شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی که در نقش هیات مدیره این نهاد است، هجدهم خرداد ۱۴۰۱ با وجود تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران در یک قطعنامه به ظاهر ملایم از تهران خواست تا هرچه سریعتر به سوالات بازرسان درباره یافت شدن آثار اورانیوم در سه مکان اعلام نشده پاسخ دهد. این قطعنامه چه تاثیری بر ایران خواهد گذاشت؟
قطعنامه را چه کشورهایی پیشنهاد دادند و چه میگوید؟
پیشنویس قطعنامه خرداد ۱۴۰۱ شورای حکام از سوی فرانسه، آلمان، بریتانیا و آمریکا تهیه شد. این قطعنامه با یادآوری قطعنامه خرداد ۱۳۹۹ در دو بند از تهران خواسته تا بدون اتلاف وقت پاسخهای فنی معتبر، درباره سه مکان قبلا اعلام نشده به آژانس که بازرسان در آن آثار اورانیوم یافتند، ارائه کند و در عین حال به همه تعهدات خود با آژانس برای اطمینان از صلحآمیز بودن برنامه اتمی خود، عمل کند. در این قطعنامه از اینکه مدیرکل در گزارش خود گفته تهران به سئوالات آژانس پاسخ فنی مناسب نداده عمیقا ابراز نگرانی شده و از مدیرکل خواسته این موضوع را تا زمان حل و فصل آن در دستور کار خود نگه دارد. چین و روسیه به این قطعنامه رای منفی دادهاند و سه کشور هند، پاکستان و لیبی در رایگیری شرکت نکردهاند.
آیا قطعنامه به تهران ضربالاجل داده است؟
قطعنامه از ذکر تاریخ و مشخص کردن مهلت برای تهران در آماده کردن پاسخهای آژانس، خودداری کرده اما موکدا از جمهوری اسلامی ایران خواسته بدون اتلاف وقت و فورا با آژانس برای حل و فصل پیدا شدن اورانیوم در سه مکان اعلام نشده اقدام کند. پس از صدور قطعنامه سه کشور اروپایی بانیان آن در بیانیهای با لحنی صریحتر از ایران خواستهاند تا به تعهدات خود عمل کند و ایالات متحده به رهبری «جو بایدن» صرفا از سیاست ایران انتقاد کرده است و لحن ملایمتری از اروپایی در پیش گرفته است.
سه مکان اعلام نشده به آژانس کجاست؟
سه مکانی که بازرسان در آن آثار اورانیوم یافتهاند و مشکوک شدهاند که به چه دلیل تهران آن را از آژانس مخفی نگه داشته، یکی در مریوان در استان کردستان است. دو مکان دیگر هر دو در نزدیکی تهران هستند؛ یکی در تورقوزآباد و سومی در ورامین است که در جنوب پایتخت واقع شدهاند.
درخواستهای صورت گرفته از ایران مربوط به برجام است؟
قطعنامهای که شورای حکام صادر کرده، بر اساس توافقات دوجانبه ایران با آژانس است و هیچ ارتباطی با توافق اتمی برجام ندارد. مطابق توافقهای دوجانبه ایران و آژانس، تهران نبایستی در مکانهایی که از قبل به آژانس اعلام نشده مواد اتمی جابهجا کند. پایبندی به این تعهد به آژانس فرصت میدهد تا تایید کند، ایران هیچ مکان اعلام نشده اتمی و هیچ برنامه مخفی هستهای ندارد؛ اما با وضعیت فعلی، آژانس از این موضوع اطمینان ندارد و نمیتواند تایید کند که همه برنامه اتمی ایران صلحآمیز است و هیچ مخفیکاری در آن انجام نمیشود.
قطعنامه راه ارجاع به شورای امنیت را باز میکند؟
در متن قطعنامه هیچ اشارهای به احتمال ارجاع موضوع به شورای امنیت نشده است؛ اما در صورتی که تهران از اجرای خواستههای قطعنامه خودداری کند، شورای حکام اختیار دارد، هر زمان که تشخیص داد، موضوع را به شورای امنیت اطلاع دهد یا از شورای بخواهد برای مجبور کردن تهران دست به اقدام بزند.
