فرزندمان را ختنه کنیم یا نکنیم؟

برادرهایم را با هم ختنه کردند. هنوز هم چشم ها و دامن قرمزشان به خاطرم مانده. از سه روز قبل مادرم به شور و ولا افتاده بود. به نظرمی رسید اتفاق مهمی در شرف وقوع است. با پدرم در مورد این که آیا «حاج نعمت نی انبونی» را برای آن روز دعوت کنند برای ساز زدن یا نه، اختلاف نظر داشتند. مادرم مخالف بود. می گفت دیگر دوران سه شبانه روز ساز و دهل زدن و شام و نهار دادن و گوسفندکشان برای ختنه سوران گذشته؛ همان طور که دیگر نمی روند از ته قنوات «ملا بشیر»، جراح تجربی مرموزی که همیشه دستار کهنه سبزی می بست دور سرش را با مراسم و سلام و صلوات بیاورند تا ختنه را در اتاق میهمان خانه انجام دهد و بعد از این که خبر تمام شدن ماجرا را داد، صدای ساز و دهل بلند شود و همسایه و فامیل بیایند به صرف نهار و هدیه بیاورند برای پسرکی که بعد از آن اتفاق، به دنیای مردانگی قدم گذاشته.

آن روز صبحانه مفصلی به دو برادر چهارساله و هفت ساله ام دادند. آن ها خوش خوشانشان شده بود از این همه تحویل گرفتن و کرامت. مراسم صبحانه خوران در سکوت همیشگی خانواده اجرا نشد. همسایه ها، خان دایی و پسرش و آقا مرتضی، همسایه روبه رو هم بودند. لباس های پلوخوری را به تن، سوار ماشین‎شان کردند و بردنشان. وقتی هم روی دست برشان گرداندند، دو دامن قرمز تن‎شان بود که بی شباهت به لُنگ حمام نبود و زن های همسایه و فامیل به مادرم تبریک می گفتند. عاقله زن ها بی توجه به شرم آن دو پسر بچه زخمی که حسابی گریه کرده بودند، می رفتند توی میهمان خانه و لنگ قرمز را می زدند بالا، نگاهی می انداختند، تبریکی می گفتند و برمی گشتند تا لیوان شربتی بخورند و بروند.

این روزها ختنه از شکل و شمایل سنتی خود خارج شده است و دیگر همسایه و غریبه و دور و آشنا را خبر نمی کنند. نیازی به تیغ تیز «حکیم باشی» هم نیست. این عمل با روش های مدرن و بی دردی هم‌چون استفاده از حلقه توسط پزشک متخصص، بدون درد و خون ریزی و با استفاده از داروهای موضعی انجام می شود.

دکتر یک حلقه پلاستیکی مخصوص را روی آلت کودک قرار می دهد و با نخ مخصوص می بندد. پنج تا 10روز بعد پوست جلوی حلقه سیاه شده و با حلقه از بدن کودک جدا می شود. البته این روش برای کودکان بزرگ تر کارساز نیست و به ناچار برای آن ها از روش جراحی استفاده می شود.

گر چه تصور می شود که ختنه ریشه در باورهای مذهبی و دینی دارد اما آثار دیوار نوشته های موجود در مصر باستان حکایت از یک آیین عرفی و سنتی و نه الزاما مذهبی دارد. تصاویری که در دیوار نوشته ها و نقاشی های باقی مانده از مصر باستان وجود دارد، نشان می دهند که عمل ختنه در سال های دیرین و پیش از میلاد نیز انجام می شده است.

در دین یهود، نوزادان پسر بر اساس تعالیم دینی، روز هشتم تولدشان ختنه می شوند ولی مسلمانان تا زمان بلوغ وقت دارند. اما این حقیقت دارد که در دنیای امروزی، معمولا پیروان یهود و مسلمان ها بیش ترین آمار ختنه جهان را به خودشان اختصاص می دهند.

