پاتک انتخاباتی تندروها به علی لاریجانی

سفارت سابق آمریکا در تهران، دیروز محل بزرگترین گردهمایی اصولگرایان تندرو بود. این گردهمایی که حاصل تلاش های یک ساله سید رضا تقوی، عضو جامعه روحانیت مبارز و رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه ایران برای وحدت اصولگرایان است، یک پاتک سیاسی و انتخاباتی مهم به علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران که برای عدم حضور در این همایش به سفر رفته بود، محسوب می شود.

این جلسه، چهارمین جلسه گردهمایی اصولگرایان در یک سال اخیر و مهم ترین آن بود. به گفته آقای تقوی آنها در طول یک سال اخیر هر 15 روز یک بار، با حضور 50 تا 60 نفر از اصولگرایان، نشست های داخلی وحدت برگزار کرده اند.

در نشست های عمومی قبلی، موحدی کرمانی که اکنون در غیاب مهدوی کنی، نفر اول جامعه روحانیت محسوب می شود و احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان سخنرانی کردند. در نشست دیروز مصباح یزدی، رئیس معنوی حزب جبهه پایداری انقلاب اسلامی سخنران بود. هر سه سخنران در فضای سیاسی ایران متمایل به تندروها هستند. علاوه بر این، تقوی که در نشست دیروز سخنران بود نیز اعلام کرد گزارش نشست های وحدت به جامعه روحانیت مبارز - که پس از مهدوی کنی، تندروها شانس بیشتری برای قدرت گیری در آن یافته اند-، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که نهادی کاملا تندرو است و مصباح یزدی، داده می شود.

در نشست دیروز اصولگرایان، سه حلقه قابل شناسایی بودند. طیف اول را می توان اصولگرایان تحول خواه نامید. طیف حدادعادل در مجلس، جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی که چهره شاخص شان علیرضا زاکانی، نماینده تهران است و جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی که رئیس شان، حسین فدایی است. اصولگرایان خیابانی شامل انصار حزب الله و مداحان که دیروز چهره هایی چون حسین الله کرم و سعید حدادیان به نمایندگی از آنها در این جمع بودند نیز در حلقه های حاشیه ای این طیف طبقه بندی می شوند.

حلقه دوم، جمعیت پایداری انقلاب اسلامی است که دیروز اکثریت شان در این نشست حضور داشتند و پدرخوانده شان یعنی مصباح یزدی نیز سخنران اصلی مراسم بود. علاوه بر مصباح یزدی، به گفته آقای تقوی، محمد یزدی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز حامی این همایش بوده است. بدین ترتیب هر دو پدرخوانده این نشست، جزو تندروهای اصولگرا محسوب می شوند. حلقه حاشیه ای این طیف، یاران سعید جلیلی را در بر می گیرد. آنها اگرچه مشترکات بسیاری با این سه حلقه دارند ولی به خوبی می دانند که برای بقای شخصیت سیاسی جلیلی، نیازمند تعریف هویتی مستقل هستند. در حال حاضر، ضعف شخصیت سیاسی سعید جلیلی و فقدان مهارت او در سیاست ورزی امکان مانور قوی را از آنها گرفته و کماکان ناچار هستند در کنار جبهه پایداری باقی بمانند.

حلقه سوم تیم احمدی نژاد منهای مشایی بود. در واقع دیروز بخش مهمی از کابینه احمدی نژاد در این نشست سیاسی شرکت داشتند. غیبت احمدی نژاد در این مراسم به خوبی نشان داد که کماکان مرزهای بین او و حتی تندروها خونین است. این احتمال وجود دارد که اگر حلقه مشایی از کنار احمدی نژاد حذف شود، شانس رئیس دولت های نهم و دهم نیز برای ورود به این جمع افزایش یابد ولی حداقل در شرایط کنونی هیچ کدام از طرفین به چنین احساس نیازی نرسیده اند.

در کنار این سه حلقه، حلقه حاشیه ای حزب موتلفه که میانه رو هستند نیز حضور داشتند و برخی از اعضای جامعه روحانیت مبارز نیز میهمان مراسم بودند. با این حال میانه روهای غایب اهمیت بیشتری داشتند. علی لاریجانی، علی اکبر ولایتی، محمدباقر قالیباف، محسن رضایی و حتی علی اکبر ناطق نوری از جمله چهره هایی بودند که عدم حضورشان سبب شده بود ساختار کلی این همایش به سود تندروها نمایش داده شود.

در ماه های اخیر خبرهایی درباره تمایل علی لاریجانی که در همایش دیروز هیچ کدام از نزدیکان سیاسی او حضور نداشتند، برای تشکیل یک حزب سیاسی فراگیر بین اصولگرایان منتشر شده بود.

