق قابل مجازات است.

«کمیته انتقالی» در ماده پنجم، بند الف هم سعی کرده نشانه هایی از بشر دوستی را بگنجاند. با چنین قانونی: «فدراسیون روابط دوستانه خود با ديگر اعضا، باشگاه ها، مقامات، بازيكنان، موسسات عام المنفعه و جامعه را در جهت اهداف «بشر دوستانه» گسترش می دهد.»  

در شعار و بندها  ماده ها، تفاوت آشکاری نیست. می توان فرار فدراسیون ایران از پایبندی به آن چه فیفا مصرانه برای مساوات، حفط حقوق شهروندی و برابری افکار و سیاست ها و مذاهب خواسته را در اساسنامه ایران دید، اما اگر فدراسیون ایران، به همین ماده ها و بندهای خودنوشته هم پایبند بود، بارقه هایی از امید وجود داشت.

نقض آشکار

احضار «مسعود شجاعی» به کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال، اولین نمونه از نقص اساسنانه فدراسیون فوتبال نیست. طی یک ماه اخیر، بیش از چهار بازیکن، داور و مربی، به دلایلی مانند مصاحبه با رسانه های خارج از کشور به کمیته اخلاق احضار شده اند.

دلیل بازخواست از «مسعود شجاعی» را «مهدی تاج» به زبان آورد: «حرف‌های او پسندیده نبود و کمیته اخلاق در این باره تصمیم می‌گیرد.» رئیس فدراسیون فوتبال معتقد بود آن چه شجاعی در مورد تجاوز به کودکان کار، خشونت علیه زنان، تخلفات مالی و اخلاقی در فوتبال، بدرفتاری با مهاجرین و فساد در رسانه‌ها، به زبان آورده آن قدر نامناسب بوده که حتی رسانه های داخل کشور هم از انعکاس آن منصرف شده اند. شاید «مهدی تاج» مطلع نیست که «خبرآنلاین» نه تنها صحبت های شجاعی را منتشر کرد که حتی در گزارشی تحلیلی، گفته های بازیکن تیم ملی ایران را نشانه ای از وجود فساد در ایران دانست.

حالا قاضی «مرتضی تورک» باید به صحبت های شجاعی واکنش نشان دهد. او در برنامه نود از بازگو کردن مفاد و بندهای آئین نامه کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال عاجز ماند. از عادل فردوسی پور خواست به او فرصتی دهد تا یک روز بعد (سه شنبه) با مراجعه به دفتر کار خود، مواد قانونی برای تنبیه بازیکنان متخلف را اعلام کند. مسلما «قاضی تورک» رئیس کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال از ماده 14 اساسنامه فدراسیون فوتبال، بند اول مطلع نیست.

این ماده می گوید تمامی اعضای فوتبال ایران موظف به تبعیت كامل از «مفاد اساسنامه»، آئین نامه ها و مقررات، کدهای اخلاقی و دستورالعمل ها و تصمیمات اتخاذ شده توسط  «فیفا»، کنفدراسیون و فدراسیون فوتبال هستند.

فدراسیون فوتبال ایران و فیفا، هیچ اشاره ای به ممنوعیت مصاحبه اشخاص حقیقی یا حقوقی با رسانه هایی که دولت ها آن ها را متخاصم و بیگانه می خوانند ندارد. فیفا به صورت روشن تاکید کرده که تبعيض به هر شكلي عليه كشوري ، فردي حقيقي يا گروهي از افراد با در نظر گرفتن اصليت نژادي، جنسي، معلولیتی،گويشي، مذهبي، سياسي يا دلايل ديگر به شدت ممنوع است. فیفا، فدراسیون های «خودمختار» در زمینه نفض این قانون را در بند چهارم به صورت مستقیم، تهدید به تعلیق یا اخراج از فدراسیون جهانی می کند.

مسعود شجاعی مشتی است نمونه خرواری از بازیکنان، داوران و مربیانی که باید به واسطه همکلام شدن با رسانه های خارج از کشور، یا به زبان آوردن عقاید خود، بازخواست شوند. نمونه ای دیگر، نوعی شاهکار از فدراسیون فوتبال را به نمایش گذاشته. «مهدی رحمتی» در آستانه محرومیت قرار گرفت. فدراسیون فوتبال مدعی بود دروازه بان استقلال، نباید کنار بانویی بی حجاب در کشور ارمنستان می ایستاد و عکس می گرفت.

نه تنها قانونی در مورد ورود اعضای فدراسیون فوتبال به زندگی شخصی بازیکنان فوتبال وجود ندارد، نه تنها فدراسیون جهانی فوتبال هرگونه تبعیض جنسیتی را محکوم کرده، که حتی اگر فیفا با شکایت رسمی «مهدی رحمتی» یا همان هوادار بی حجاب برای نقض قوانین مواجه شود، می تواند براساس بندهای سوم و چهارم، فدراسیون فوتبال ایران را محکوم کند.

فدراسیون ایران، در ظاهر راهکارهای مناسبی برای ساکت نگه داشتن فیفا پیدا کرده. البته فقط در ظاهر!

کمیته اخلاق چیست؟

فدراسیون جهانی فوتبال، ارکان قضایی در فوتبال (شامل فیفا، کنفدراسیون ها و همین طور فدراسیون های تابعه) در سه بخش خلاصه می کند. کمیته انضباطی، کمیته اخلاق و کمیته استیناف. فدراسیون ایران هم در نثری برگرفته از اساسنامه فیفا، همین سه رکن را به عنوان قوای رسیدگی کننده به تخلفات در فوتبال معرفی می کند.

فیفا در ماده های 52، 53، 54 و 55 به صورت کامل وظایف این سه رکن را توضیح داده است. در ماده 54 به صورت روشن در مورد وظایف کمیته اخلاق نوشته شده: «عملکرد کمیتۀ اخلاق تابع مجموعه مقررات اخلاقی فیفا خواهد بود. این کمیته به دو دیوان تحقیق و قضاوت تقسیم می گردد.» و همین طور در بندی از این ماده می خوانیم: «كميتۀ اخلاق به مجازات های مندرج در اين اساسنامه و کد اخلاق فيفا و مقررات انضباطی فیفا در خصوص اعضا ، باشگاهها ، مقامات رسمی ، واسطه ها وکارگزاران رسمی مسابقات رأی خواهد داد.»

در اساسنامه فیفا، هیچ اشاره ای به مصاحبه با رسانه های معاند نظام به عنوان یک تخلف اخلاقی اشاره نشده. همین طور گرفتن عکس کنار بانویی بی حجاب اسلامی در کشور خارجی، صحبت از فساد یا تجاوز به کودکان کار هم ممنوع نشده. فیفا، کمیته اخلاق را برای مقابله با مفاسد خارج از مسابقات فوتبال راه اندازی کرد. آن هم زیر نظر مستقیم فدراسیون جهانی فوتبال.

یک نمونه روشن در تاریخ به ثبت رسیده. سال 2005 دادگاهی در ناپل ایتالیا متوجه فساد، تبانی و زدوبندهای پشت پرده میان مدیران، داوران و بازیکنان فوتبال ایتالیا می شود. پلیس ایتالیا برای ورود به این پرونده، ابتدا مجوز فدراسیون فوتبال ایتالیا و بعد اجازه فدراسیون جهانی فوتبال را اخد کرد.

کمیته اخلاق فدراسیون جهانی فوتبال در ماه می سال 2006 اقدامات دادگاه و پلیس ایتالیا برای شناسایی، دستگیری و برخورد با متخلفان رتا ستود و پرونده مشهور «کالچوپولی» (تلفیقی از واژه های کالچو به معنی فوتبال و پولی به معنای پلیس) شکل گرفت. باشگاه های یوونتوس، میلان، فیورنتینا، لاتزیو و رجینا محکوم و متهم شدند.

امروز در انگلستان، نمونه ای دیگر شکل گرفته است. همکاری دوجانبه پلیس و اتحادیه انگلستان، طی دو ماه اخیر منجر به اتفاقاتی خاص در فوتبال این کشور شد. سام آلاردایس سرمربی تیم ملی انگلستان از کار برکنار می شود، 8 مدیر و مربی باید برای پاشخگویی به اتحادیه فوتبال انگلستان خود را آماده کنند و حالا خبر رسیده که احتمالا  90 نفر قربانی تجاوز مربیان و مسئولان تیم های فوتبال این کشور شده باشند. «ادی هث» مربی تیم های پایه چلسی یکی از مشهورترین متهمان کنونی فوتبال انگلستان معرفی شده.

اما در فوتبال ایران، کمیته اخلاق به شکلی مجزا از اساسنامه فیفا معرفی شده است. این اساسنامه اشاره ای به ورود احتمالی کمیته اخلاق ایران به مسائل خصوصی یا مصاحبه اعضای خود با رسانه های خارج از کشور نکرده. اما اختیارات تامه ای در عمل به این کمیته داده است.

فدراسیون فوتبال ایران، پا را یک قدم فراتر گذاشته. در دل ساختمان خود، کمیته ای ساخته است به نام کمیته «صیانت» که البته به صورت مشهود، شکل گرفتن این کمیته و محدوده وظایف اش را می توان بر خلاف قوانین فدراسیون جهانی فوتبال دانست.

ادامه دارد...