هنوز هیچ توافقی ضمنی مابین موافقان و مخالفان ختنه وجود ندارد. موافقان بر این باورند که ختنه می تواند از بروز سرطان آلت تناسلی که البته سرطان بسیار نادری است، جلوگیری کند. محققان می گویند مردان ختنه شده تا سه برابر کم تر از آن هایی که ختنه نشده اند، در معرض این سرطان هستند.

این نوع سرطان، از هر یک میلیون مرد، 10 نفر را درگیر می کند اما «بهروز جاویدتهرانی»، کنش گر اجتماعی که در حوزه حقوق مردان فعالیت می کند، به این نکته باور ندارد: «جلوگیری ختنه از بیماری سرطان آلت تناسلی یک موضوع غیر واقعی و ثابت نشده است. برخی کشورهایی که بالاترین آمار این نوع سرطان و سایر بیماری‌های مقاربتی را دارند، کشورهای آفریقایی با اکثریت ختنه شدگان هستند. از طرفی نیز اختلاف جزیی در آمار مبتلایان به این بیماری‌ها به سبک زندگی افراد مربوط می‌شود. افراد در جوامعی که ختنه می‌کنند، به دلایل مذهبی معمولا رفتارهای پرخطر کم تری از خود بروز می‌دهند.»

موافقان ختنه می گویند: «چین و چروک های محل ختنه گاه باعث تجمع آلودگی شده و زمان رابطه زناشویی، این آلودگی منجر به بیمارهای مقاربتی خواهد شد.»

آن ها هم چنین زیباتر شدن آلت را دلیل دیگری برای انجام عمل ختنه می دانند.

 اما مخالفان بر این باورند که زیبایی امری نسبی است و آن چه در یک جامعه به عنوان معیار زیبایی محسوب می شود، در جامعه دیگر ممکن است زشت و نازیبا تلقی شود.

«همایون»، روزنامه نگاری که باور مذهبی ندارد، در پی پیدا کردن یک متخصص یا جراح عمومی مجرب است تا فرزند 18 ماهه اش را ختته کند: «بعد از تحقیقات مفصلی که در فضای مجازی انجام دادم، به نتیجه رسیدم که فارغ از دغدغه های مذهبی و برای حفظ سلامت فرزندم این کار لازم است. امیدوارم  وقتی بزرگ شد، والدینش را به خاطر این تصمیم سرزنش نکند.»

تعداد زیادی از پزشکان نیز با همایون موافق هستند. دکتر «ارسلان عزیزپور»، متخصص طب اورژانس در ایران می گوید اگر این عمل در سنین پس از نوزادی انجام شود، صد در صد موافق عمل ختنه است و موافقتش تنها جنبه علمی داشته و هیچ ارتباطی با باورهای مذهبی ندارد:«احتمال عفونت ادراری در سال اول زندگی در نوزادان پسر حتی از دخترها بيش تر است. چيزی كه عنوان می شود و من هم شخصا ديده ام، این است که احتمال عفونت ادراری در سال اول زندگی، در نوزادان ختنه شده به طور واضح و معناداری كم تر از ختنه نشده ها است.»

 او تاکید می کند که احتمال ايجاد وضعيتی به نام «فيموزيس» (Phimosis) در افرادی كه ختنه شده اند، کم تر است به حدی که تا به حال شاهد بروز آن نبوده است.
فیموزیس  شرایطی است که پوست غلاف آلت پسران تنگ می شود و کودک  به سختی و با فشار ادرار می‌کند: «در افراد ختنه شده شانس ابتلا به عفونت های قابل انتقال جنسی (STD) و عفونت پوست آلت تناسلی و نيز احتمال ابتلا به سرطان آلت تناسلی كاهش پيدا می کند.»