اگر ایران قطعنامه را اجرا نکند، چه میشود؟
شورای حکام سه ماه دیگر مجددا جلسه فصلی خواهد داشت. مدیرکل باید حدود دو ماه دیگر مقدمات گزارش خود در اجرای خواستههای شورای حکام را تهیه کند. به عبارت دیگر ایران حدود هشت هفته فرصت دارد تا دستورات قطعنامه را اجرا کند. مدیرکل در گزارش شهریور ماه اقدامات تهران را به شورای گزارش خواهد داد و اگر جوابهای قانعکنندهای درباره سه مکان اعلام نشده، دریافت نکرده باشد، ممکن است شورای حکام در نشست بعدی خود ضربالاجل یا اولتیماتوم برای پاسخ دادن تهران تعیین کند.
واکنش مدیرکل آژانس به وضعیت چیست؟
«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس گفته تنها سه چهار هفته حیاتی باقی مانده تا بتوان زنجیره کامل اطلاعات از برنامه اتمی ایران را حفظ کرد. به دلیل قطع دوربینها و کاهش دسترسی بازرسان آژانس، یافتههای مدیرکل درباره غنیسازی اورانیوم در ماههای اخیر بر اساس «تخمین» بوده و گفته میشود که زمان مورد نیاز جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح اتمی از ۶ ماه به چند هفته کاهش پیدا کرده است.
آیا در شرایط فعلی شورای امنیت از اقدام ایران مطلع میشود؟
مدیرکل آژانس موظف است مطابق توافق اتمی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، هر ششماه یکبار به شورای امنیت درباره اجرای این توافق گزارش دهد. مدیرکل در این گزارش اقداماتی را که ایران باید مطابق قراردادهای دوجانبه با آژانس انجام دهد هم به شورای امنیت اطلاع میدهد؛ بنابراین، اعضای شورای امنیت به زودی با گزارش مدیرکل از اقدامات ایران مطلع خواهند شد، اما ضرورتا دست به اقدام نخواهند زد.
آیا در صورت ارجاع موضوع به شورای امنیت، چین و روسیه قدرت وتو دارند؟
چین و روسیه به عنوان دو دولت حامی جمهوری اسلامی در این مرحله از برنامه اتمی، هر دو دارای حق وتو در شورای امنیت هستند؛ اما مطابق توافق اتمی برجام، برای اینکه هیچ دولتی نتواند در حمایت از تهران، از حق وتو «سوءاستفاده» کند، در زمانی که تصمیمی درباره برجام و برنامه اتمی ایران گرفته میشود که مربوط به بازگشت تحریمهای شورای امنیت است، رایگیری به شیوه معکوس خواهد بود. یعنی پیشنویس قطعنامه این خواهد بود که آیا دولتهای عضو شورای امنیت «با تداوم رفع تحریمهای شورای امنیت موافق هستند یا خیر.» برای تداوم رفع تحریم، همه دولتهای دارای حق وتو باید رای مثبت بدهند؛ یعنی اگر حتی یکی از دولتهای عضو دائم با این ادامه رفع تحریمهای شورا مخالف باشد، دولتهای دیگر نمیتوانند به نفع جمهوری اسلامی وارد عمل شوند و تحریمهای شورای امنیت بازخواهد گشت.
آیا قطعنامه بر روند احیای احتمالی برجام تاثیر منفی میگذارد؟
با اینکه هیچ نشانه روشنی از تمایل جمهوری اسلامی به بازگشت به برجام وجود ندارد؛ اما صدور این قطعنامه کار را برای احیای احتمالی برجام سختتر کرده است.
تهران میخواست قبل از احیای برجام موضوع این سه مکان اعلام نشده و اورانیوم یافت شده در آن حل شده باشد؛ اما نه تنها این موضوع را حل نکرده بلکه در واکنش به صدور قطعنامه، ۲۰ دوربین نظارتی آژانس که بر اساس برجام فعالیت داشت و سامانه آنلاین سنجش غلظت غنیسازی اورانیوم را قطع کرده است. این اقدام خود به میزان تنشها افزوده است و فضای سیاسی داخل ایران را هم که به طور یکدست در اختیار کمتوانترین سیاستمداران جمهوری اسلامی است، علیه هرگونه توافق احتمالی، بسیج کرده است.
«حسین شریعتمداری»، نماینده آیتالله «علی خامنهای» در روزهای اخیر دوبار خواستار خروج تهران از معاهده منع گسترش سلاحهای اتمی شده و نمایندگان مجلس شورای اسلامی که خامنهای آنها را «انقلابی» خوانده، از لزوم توسعه بیشتر برنامه غنیسازی اورانیوم سخن گفتهاند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر