سالها پس از ریشهکن شدن بیماری «آبله» در جهان، شناسایی مواردی از ابتلا به «آبله میمون» در اروپا و کانادا، کنجکاوی درباره این بیماری و چگونگی ابتلا و سرایت به آن را افزایش داده است. طی هفتههای گذشته، علاوه بر تشخیص این بیماری در کانون ابتلا، یعنی آفریقا، شناسایی مواردی از این بیماری در کانادا، استرالیا، برخی کشورهای اروپایی و ترکیه موجب شده است شهروندان با نگرانی اخبار مرتبط با آن را تعقیب کنند.اما آیا این بیماری تازه است؟ اولین گزارش از ابتلا به این بیماری چه زمانی منتشر شد و آیا بعد از تجربه تلخ پاندمی «کرونا» و تبعات روحی و روانی ناشی از آن، شهروندان باید نگران آبله میمون باشند؟این گزارش در گفتوگو با «یاسر قرشی»، یکی از اعضای «سازمان پزشکان بدون مرز»، به برخی پرسشها در این باره پاسخ میدهد.
***
حدود نیمه اردیبهشت ۱۴۰۱، خبر شش مورد ابتلا به آبله میمون در بریتانیا در رسانهها منتشر شد. اندکی بعد، ابتلای قطعی فردی در جنوب آلمان به این ویروس مورد تایید قرار گرفت و پس از آن، مواردی از این ویروس در اسپانیا، پرتغال، ایتالیا، فرانسه، سوئد، استرالیا، کانادا و ترکیه نیز شناسایی شدند. تصاویر مبتلایان به این بیماری نشان میدادند که سراسر پوست بدن آنها از دانههایی به عرض نیم تا یک سانتیمتر در فواصل نزدیک به هم پوشیده شده است.
آبله میمون چیست و از کجا میآید؟
دکتر یاسر قرشی، پزشک متخصص کودکان و عضو سازمان پزشکان بدون مرز در گفتوگو با «ایرانوایر» با اشاره به این که خاستگاه این ویروس آفریقا و نواحی غرب آن است، میگوید: «آبله میمون یک بیماری ویروسی از گونه ویروس واریولا است و بسیار شبیه به بیماری آبلهای که میدانیم سالها قبل ریشهکن شده است. در حدود نیم قرن قبل آن را شناسایی کردهاند و حالا مواردی از آن دیده شده است. مبتلایان به جز یک مورد استثنا که در کانادا بوده و هیچ سفری به کشورهای غرب یا مرکز آفریقا که خاستگاه این ویروس است نداشته، بقیه آنها یا به این کشورها سفر کرده یا با حیوانات وارداتی این نقاط تماس داشتهاند.»
آبله میمونی چهطور انتقال پیدا میکند؟
به گفته این پزشک متخصص، آبله میمون بیماری بومی سرزمینهای غرب و مرکز آفریقا است و هرچند وقت یکبار گزارشهایی از شیوع آن منتشر میشود: «این بیماری از سری بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان است. معمولا از طریق خراش پوستی منتقل میشود. در این دوره جدید اما مواردی هم از انتقال انسان به انسان دیده شده است که به نظر میرسد آنهم بر اثر تماس پوستی شدید و زیاد (احتمالا در زمان سکس) رخ داده باشد و شاید بخشی از نگرانیهای ایجاد شده به همین علت است.»
بنابر آنچه در منابع علمی آمده است، آبله میمون میتواند بسیاری از جانوران، از جمله پستانداران مختلف مانند جوندگان و میمونها را مبتلا کند. در اغلب موارد ابتلا به آبله میمون میان انسانها، این بیماری از طریق حیوانات به آنها منتقل شده و بیشترین ابتلاها در مناطق جنگلهای گرمسیری در مرکز و غرب آفریقا رخ داده است.
یکی از راههای دیگر سرایت ویروس آبله میمون، ترشحات دستگاه تنفسی است. خطر ابتلا از این طریق بیشتر متوجه بستگان و نزدیکان فرد بیمار و کادر پزشکی معالج است.
علایم ابتلا به آبله میمونی چیست؟
دکتر یاسر قرشی با اشاره به این نکته که در این مورد هم برخی بیماران کاملا بدون علامت هستند، میگوید: «در بیماری آبله میمون، معمولا اولین اتفاق، تب است و بعد دانهها در بدن ظاهر میشوند. بیرون ریختن راشها عموما از پاها شروع میشود و بعد به قسمتهای میانی بدن، دستها، صورت و گردن و حتی گاهی اندامهای داخلی، مثل گردن هم سرایت میکنند. دانهها با فاصله بسیار کم از هم ظاهر میشوند و عرضی تقریبا بین نیم تا یک سانتیمتر دارند. تب، حالت تهوع و اسهال از علایمی هستند که مبتلایان تجربه میکنند. بعضی مبتلایان همه علایم را دارند و بعضی از آنها هیچ علامت ظاهری ندارند؛ درست مثل کووید که برخی ناقل بودند اما علایم بیماری در بدنشان ظاهر نمیشد. بعضیها هم یکی دو علامت را دارند و نه همه علایم را.»
