سرنوشت یک طرح مورد عنایت سپاه در دولت احمدی نژاد و روحانی

روزنامه کیهان امروز خبر داده واحد مستقل ارزی بانک سپه در نامه ای به یک شرکت در پاسخ به درخواست این شرکت برای ضمانت نامه های ارزی نوشته است: «با عنایت به مفاد نامه بازگشتی مبنی بر نامبرده شدن متقاضی ضمانت نامه در لیست اشخاص تحریمی، اجابت درخواست متقاضی امکان پذیر نیست.»

این روزنامه سند دیگری از همکاری بانک ملت را منتشر کرده که در واکنش به نامه قرارگاه خاتم الانبیای سپاه برای نقل و انتقالات ارزی در امارات،‌ نوشته: «کارسازی کلیه خدمات ارزی بین المللی برای آن دسته از مشتریانی که نامشان در لیست تحریم اتحادیه اروپا و یا لیست تحریم مشترک اتحادیه اروپا و سازمان ملل باشد، امکان پذیر نیست.»

بر اساس سند روزنامه کیهان، شرکتی که از بانک سپه درخواست ضمانت نامه ارزی کرده، شرکت «تهران گسترش» است، وابسته به قرارگاه خاتم الانبیاء.

نخستین بار مهرماه ۸۹ نام این شرکت به طور گسترده در رسانه ها شنیده شد. دولت احمدی نژاد در تدارک آغاز بزرگ ترین پروژه راهسازی ایران با عنوان «حرم تا حرم» بود که دو شهر قم و مشهد را به هم وصل می کرد.

رئیس دولت دهم در مراسم شروع عملیات اجرایی این پروژه که ۱۷ مهر ۸۹ برگزار شد،‌ این پروژه را «مورد عنایت» دانست، «چون در میلاد حضرت معصومه آغاز شده و انتهای این مسیر هم آستان قدس رضوی است و نور هدایت امام رضا، دستکم سیصد میلیون انسان دلداده و چند میلیارد انسان خداپرست را دلگرم می کند.»

در آن زمان، هزینه ساخت بزرگراه «حرم تا حرم» از سوی حمید بهبهانی، وزیر وقت راه و ترابری ۱۳ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان اعلام شد، معادل ۱۰ تا ۱۲ میلیارد یورو. همان زمان، احمد مجیدی، معاون وزیر راه و ترابری ایران گفت: «در صورت تامین به موقع اعتبارات، این آزادراه ظرف مدت چهارسال به پایان خواهد رسید.»‌ آذرماه ۸۹ حمید بهبهانی گفت: «اعتبارات لازم برای احداث آزادراه حرم تا حرم از محل فروش کارخانجات دولتی تامین می شود.»

با خبری شدن این پروژه،‌ انتقادها در مجلس شروع شد که چنین پروژه ای یک بلوف بیش نیست و توجیه هم ندارد و نظر شخصی احمدی نژاد بوده. نمایندگان به دولت توصیه می کردند که اگر پول دارد و می تواند، آزادراه تهران – شمال را تمام کند که از قضا یکی از بازیگران اصلی اش هم قرارگاه خاتم الانبیای سپاه بود.

زمستان همان سال هم در جریان استیضاح وزیر راه، احمد توکلی، نماینده مجلس هشتم گفت این پروژه یکی از «وعده های لاف و گزاف» بوده و پروژه حرم تا حرم «در هیچ جای قانون بودجه ۸۹ وجود ندارد و اجرای این طرح هیچ یک از مراحل قانونی خود را طی نکرده است.»‌ توکلی هزینه اجرای این طرح را «۱۷۰۰ تا ۲۲۰۰ میلیارد تومان» اعلام کرد که خیلی کمتر از برآورد وزیر راه دولت احمدی نژاد بود. توکلی همچنین پیش بینی کرد زمان اجرای این پروژه ها بیش از ۱۰ سال خواهد بود که خیلی بیشتر از زمان پیش بینی مقام های وزارت راه بود. سایت الف وابسته به احمد توکلی، چندی بعد این پروژه را «پاگذاشتن سپاه عزیز بر پوست خربزه های قرارداده شده» توصیف کرد.

موضوع اعتبارات پروژه حرم تا حرم در سال ۹۰ هم کماکان مبهم باقی ماند. مرداد ۹۰، محسن نریمان، عضو کمیسیون عمران مجلس گفت «هنوز هیچ اطلاعی از پایگاه اعتباری آن وجود ندارد» و این پروژه فی البداهه مطرح شده است.

شهریور ۹۰ با تداوم انتقادات علیه این طرح، علی نیک زاد، وزیر راه و شهرسازی نمایندگان مجلس را بی خبر دانست و گفت رییس جمهور «دارای مدرک دکترای ترافیک است و به علم حمل و نقل اشراف کامل دارد» و این طرح «ارزشمند و انقلابی است» و منابع آن هم به طور کامل تامین شده است.

