چادر کودکان بلوچ را آتش می زنند تا ظاهر شهر را زیبا کنند

آن ها تا قبل از به آتش کشیدن چادرها، 30 خانوار بودند، حالا فقط سه یا چهار نفرشان مانده اند که با سماجت از نو چادرشان را حوالی روستای «هفت جوی»، بین «قلعه حسن خان» و «شهریار» بنا کرده اند؛ بعد از یک قبرستان قدیمی و نزدیک معدن شن، در زمین بایری که درست نزدیک کارخانه لبنیاتی «دام‎داران» است.

 این چادرها، سایه سار و سرپناه شان می شد در شب های  برفی و بارانی زمستان به قدر نمردن از سرما. روزهای گرم تابستان هم لبه برزنت ها را بالا می زدند یا دریچه ها را باز می گذاشتند و دل می دادند به باد گرمی که از چهارسو می آمد؛ چادرهایی از جنس ایرانیت، پلاستیک، پارچه های کهنه و پوشال.

رسانه ها می نویسند این چادرها در طول شش سال گذشته در آن جا بنا شده اند اما «هرمز یارپناه»، یکی از اهالی منطقه که کارگر رنگ کار کوره ای در قلعه حسن خان است، می گوید از 20 سال پیش که در این منطقه خانه خریده و آن جا سکونت کرده است، این چادرها همیشه بوده اند و فقط شکل و شمایل ظاهری آن ها فرق کرده است: «اولش سه یا چهار چادر بودند از جنس برزنت اما به تدریج شکل و شمایل چادرها عوض شد. به نظر می رسید که با طولانی تر شدن مدت اقامت بلوچ ها، از تکه های ایرانیت، یونولیت و تکه پاره های تخته و چوب برای محکم کردن چادرها استفاده کردند تا جای مطمئن تری در مقابل باد و باران داشته باشند.»

ساکنان چادرها با دیدن دانشجویان داوطلب احساس شادی می کنند، در آغوش آن ها جا می گیرند، آن ها را به اسم کوچک صدا می زنند و درخواست هایشان را مطرح می کنند.

«محمد شریفی مقدم ریابی»، عضو شورای مرکزی «کانون یاریگران» دانشگاه «صنعتی شریف» که با کودکان بلوچ چادرنشین منطقه روستای هفت جوی شهریار در ارتباط است، به «ایران‎وایر» می گوید: «این جا وقتی از زیست یک عده آدم حرف می زنیم، از زندگی بدون آب آشامیدنی، بدون بهداشت، بدون برگه هویت و بدون آموزش و مدرسه و حداقل امکانات ابتدایی حرف می زنیم.»  

شریفی مقدم، مسوول آموزش کانون یاریگران دانشگاه صنعتی شریف هم هست؛ کانونی که یکی از اعضای شبکه «یاری»(متشکل از 24 سازمان مردم نهاد) است و با کار داوطلبانه دانشجویان می چرخد.

 آن ها قبل از ویرانی محل سکونت کودکان، همان حوالی چادرها، چادری بر پا کرده بودند به نام «تیتالو» یا همان چادر «نوازش» و با کمک دانشجویان داوطلب، به کار آموزش مهارت های زندگی و سوادآموزی کودکان می پرداختند. اما این روزها همان چادر نوازش هم توسط ماموران دهیاری منطقه ویران شده است و اثری از آن نیست.

هرمز یارپناه می گوید یک بار از سر کنجکاوی تا حوالی چادرها سرک کشیده است: «آن جا شیر آب وجود ندارد. دست‎شویی و حمام وجود ندارد. بهداشت وجود ندارد. امکان زندگی عادی وجود ندارد. من شنیده بودم بچه ها را دانشجویان داوطلب حمام می کنند و برمی گردانند به چادرها. آن جا همیشه 20 یا 30 کودک می لولند؛ بچه هایی که یا زباله جمع کنند، یا تمبک و دایره می زنند یا شاید هم برای باندهای کودکان کار، کسب درآمد می کنند.»

اما شریفی مقدم موضوع وجود باندهای کودکان کار و خیابان را یک افسانه می داند: «همه آن کودکان خانواده دارند. آن ها به طور رقت‎باری از فقر پدر و مادر رنج می برند و فقط برای گذران زندگی و تامین هزینه خورد و خوراک شان، زباله گردی می کنند، گدایی می کنند و یا با موسیقی خیابانی و آوازخوانی، از شهروندان کمک می گیرند. این که آن ها را جزو باندهای قاچاق بخوانیم، نهایت بی انصافی و اجحاف است»

کانون یاریگران با هدف آموزش کودکان آسیب پذیر، کودکان کارتون خواب، کودکان کار و خیابان، کودکان تحت پوشش بهزیستی و تک سرپرست یا بی سرپرست از سال 1376 توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف راه اندازی شده است. اما در این راه گاهی با بی مهری مسوولان منطقه هم مواجه شده و ناچار شده اند برای یاری رسانی به خانواده های هدف، شب ها و در دل تاریکی راهی چادرها شوند.

می گوینداولین داوطلب ها همیشه با شوک ناشی از دیدن زندگی تلخ چادرنشین ها مواجه اند و تا چند روز از خورد و خوراک می افتند: « وقتی می گوییم آن ها در چادر زندگی می کنند، صحبت از پا برهنه رفتن توی آشغال ها است. صبحت از چادرهای ساخته شده از یونولیت، پارچه کهنه و پلاستیک است. صحبت از زیست بدون بهداشت و آب آشامیدنی است. اما آن ها از همین اندک هم محروم هستند و هر یک سال و نیم یک بار به طور متوسط این چادرها را یا تخریب می کنند و یا آتش می زنند و هیچ کس هم نمی فهمد. این اولین بار است که این مساله با اقبال رسانه ها مواجه شده است.»

فعالان اجتماعی و کنش گران حقوق کودک تیرماه امسال با نوشتن یک نامه به «شهیندخت مولاوردی»، معاون رییس جمهوری، نسبت به شرایط این کودکان اطلاع رسانی کردند. آن ها از عکس برداری نابه جا، آتش زدن چادرها و ایجاد مزاحمت نوشتند؛ اقداماتی که دهیاری و فرمانداری منطقه، نیروی انتظامی و قوه قضاییه به بهانه زیستگاه غیررسمی و جمع آوری کودکان کار انجام می دهند.  

محمد شریفی مقدم ریابی معتقد است ایده جمع آوری کودکان کار، احمقانه است زیرا به حل ریشه ای این معضل نمی پردازد: «سخن از این است که فعلا این زشتی ها در سطح جامعه دیده نشوند و در معرض دید و نگاه نباشند که منظره زیبای شهر را زشت کنند. حالا پشت پرده هر اتفاقی برای آن ها افتاد، افتاده است دیگر.»

او می گوید کودکان کار از بهزیستی و نهادهای دولتی می ترسند: «کافی است با آن ها حرف بزنید؛ اسم بهزیستی را که بیاورید، کودک کار به عنوان یک تهدید به آن نگاه می کند. سیاست جمع آوری کودکان کار از سطح شهر تهران فقط بچه ها را به حاشیه می راند.»

از مشکلات بارز این کودکان چادرنشین، مساله هویت و شناسنامه است. آمار غیررسمی نشان می دهد که چیزی حدود سه تا چهار هزار کودک بی شناسنامه فقط در تهران زندگی می کنند. نداشتن برگه هویت یعنی محروم شدن از آموزش و حقوق ساده اجتماعی. آن ها انگار به بدنه جامعه تعلق واقعی ندارند: «رایزنی های زیادی شده اما فایده ندارد. راه حل های مراجع دولتی ناامید کننده است.»

زمانی که طرح جمع آوری کودکان کار توسط بهزیستی، قوه قضاییه، شهرداری و نیروی انتظامی مطرح شد، شبکه یاری که متشکل از 24 سازمان مردم نهاد است، اطلاعیه ای صادر کرد و نوشت بیش از 85 درصد کودکان کار خانواده دارند و به همین دلیل هم بحث جمع آوری آن ها بی معنا است و تنها راه حل این معضل، توانمندسازی خانواده های درگیر فقر است: «الان از آن 30 یا 40 چادر، فقط دو چادر، یکی زنانه و یکی مردانه باقی مانده است. چادر فعالان هم تخریب شده است. آن ها به جای برنامه ریزی، ریشه یابی و تدوین راه‎کار انسانی، کار نهادهای پلیسی را انجام می دهند.»

این روزها در تمامی ایستگاه های مترو با تبلیغی مواجه می شویم که مردم را دعوت کرده است تا در صورت مشاهده کودکان کار، آن ها را برای آموزش و تحصیل به آدرس وب سایتی که در این آگهی ذکر شده است، معرفی کنند.

مسوول آموزش شورای یاریگران می گوید این کودکان اگر توان تحصیل داشتند، خودشان راه مدرسه ها را بلد بودند: «اگر آن کودک درگیر مسایل پیچیده تری مثل فقر نبود، اگر غذایی سر سفره اش داشت، اگر خانواده اش توان حمایت داشتند و او مجبور نبود کار کند، خودش بلد بود برود مدرسه.»