این پزشک متخصص در مورد روند پیشرفت بیماری و ظاهر شدن نشانهها، آن را یک بازه زمانی یک تا دو هفتهای ارزیابی میکند: «یکی دو هفته بعد از ابتلا، معمولا فرد مبتلا تب میکند. ممکن است دچار خستگی عمومی، بیحالی، درد در عضلات و تورم غدد لنفاوی بشود. دو تا سه روز بعد دانهها ظاهر میشوند که خارش دارند. توجه داشته باشید خاراندن محل دانهها سرایت بیماری را افزایش میدهد، چون ویروس به زیر ناخن منتقل میشود و هر نوع خراش پوستی آن را انتقال میدهد.»
گروههای پرخطر کدامند؟
بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، با وجود درصد پایین کشندگی و قدرت سرایت پایین، کودکان و زنان باردار از گروههای آسیبپذیر در مقابل این ویروس هستند. اغلب موارد مرگ در میان کودکان گزارش شده است و زنان باردار نیز بیشتر در معرض پیامدهای ابتلا به آبله میمون قرار دارند.
این سازمان همچنین تایید کرده است که آبله میمون میتواند از مادر به جنین منتقل و یا باعث اختلال در زایمان و سقط جنین شود.
نگران باشیم یا نباشیم؟
گسترده شدن ویروس کرونا در دو سال گذشته، هراس شهروندان از ابتلا به بیماریهای کمتر شناخته شده را افزایش داده است. شمار زیادی از شهروندان با کنجکاوی توام با نگرانی اخبار مرتبط با این بیماری را دنبال میکنند. اما به گفته یاسر قرشی، خطر اپیدمی شدن یا گسترش فراگیر آبله میمون فعلا منتفی است: «موارد جدید ابتلا به آبله میمون کمی از موارد قبلی متفاوت است؛ مثلا در موردی که در کانادا شناسایی شد، این فرد فقط یک سفر به امریکا داشته اما مبتلا شده است. ولی با این همه، نباید نگران بروز یک اپیدمی مانند ویروس کرونا بود.»
این عضو پزشکان بدون مرز با استناد به آنچه سازمان بهداشت جهانی درباره آبله میمون منتشر کرده است، میگوید: «کشندگی این ویروس به شدت آبله واقعی نیست. میزان سرایت هم در حال حاضر نگران کننده نیست. این بیماری نسبتا جدی است اما قابل درمان است؛ یعنی با همان واکسنی که برای آبله استفاده میشود، قابل درمان است. البته هنوز سازمان بهداشت جهانی توصیه به واکسیناسیون عمومی هم نکرده است. اما میخواهم تاکید کنم اگر هم لازم باشد، با مشکل درمان مواجه نیستیم.»
وضعیت ایران چهگونه است؟
سالها از ریشه کن شدن بیماری آبله در ایران میگذرد اما ممکن است که یک بیماری حتی پس از ریشهکن شدن کامل، دوباره به شکلی خفیف بازگردد و احیا شود.
مطابق اسناد تاریخی، در بهار ١٢٧٥ هجری، برابر با ١٢٣٧ خورشیدی، تنها در اصفهان بیش از ٨٠٠ کودک از بیماری آبله جان سپردند. آبله حتی اگر مرگ اطفال را در پی نمیآورد، پیامدهای بسیار ناخوشایندی چون کوری، نابینایی و آبلهرویی بهدنبال داشت.
بسیاری از شهروندان ایران که خاطرات خود یا اطرافیانشان از دوره آبلهکوبی را تعریف میکنند، روی بازوی خود رد نسبتا بزرگی از محل آبلهکوبی دارند.
یاسر قرشی درباره وضعیت ایران برای مقابله با شیوع احتمالی ویروس آبله میمون میگوید: «همانطور که پیشتر اشاره کردم، مطابق آنچه سازمان بهداشت جهانی میگوید، فعلا جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر واکسیناسیون همگانی توصیه شود، خوشبختانه در ایران مشکلی از بابت تولید واکسن وجود ندارد، چون من به خاطر دارم که انستیتو پاستور قبلا این دارو را تولید میکرد.»
او در عین حال تایید میکند که برخی داروهای ضد ویروسی که برای مقابله و پیشگیری از سرایت مورد استفاده قرار میگیرند، ممکن است در ایران به راحتی در دسترس نباشند اما تولید واکسن احتمالا مشکلی نخواهد داشت.
راههای پیشگیری از سرایت یا درمان آبله میمون چیست؟
ویروس آبله میمون دو گونه مختلف دارد؛ یکی گونه غرب آفریقا و دیگری گونه کمخطرتر آفریقای مرکزی یا منطقه کنگو. گونه اول علیرغم این که شدت بیماری در آن بیشتر است اما میزان مرگ و میر در آن حدود یک درصد است، در حالی که خطر مرگ در میان مبتلایان به گونه آفریقای مرکزی حدود ۱۰ درصد است. بر پایه یافتهها، تاکنون موارد شناسایی شده ابتلا در بریتانیا به گونه کمخطرتر ویروس غرب آفریقا مربوط میشوند.
یاسر قرشی مهمترین راه پیشگیری از گسترش شیوع بیماری آبله میمون را شناسایی افراد مرتبط با مبتلایان برای قطع زنجیره ابتلا عنوان میکند و میگوید: «بهترین راه، قرنطینه است. افراد مبتلا یا در تماس با مبتلایان باید برای مدت زمان یک تا دو هفته ارتباطی با دیگران نداشته باشند. واکسیناسیون هم راهی است که اگر سازمان بهداشت جهانی آن را لازم بداند، حتما اطلاعرسانی خواهد کرد. اما تا آن زمان، جای نگرانی برای شهروندان نیست.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر