چرا سپاه صحن هزار میلیارد تومانی حضرت زهرا را تصرف کرد؟

۳۰ شهریور امسال سردار «عبادالله عبداللهی»، فرمانده قرارگاه «خاتم الانبیا» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حاشیه دیدار جمعی از مردم با سیدعلی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، از افتتاح فاز اول و دوم صحن حضرت زهرا در عراق به مساحت ۲۰هزار متر مربع خبر داد و گفت: «تا پایان سال جاری سایر فازهای این صحن تکمیل و به مردم تحویل داده می شود.»

این خبر از این نظر عجیب بود که در طول پنج سال گذشته هیچ گاه از سوی ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران که مسوول انجام چنین پروژه هایی در عراق است، نام قرارگاه خاتم الانبیا به عنوان سازنده این طرح اعلام نشده است. اعتبار ساخت این پروژه یک هزار میلیارد تومان برآورد شده و از آن به عنوان دومین بنای مسقف جهان اسلام نام برده شده است.

ماجرای سخنان فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا آن جا جالب تر شد که او از همکاری ستاد عتبات عالیات در انجام «هماهنگی های صورت گرفته» تقدیر کرد.

بخش اول صحن که پنج هزار متر مربع مساحت داشت، ۱۱ فروردین ۹۵ با حضور «محمد محمدی گلپایگانی»، رییس دفتر علی خامنه ای افتتاح شد. در خبری که آن زمان روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات برای رسانه ها ارسال کرد، حتی به نام سردار عبداللهی، فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا که در مراسم شرکت داشت و هم‎چنین مشارکت سپاه در این پروژه اشاره ای نشده بود ولی ۱۶ فروردین ۹۵ سردار عبداللهی در دیدار با کارکنان این قرارگاه، بهره برداری از این فاز را نتیجه کار خودشان دانست و گفت: «این پروژه از مهم ترین و با برکت ترین پروژه های قرارگاه است... در آینده نزدیک مابقی فازهای این پروژه عظیم را به بهره برداری خواهیم رساند.»‌

فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا قبلا هم اشاراتی به مشارکت در این پروژه داشت ولی مشخص نیست چرا چنین نقشی از سوی ستاد بازسازی عتبات عالیات هیچ گاه پذیرفته نشد و درباره آن اطلاع رسانی نشده است.

«حسن پلارک»، رییس ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران که از سال ۸۸ پی گیر این پروژه است، بهمن ماه ۹۴ به عنوان مشاور «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رییس جمهوری ایران انتخاب شده است. او گفته بود هدف از قبول این مسوولیت، توسعه اقتصاد مقاومتی و اجرای برنامه های اقتصادی در عراق بوده است.

پیش از حسن پلارک، «رستم قاسمی»، وزیر سابق نفت و فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانبیا مشاور اسحاق جهانگیری در امور عراق بود ولی پس از مدتی برکنار شد. گفته می شود رستم قاسمی در راس گروه مخالف با قراردادهای نفتی جدید بود که دولت حسن روحانی در طول یک سال و نیم گذشته برای نهایی کردن آن تلاش می کرد. آیا ورود جدی تر سپاه به پروژه به چنین اختلافات و انتصاب هایی مربوط است؟

پاسخ به این سوال کار آسانی نیست ولی کاملا مشخص است که هرگونه تغییرات در این پروژه ها باید با هماهنگی علی خامنه ای انجام شود. علاوه بر حضور «علی فصیح رامندی» به عنوان نماینده ولی فقیه در ستاد بازسازی عتبات عالیات، بر اساس گفته های حسن پلارک، رییس این ستاد، سه نماینده ولی فقیه در ساختار تشکیلاتی این ستاد حضور دارند؛ «محسن قمی» معاون امور بین الملل دفتر رهبر جمهوری اسلامی، «رضا تقوی» رییس شورای سیاست گذاری ائمه جمعه و «علی محمدی» رییس سازمان اوقاف و امور خیریه.
«علی شیرازی»، نماینده ولی فقیه در سپاه «قدس» هم به سبب مسوولیت هایش در عراق، با ستاد عتبات عالیات در ارتباط است.

ایده ساخت این صحن که در بخش غربی صحن حضرت علی واقع شده است، از سال ۸۸ مطرح شد. ستاد عتبات عالیات زمینی به طول ۴۵۰ متر و عرض ۱۵۰ متر در نظر گرفت تا پس از خرید و تخریب هتل های اطراف، یک صحن شش طبقه که سه طبقه آن زیارتی و سه طبقه آن غیرزیارتی است،‌ بسازد. این طرح ۲۲۰هزار و ۸۳۰ متر مربع به صحن امام اول شیعیان می افزاید و مساحت آن را ۲۰ برابر می کند و تا ۳۰۰ هزار نفر گنجایش پذیرش زائر دارد.

اردیبهشت سال ۹۰ هزینه اجرای این طرح ۷۰۰ میلیارد تومان اعلام و زمان ساخت آن پنج سال برآورد شد. ۷۰ درصد تامین اعتبار این پروژه برعهده ستاد بازسازی عتبات عالیات استان تهران گذاشته شده بود که به نظر می رسد در تامین این هزینه ها موفق نبوده اند.

این ستاد برای تامین هزینه های پروژه های خود در عراق روش های متنوعی دارد؛ روش های مرسوم پرداخت پول به حساب های اعلام شده در بانک و یا از طریق درگاه اینترنتی. روش های سنتی هم وجود دارد؛ مثلا این که پرچم قبور امام شیعیان در عراق را به شهرهای ایران می برند،‌ در بین مردم می چرخانند و نذورات را جمع آوری می کنند.