پس از مرگ حبیب الله عسگراولادی و به کما رفتن مهدوی کنی، برخی از نزدیکان لاریجانی او را واجد شخصیت سیاسی مناسب برای تبدیل شدن به لیدر جدید اصولگرایان معرفی کردند. محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس ایران نیز در طول سال های گذشته بارها از لزوم راه اندازی یک حزب فراگیر اصولگرایی سخن گفته است. در حال حاضر، نیروی حزبی لاریجانی و باهنر در مجلس در قالب فراکسیون رهروان ولایت متجلی شده است. آنها قصد دارند در ماه های آینده موتور این نیروی سیاسی را در سطحی اجتماعی تر و بیرون از مجلس روشن کنند. علاوه بر استقبال اصولگرایان میانه رو از این رویکرد، دولت حسن روحانی و حتی اصلاح طلبان نیز در فضای کنونی سیاست داخلی تمایل بیشتری برای طرف حساب شدن با علی لاریجانی دارد.

همایش دیروز تندروها که با بهانه بلندکردن پرچم وحدت برگزار شد، یک پاتک سیاسی و انتخاباتی به علی لاریجانی بود که اکنون سه راه پیش روی خود می بیند. سکوت کند و در مقام رئیس مجلس از ورود به این بازی سیاسی بپرهیزد. چنین رویکردی به سود تندروهاست و امکان میدان داری بیشتری به آنها می دهد. رویکرد دوم وارد شدن به بازی و رفتن زیر پرچم وحدتی است که دیروز برافراشته شد. در چنین میدانی با کثرت بازیگران برجسته، علی لاریجانی به عنوان یک بازیگر دست دوم شناخته می شود و این نقشی نیست که رئیس مجلس ایران در شرایط کنونی برای خود تعریف کرده باشد. رویکرد سوم اعلام استقلال و راه اندازی حزب فراگیر است که آغاز دور تازه ای از اختلافات در میان اصولگرایان خواهد شد.

مشابه همین تصویرها را می توان برای علی اکبر ولایتی، محمدباقر قالیباف و محسن رضایی نیز ترسیم کرد. تکلیف ناطق نوری نیز که از قبل مشخص است و او اکنون بیشتر موتلف دولت حسن روحانی و حتی اصلاح طلبان شناخته می شود تا اصولگرایان.  از این منظر، همایش دیروز اصولگرایان نه تنها نشانه ای از وحدت بین این طیف ارزیابی نمی شود بلکه نشان دهنده تداوم شکاف های بین آنهاست.

از نظر تاریخی نیز چنین تلاش هایی سابقه دار است. پس از حوادث تیرماه 78 جمعی از اصولگرایان در اقدامی مشابه رایزنی های پشت پرده مفصلی انجام دادند. این رایزنی ها حتی شامل چهره هایی چون مهدی کروبی و محمد خاتمی شد و با عدم همراهی اصلاح طلبان میانه رو، در نهایت منجر به تشکیل شورای هماهنگی انقلاب اسلامی شد. در آن دوران جمع اصولگرایان حتی قصد بازسازی و احیای تشکیلاتی مشابه حزب جمهوری اسلامی در اوایل انقلاب را داشتند که با مخالفت رهبر جمهوری اسلامی ره به جایی نبردند.

به نظر می رسد در شرایط کنونی آنها قصد دارند دوباره چنین تجربه ای را تکرار کنند. تجربه تشکیل شورای هماهنگی انقلاب اسلامی موفقیت های سیاسی برای این طیف در انتخابات مجلس هفتم و هشتم به همراه داشت، البته با زور و همراهی نظارت استصوابی که توسط تیم احمد جنتی در شورای نگهبان اعمال می شود.

در فضای کنونی سیاست ایران، کماکان تیغ نظارت استصوابی همراه آنهاست ولی تکثر بازیگران سیاسی و در هم پیچیدگی منافع سیاسی گروه های مختلف، وضعیت بازی را برای اصولگرایان به شدت پیچیده کرده است. ائتلاف شکست خورده محمدباقر قالیباف، علی اکبر ولایتی و غلامعلی حدادعادل در انتخابات ریاست جمهوری 92 که خروجی اش به سود حسن روحانی شد، مصداق بارزی از این جنس تلاش هاست.

با وجود این مشکلات درونی، برگزاری همایش انتخاباتی دیروز اصولگرایان یک گام بلند آنها برای انتخابات مجلس آینده محسوب می شود. این واقعیت ملموس را آنها از اکنون می توانند حس کنند که در یک وضعیت خطرناک قرار گرفته و نسبت به نیروهای میانه روی اصولگرا، دولت و اصلاح طلبان از شانس کمتری برای ورود به مجلس برخوردار هستند. به همین سبب آنها بر خلاف توصیه های قبلی خویش مبنی بر پرهیز از انتخاباتی کردن فضای سیاست داخلی، زودتر از همه طیف ها شروع به دویدن کرده اند. هر چند تضمینی نیست کسی که زودتر شروع به دویدن می کند، زودتر از بقیه هم به خط پایان برسد.