از آغاز این پروژه، ۳۰ درصد منابع طرح باید توسط قرارگاه خاتم الانبیاء تامین می شد. ۲۰ درصد باید توسط بانک ملی که به گفته مدیرعامل عامل این بانک با اصرار وزیر اقتصاد وارد این پروژه شد و ۵۰ درصد توسط دولت. اگرچه وزیر قبلی گفته بود از محل فروش کارخانه های دولتی این اعتبارات را دولت تامین می کند ولی وزیر جدید گفت می خواهیم «۵۰درصد سهم دولت را به بخش خصوصی واگذار کنیم، چرا که توجیه قابل توجهی دارد.» آنها قصد داشتند اوراق مشارکت بفروشند، چون دولت پول نداشت.

اردیبهشت ۹۱ احمد صادقی، معاون وزیر راه و شهرسازی گفت دولت از محل فروش اوراق مشارکت ۴۰۰ میلیارد تومان برای این طرح تامین کرده و طرح حرم تا حرم ۲۵درصد پیشرفت داشته است. با این حال پس از آن تا پایان دولت احمدی نژاد، اطلاع رسانی درباره سرنوشت این طرح کمرنگ شد.

با شروع دولت روحانی، برخی مقام های سپاه از این قرارگاه به عنوان یکی از کارهای مهم مشارکت با دولت یاد کردند و سردار عبداللهی فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا گفت  اتمام این پروژه «یک یا حسین دیگر می خواهد.» او مهرماه ۹۳ خبر داد فاز اول این پروژه به طول ۱۵۶ کیلومتر آماده شده است. به عبارت دقیق تر پس از ۴ سال آنها موفق شدند ۱۵درصد این پروژه را به پایان برسانند. به گفته وی اتمام این پروژه باعث می شود سالانه «۲۰۰میلیارد تومان صرفه جویی در مصرف سوخت» صورت گیرد در حالی که مشخص نیست تاخیر در اجرای این پروژه سالانه چند میلیارد تومان خسارت وارد کرده است؟

علاوه بر اعداد و ارقام مالی، نحوه مشارکت مالی قرارگاه خاتم الانبیا هم کاملا مبهم است. اگرچه مقام های دولتی سهم سپاه را در این پروژه بارها ۳۰درصد اعلام کرده اند ولی خردادماه ۹۳، سردار عبداللهی اعلام کرد سهم ما، ۴۰ درصد است. مشخص نیست در دولت روحانی سهم آنها افزایش یافته و یا از ابتدا اطلاع رسانی اشتباه بوده است. نکته جالب تر اینکه محمد محسنی ثانی، نماینده مشهد گفته است سهم دولت در این پروژه ۳۰درصد و سهم پیمانکار ۷۰درصد است. فعلا درباره قرارگاه این نکته روشن است که آنها پس از پایان پروژه به مدت ۲۰ سال، از عوارض تعیین شده برای این آزادراه سهم دارند.

به طور کلی اغتشاش آماری در اقتصاد ایران عجیب نیست و حتی کاملا طبیعی است. همانطور که در مورد اعتبار این پروژه بسیاری از رسانه ها نوشته اند ۲۵۰۰ میلیارد تومان، روزنامه خراسان به نقل از مقام های مرتبط آن را ۵۵۰۰ میلیارد تومان برآورد کرده و وزیر دولت احمدی نژاد گفته بود ۱۳ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان. حتی طول این مسیر از ۸۵۰ تا ۱۱۰۰ کیلومتر اعلام شده است.

از گرداب آماری بگذریم؛‌ با آماده شدن فاز اول این پروژه که ۶۰۰ میلیارد تومان هزینه اش شده، بهمن ۹۳ سردار جعفری، فرمانده سپاه از آن بازدید کرد و اسفند ۹۳، در جریان سفر حسن روحانی به صورت رسمی بهره برداری رسید، از قم تا گرمسار. رییس جمهور ایران در این سفر از تلاش های قرارگاه خاتم الانبیاء تقدیر کرد و این پروژه را «اولین پروژه ای دانست که «با این کیفیت در چنین مدت کوتاهی و در کمتر از مدت ۲ سال اجرا شده است.» بنظر می رسد حسن روحانی بدون توجه به تاریخ شروع این پروژه و واقعیت های مرتبط با آن، صرفا در حال تبلیغ این نکته بوده که این پروژه در دولت او انجام شده است.

مقام های دولت روحانی در تلاش هستند فاز دوم این پروژه «مورد عنایت» را حدفاصل مشهد – نیشابور به نتیجه برسانند، مشخص نیست تا چه زمانی ولی مدیرکل شهرسازی خراسان رضوی گفته است ۳ تا ۴ سال دیگر. فعلا می توان گفت پیش بینی احمد توکلی معقولانه تر بود و در خوشبینانه ترین حالت حداقل ۱۰ سال طول می کشد این پروژه به پایان برسد. شرکت تهران گسترش وابسته به قرارگاه خاتم الانبیاء در طول شش سال گذشته احتمالا پروژه های دیگری هم داشته که طرح حرم تا حرم، مشت نمونه خروارش است.