اما روش های خلاقانه تری هم هست؛ به عنوان نمونه، برای تامین فرش های صحن حضرت زهرا که پنج هزار تخته برآورد شده است، استانداری کرمان مسوولیت تهیه آن را بر عهده گرفته است. در حال حاضر ۷۵۰ بافنده فرش در استان کرمان مشغول بافت فرش هستند. ستاد عتبات عالیات فرش ها را به صحن حضرت زهرا در عراق می برد و پس از مدتی استفاده، آن ها را «فرش متبرک» محسوب کرده، نمایشگاهی از این فرش های متبرک برگزار می کند و آن ها را به فروش می رساند و دوباره فرش های تازه جایگزین آن ها می کنند.

روش دیگر این است که ساخت پروژه را بین استان ها و شهرستان ها تقسیم می شوند؛ مثلا ضریح های امام حسین در قم، «حبیب بن مظاهر» در کرج و «ابراهیم مجاب» در استان مرکزی و پنجره خیمه گاه امام حسین در تبریز ساخته شده اند. برای صحن حضرت زهرا، دوهزار متر مربع به استان خوزستان واگذار شده و هزار متر مربع به استان مازندران. قیمت هر متر مربع فرش، سه میلیون تومان است. اگر علاقه مند باشید، سه میلیون تومان به حساب ستاد عتبات عالیات واریز می کنید، سند افتخار به نام شما صادر می شود.

یک راه دیگر، فروش خشت های طلا است. برای پروژه «توسعه گنبد امام حسین» که در استان کرمان در حال پی گیری است، ایده فروش «خشت طلایی» اجرایی شد. این گنبد نیاز به ۲۳ هزار خشت داشت. ستاد عتبات عالیات هر خشت طلای گنبد را دومیلیون و ۱۵۰ هزار تومان به مردم فروخت. خریداران فیش واریز می دهند، یک هفته بعد سند و شماره خشت را به همراه لوح افتخار دریافت می کنند. برای مشارکت در ساخت صحن حضرت زهرا، طرح «خشت هایی برای بهشت»‌ ارایه شده که افراد می توانند مبلغ هر خشت را قسطی هم بپردازند؛ روزانه ۱۱۰ تومان.

جلب مشارکت صنوف یکی دیگر از این راه ها است؛ به عنوان نمونه، برای تامین سنگ صحن حضرت زهرا، برآورد هزینه ها بر اساس مناقصه ها، ۹۵ میلیارد تومان بوده است که به گفته رییس ستاد بازسازی عتبات عالیات، شرکت صنایع سنگ «سنگستان» شهرستان محلات ۶۰ میلیارد تومان آن را تقبل کرده است. این شرکت در سایر پروژه های مربوط به بازسازی حرم ها نیز مشارکت دارد و به کارخانه مرکزی ستاد بازسازی عتبات عالیات تبدیل شده است. 

ارسال پیامک هم یک راه دیگر است. به گفته رییس ستاد عتبات عالیات، بیش ترین دریافتی ها از طریق پیامک ها بوده است. آن ها در این زمینه خیلی زحمت نمی کشند و همه خلاقیت ها بر عهده اپراتورها است: «سال ۹۲ حساب کردیم که ۲۰۰ میلیارد تومان برای صحن حضرت زهرا نیاز داریم. با اپراتورها جلسه گذاشتیم و اعلام کردیم ماهیانه ۱۵ میلیارد تومان نیاز داریم و این مبلغ را بین اپراتورها تقسیم کردیم و نحوه دریافت را بر عهده خودشان گذاشتیم.»‌

راه دیگر، فروش اقلام مذهبی به مردم است؛ به عنوان نمونه، ستاد عتبات عالیات تهران قرآن هایی که به صورت هدیه دریافت کرده را در قالب یک نمایشگاه، به قیمت دو و نیم میلیون تا چهار و نیم میلیون تومان فروخته و پولش را برای طرح صحن حضرت زهرا داده است.

با چنین روش هایی، ستاد بازسازی عتبات عالیات موفق شده در طول پنج سال گذشته، بخشی از قسمت زیارتی را آماده کند. حسن پلارک، رییس این ستاد پیش از این گفته بود که شهریور ماه ۵۰هزار مترمربع از قسمت زیارتی افتتاح می شود ولی فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا اعلام کرده ۲۰هزار متر مربع آن به بهره داری رسیده است.

روشن است که ستاد بازسازی عتبات عالیات بر خلاف همه تبلیغات انجام شده، نتوانسته این پروژه را حتی در بخش زیارتی که ۱۰۹هزار متر مربع مساحت دارد، به نتیجه مطلوبی برساند و بعد از پنج سال، کم  تر از ۲۰درصد پروژه آماده بهره برداری است.

اما علاوه بر بخش فضاهای جانبی که ۱۳هزار و۸۸۰ متر مربع مساحت دارد، این پروژه یک بخش غیرزیارتی هم دارد که با ۹۷هزار و۹۵۰ متر مربع مساحت، شامل کتاب خانه، میهمان‎سرا، پارکینگ و... است و بخش درآمدزای صحن حضرت زهرا محسوب می شود. اکنون این بخش که بخش هایی از آن آماده شده است، در اختیار سپاه قرار می گیرد. ورود جدی تر سپاه به بزرگ ترین پروژه مذهبی ایران در عراق،‌ فارغ از گمانه زنی های سیاسی، می تواند نشان دهنده ابعاد فرصت های اقتصادی در عراق برای سپاه باشد.

ایران به جز طرح توسعه حرم امام اول شیعیان، حدود ۳۰ طرح بزرگ دیگر در عراق دارد که ارزش آن ها بیش از دو هزار میلیارد تومان برآورد شده است. چه سفره ای از این بابرکت تر؟