زنان تاثیر گذار ایران: معصومه طرفه

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره‌ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته‌اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت‌هایی که گاه به قیمت زندگی و جانشان تمام‌شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده‌اند. از سوی دیگر، در تاریخ جهان بسیاری از زنان و مردان دیگر به دلیل استعداد شگرف آن‌ها برای تخریب و نابودی ساخته‌های دیگران، «تأثیرگذار» نام‌گرفته‌اند.
زنان ایرانی نویسنده، برگ‌های بسیاری از کتاب تاریخ 200 سال اخیر ما بوده‌اند؛ چه به دلیل تأثیر مثبت بسیاری از آن‌ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی‌شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه‌های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دلیل تأثیر بعضی از آن‌ها در تشویق به خشونت، گسترش جهل و جزم‌اندیشی و سوءاستفاده از قدرت مالی و اقتصادی در جهت منافع خود.
مجموعه «زنان تأثیرگذار» «ایران وایر» یک مقدمه است. افرادی که نامشان در این فهرست آمده، نماینده برخی اقشار جامعه هستند که هرروز در ایران و کشورهای دیگر بر زندگی خانواده و اجتماع خود تأثیر می‌گذارند. بدیهی است همان‌طور که اشاره کردیم، همه فعالیت‌ها و یا تمام افراد حاضر در این مجموعه، مورد تأیید «ایران وایر» نیستند اما تأثیرگذاری هیچ‌یک از افراد این لیست را نمی‌شود کتمان کرد.
 این لیست، اولین سری سلسله بیوگرافی‌های زنان تأثیرگذار ایران است که به‌مرور تکمیل می‌شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

-------------------------

معصومه طرفه؛ روزنامه نگاری پژوهش‎گر

طاهره تسلیمی، شهروند خبرنگار

درست است که همه «معصومه طرفه» را به عنوان مدیر ارتباطات استراتژیک و عضو هیات یاری رسانی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) می شناسند اما او خودش اصرار دارد بگوید که روزنامه نگار است؛ روزنامه نگاری که بیش از 30 سال در زمینه روزنامه نگاری پژوهش گری و تحقیقاتی فعالیت، و تلاش کرده است تا با به تصویر کشیدن بخش هایی از زندگی مردمِ همیشه درگیرِ جنگ افغانستان، نگاه مردم جهان را به این سمت جلب کند.

معصومه طرفه کار حرفه ای روزنامه نگاری را از جوانی با کتاب «جمعه» در ایران آغاز کرد. او بعد از پایان تحصیلاتش، مدتی در حوزه ترجمه و تدریس فعالیت می کرد و به صورت پراکنده مطالبی را برای مطبوعات داخل ایران می نوشت. خودش در گفت وگویی با «رادیو زمانه» گفته است که نخستین مطلب خود درباره افغانستان را در بیست و و چند سالگی برای کتاب جمعه نوشته است.

در سال های پیش از انقلاب، او تصمیم گرفت تا تحصیلاتش را در انگلستان ادامه دهد. دکترای خود را در رشته علوم سیاسی از مدرسه اقتصاد لندن و با پایان نامه «علل شکست دموکراسی در ایران» دریافت کرد. اما علوم سیاسی رشته ای نبود که او در آن باقی بماند.

 تحصیل و هم زمان تدریس در لندن، در کنار نگه داری از فرزندش باعث شد تا او به فکر راهی برای کسب درآمد بیش تر باشد. روزنامه نگاری یکی از شغل هایی بود که به وی پیشنهاد شد و به شبکه خبری بی بی سی رفت.

ورود به بی بی سی و برخورد با شغلی پر از ماجرا و حادثه خیلی زود او را مفتون روزنامه نگازی کرد و در آن ماندگار شد. او خیلی زود به سرویس جهانی بی بی سی رفت و به عنوان خبرنگار در آن مشغول به کار شد. معصومه طرفه در گفت وگو با رادیو زمانه تاکید کرده است که آغاز جدی کار خبرنگاری باعث شد تا او پی ببرد که این شغل را از دیگر شغل هایش، حتی معلمی بیش تر دوست دارد و غرق آن شود.

او بعد از انقلاب چند سالی به ایران بازگشت و در ایران تلاش کرد تا در کنار کار روزنامه نگاری، تدریس هم بکند. طرفه که درس منطق را تدریس می کرد، سعی کرد شیوه ای برای آموزش آن داشته باشد تا کمی از خشکی این درس بکاهد. اما این کار برای چند سال بیش تر دوام نیاورد و فضای خاص سال های بعد از انقلاب باعث شد تا طرفه تصمیم بگیرد بار دیگر به بی بی سی بازگردد و در سرویس جهانی این شبکه خبری انگلیسی فعالیت خود را ادامه دهد.

او بیش از 20 سال به عنوان خبرنگار پژوهش گر در بی بی سی فعالیت کرد و در این مدت به کشورهای زیادی، از جمله افغانستان و تاجیکستان رفت و گزارش هایی را از این کشورها تهیه و پخش کرد.

طرفه که معتقد است علاقه هم زمان به سیاست و روزنامه نگاری باعث شد تا او در سال های روزنامه نگاری، به سمت سیاست سوق پیدا کند، در مصاحبه ای گفته است:«آتش بین آدم‌های دیگر است. من بین آن ها می‌گردم و سعی می‌کنم آتش را کمی آرام کنم. البته سیاست، کارم و عشقم و زندگی‌ام است ولی خودم خوش بختانه این‌طرف یا آن‌طرف نبوده ام. همیشه طرف مردم بوده ام.»

او به شهادت همکارانش، روزنامه نگاری جدی، سخت گیر و دقیق است که در انجام کار با هیچ کسی شوخی ندارد و همین ویژگی باعث شهرت او شده است.  آن طور که خودش گفته است، نخستین بار در سال 90 بود که به افغانستان رفت و حاصل این سفر، گفت وگو با «محمد نجیب الله»، هفتمین رییس جمهوری افغانستان بود. او بعد از آن به تاجیکستان و ازبکستان هم رفت. با این که در سال های بعدی طرفه از اخبار افغانستان غافل نبود اما تا بعد از 11 سپتامبر سفر دیگری به این سرزمین نداشت. بعد از واقعه 11 سپتامبر، در سازمان ملل از او خواستند تا به عنوان کارشناس سیاسی حوزه افغانستان و مدرس برای بازسازی رسانه‌های گروهی و داخلی به این کشور سفر کند.

ورود او به افغانستان، هم زمان با سقوط «طالبان» و تلاش برای ایجاد دولتی تازه در این کشور بود. او در شرایطی وارد فضای افغانستان شد که هیچ چیزی در این کشور در جای خود قرار نداشت. زخم سال ها جنگ های پی در پی و حضور طالبان، رسانه های این کشور را بیش تر از هر چیزی نابود کرده بود. او مدتی در دفتر سازمان ملل در کابل کار کرد و بعد به دفتر «حامد کرزای»، رییس جمهوری افغانستان رفت تا به تقویت شبکه اطلاع رسانی ریاست جمهوری کمک کند. معصومه طرفه تیمی از خبرنگاران داخلی افغانستان را تربیت کرد که برای رادیو و تلویزیون و مطبوعات گزارش تهیه و روند بازسازی این کشور را ثبت می کردند.

حضور او در افغانستان، در زمانی بود که هنوز آرامش به این کشور نیامده و هر لحظه ممکن بود با یک بمب همه چیز تمام شود. او در مصاحبه ای که با رادیو زمانه داشت، گفته بود:«در کابل تمام خارجی‌ها درهتل اینترکنتیننتال بودند و من در تمام مدتی که در افغانستان بودم، در همان جا ماندم و تقریبا دو یا سه سال در هتل زندگی کردم. البته آن جا امنیت بیش تری داشت. یک شب که پرده‌ها را کشیدم و رفتم بخوابم، یک دفعه دیدم یک صدای وحشتناک انفجاری آمد و شیشه‌های بزرگ هتل که در هر اتاق مثل یک دیوار است، فرو ریخت و پرده‌ای را که کشیده بودم، جر خورد و روی زمین افتاد. خوش بختانه من نزدیک پنجره نبودم و چون از پنجره دور بودم، بلافاصله بیرون آمدم. یادم نمی‌رود که تعداد زیادی از مسافران کره‌ای و ژاپنی و این ها از اتاق بیرون آمده بودند.من که بیرون آمدم، تقریبا هیچ زن دیگری در آن هتل نبود چون کسی جرات نمی‌کرد تنها در افغانستان در هتل باشد.»