او می گوید نکته بسیار مهم، توجه به سن کودک است: «بعد از سن دو یا سه سالگی ممکن است این عمل به لحاظ روحی به كودك آسيب بزند ولی اگر در سن یک تا دو ماهگی انجام شود، راحت تر است و آسیب روحی در پی ندارد. طبعا عمل ختنه مثل هر جراحی دیگری، احتمال بروز عوارض و خطرات مخصوص خودش را دارد ولی می توان با اقدامات و مراقبت های بعد از عمل، این عوارض را کنترل کرد.»

مخالفان معتقدند  این عمل می تواند منجر به بروز خون ریزی شدید و حتی مرگ شود. عفونت بعد از جراحی در محل، تب، قرمزی و تورم،  احتباس ادراری، کم یا زیادآمدن پره پوس، هماتوم و ایسکمی، تیره شدن سر آلت و خون مردگی در منطقه بیضه و ترشحات عفونی و چرکی بخشی از عوارض این جراحی هستند.

از سوی دیگر، آن ها به عوارض روانی شدیدی اشاره می کنند که کودک را پس از ختنه درگیر می کند؛ این که کودک در سنین بین دو تا پنج سالگی نسبت به آلت تناسلی خود نوعی احساس مالکیت می کند و بریدن بخشی از آن را ممکن است نشانه خشم و عصبانیت پدر و مادرش تلقی کند و همیشه در ذهنش باقی می ماند.

دکتر «شهناز امینی»، متخصص زنان در وب سایت خود با انتشار مطلبی در مورد فواید و مضرات ختنه، نوشته است: «بررسی های دکتر "بویل" و همکارانش در سال 2002 بیان گر این موضوع بود که دستگاه جنسی مرد که دست‌نخورده و سالم باشد، دارای هزاران گیرندهٔ حسی بسیار حساس و هم چنین پایانه‌های عصبی بسیار تحریک کننده (ارضا کننده) است که خیلی از آن‌ها در ختنه از دست می‌روند و این باعث کاهش غیرقابل اجتناب احساس و شور جنسی در مردان ختنه شده‌ می شود. آن ها می گویند آمیزش جنسی با مرد ختنه شده، برای هر دو جفت کم تر ارضا کننده‌ است.»

«بهروز جاوید تهرانی» به قطع نامه شماره 1952 اتحادیه اروپا که اکتبر سال ۲۰۱۳ تصویب شده است، اشاره می کند. مفاد این قطع نامه، بر حق کودکان بر حفظ سلامت جسمی تاکید کرده و ختنه دختران و پسران را به همراه خال کوبی، سوراخ کردن گوش و جراحی زیبایی، نقض تمامیت فیزیکی کودکان می داند.

او می گوید خشم یهودیان و مسلمانان یا لابی این دو دین قدرتمند، بزرگ ترین مانع برای ممنوعیت ختنه پسران در جهان است: «در سال ۲۰۱۲ نیز یک دادگاه محلی در شهر کلن آلمان حکمی صادر کرد که بر مبنای آن، حرمت و حق کودک بر بدنش از اعتقادات مذهبی والدینش مهم تر است. ولی این حکم خشم یهودیان این کشور را برانگیخت و در نهایت با تصمیم دولت آلمان، حکم این دادگاه لغو شد.»

به گفته این کنش گر اجتماعی، تحقیقات ثابت کرده ختنه با از بین بردن هزاران گیرندهٔ حسی بسیار حساس و هم چنین پایانه‌های عصبی تحریک کننده، در بزرگ سالی حساسیت آلت جنسی را به میزان قابل‌توجهی کاهش می دهد. درد شدید آن نیز اثرات روانی و اختلالات رفتاری شدیدی ایجاد و در رابطه طبیعی کودک و مادر خلل وارد می کند.

آن چه مسلم است، اگر موافق ختنه هستید، بهتر است در سنین نوزدادی اقدام کنید و مطمئن باشید از یک جراح متبحر بهره بگیرید. این تصور اشتباهی است که عملی بسیار ساده است و می شود آن را به شیشه بر، حکیم تجربی یا قصاب محل هم سپرد. حتما با یک متخصص مشورت کنید.