طرفه در مقابل پیشنهاد ژاپنی ها که از او خواستند همراهشان بشود تا آسیب کم تری ببیند، گفته بود:«نگران نباشید چون کارمندان هتل همه من را می‌شناسند.»

اضافه می کند: «خلاصه هتل همان شب از مسافر خالی شد و تنها مسافری که باقی مانده بود، معصومه طرفه بود که در راهروها قدم می‌زد و کارمندان هتل می‌گفتند نمی‌ترسی و به جای دیگری نمی‌روی؟
من می‌گفتم که نه. با این بمبی که ترکید، امنیت در این جا تا چند روز برقرار است. چندین بار چیزهای زیادی را به این شکل دیدم که ناراحت کننده است.»

معصومه طرفه در مدت دوسال حضور در کابل، برنامه کامل ارتباطی سازمان ملل متحد برای افغانستان را به نام «یوناما» طراحی و اجرا کرد. این برنامه شامل ساخت برنامه های ترکیبی و خبری و حتی نمایشی برای رسانه های افغانستان توسط نیروهای محلی بود؛ برنامه هایی که صلح و ثبات در این کشور و موضوعات زنان، جوانان و جامعه مدنی را مد نظر می گرفتند.

این استراتژی با پشتیبانی گسترده ای از رسانه ها، روی تقویت چارچوب قانونی آن ها و بازسازی «اتحادیه ملی متحد روزنامه نگاران» به منظور افزایش آزادی رسانه ها و جریان آزاد اطلاع رسانی متمرکز بود.

طرفه هم چنین به عنوان سخن گوی سازمان ملل از ناظران در تاجیکستان و نیز مشاور اطلاعات عمومی در دفتر حامد کرزای، رییس جمهوری افغانستان فعال بوده است. او در کنار پرداختن به افغانستان، چند سال نیز به عنوان مدیر خدمات زبان تاجیک دانشگاه «سواس» و سردبیر میز آسیا در اتاق خبر مرکزی «رادیو آزاد اروپا» در پراگ فعالیت کرده است.

معصومه طرفه از سال 2008 در دانشگاه سواس به عنوان مدرس و  مفسر در حوزه سیاست های ایران و افغانستان در رسانه ها کار کرده و در رسانه هایی چون «گاردین»، برنامه های خبری بی بی سی، شبکه های خبری«الجزیره»، «آی تی وی»(ITV)، «آسمان» و «سی بی سی» (CBC) فعالیت کرده است.

او در سال های اخیر در مورد جنبش زنان ایرانی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد پژوهشی انجام داده و به مرورِ فعالیت گروه‌های فعال در جنبش زنان ایران پرداخته است. طرفه براساس این پژوهش، می گوید:«فشارهای وارد شده بر جنبش زنان در طول دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، به این جنبش هویت بخشیده است.»

او هم چنین در این سال ها در کنار کارهای مطبوعاتی و فعالیت های دیگر پژوهشی، آثاری را نیز تالیف کرده است که کتاب «خدمات فارسی؛ بی بی سی و انگلیس  و منافع در ایران»(Persian Service: The BBC and British Interests in Iran)، یکی از مهم ترین آن ها است که با همراهی پروفسور «آنابل سرابرنی» منتشر شده است.

آخرین اثر مشترک او با پرفسور سرابرنی، آخرین گردآوری و پژوهش بر روی اسنادِ آرشیوِ دفتر اداره امور خارجه بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع (FCO) و وزارت امور خارجه امریکا است که شامل گزارش های نظامی و اطلاعاتی و هم چنین آرشیو مجلس شورای اسلامی ایران به منظور بررسی علل شکست دموکراسی در ایران است.

اما شاید حضور در ایران و ادامه کار روزنامه نگاری یکی از موضوعاتی است که طرفه همیشه دوست داشته است آن را پی گیری کند؛ آرزویی که این سال ها دور از دسترس برای روزنامه نگارانی چون او است.