«نفتالی بنت»، نخست وزیر اسرائیل از تصمیم «جو بایدن»، رییس جمهوری امریکا در باقی نگه داشتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمانهای تروریستی خارجی که ایالات متحده مشخص میکند، استقبال کرده است.
«رابرت مالی»، مذاکره کننده اتمی امریکا هم گفته اگر جمهوری اسلامی خواستار چیزی فراتر از «برجام» است، باید امتیازاتی فراتر از آن بدهد.
مقامهای امریکا گفتهاند گزینه بهتری از احیای برجام وجود ندارد و جمهوری اسلامی با درک این موضوع، دیگر اضطراری برای بازگشت به این توافق نمیبیند و تصور میکند میتواند امتیاز بیشتری از آنچه تاکنون گرفته است، از ایالات متحده دریافت کند.
«ایرانوایر» پیشتر این وضع را «پات شدگی» مذاکرات خوانده بود که اینک برجام هم به آن دچار است؛ توافقی که با چنین مختصاتی در حال حاضر نه قابل احیا است و نه قابل اختتام و سپرده شدن به تاریخ.
***
باقی ماندن سپاه در فهرست سازمانهای تروریستی با برجام چه میکند؟
هم جمهوری اسلامی ایران بر حذف سپاه از این فهرست اصرار دارد و هم ایالات متحده بر باقی نگه داشتن آن. اکنون ادامه مذاکرات احیای توافق هستهای که میتواند تحریمهای امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را رفع کند، در گرو حل این مساله است. آنچه امریکا میخواهد، این است که تهران را راضی به مذاکره بر سر مسایل منطقهای کند که نیروی «قدس»، شعبه برون مرزی سپاه پاسداران به آن شکل میدهد.
در گام بعدی، موضوع برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی هم باید در دستور کار مذاکره قرار گیرد. آیتالله «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی هر دو مورد را خط قرمز خوانده است.
یک بار که «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه از قول فرماندهان سپاه گفته بود آنها خواستهاند احیای توافق برجام معطل مساله سپاه نشود، «حسین شریعتمداری»، نماینده خامنهای در «کیهان» چنان وزیر امور خارجه را بابت این اظهارات مورد عتاب قرار داد که او به سرعت حرف خود را پس گرفت. با وضعیت فعلی، احتمال شکست مذاکرات بیشتر از به موفقیت رسیدن آن است.
چه چیز ممکن است تهران را به نرمش وادار کند؟
ایالات متحده برای نشان دادن حسن نیت، به جمهوری اسلامی ایران اجازه داد نفت تحریم شده خود را با راحتی بیشتری در بازار چین بفروشد. اما در عوض، ایران با رسیدن به درآمدهای نفتی، انگیزه قبلی خود برای احیای توافق را از دست داد.
در حالی که امریکا به صورت غیر رسمی اعلام کرده است سپاه را در فهرست سازمانهای تروریستی نگه میدارد و ایران علامتی برای نرمش از خود نشان نداده است، ابتدا به خواست امریکا، یک کشتی با پرچم ایران که حامل نفت این کشور بود، در سواحل یونان توقیف شد و نفت آن را مصادره خواهند کرد. همزمان، وزارت خزانهداری امریکا یک شبکه فروش مخفیانه نفت تحریم شده ایران و ساختار پولشویی برای انتقال وجه آن به ایران را تحریم کرد.
در هفتههای اخیر، روسیه توانسته است با ارایه نفت خود با بهایی ارزانتر از نفت ایران، بخشی از سهم جمهوری اسلامی در بازار چین را تصاحب کند. نفت روسیه هنوز از سوی اتحادیه اروپا تحریم نشده اما پالایشگاههای اروپایی از بیم تحریم آن که قرار است در اتحادیه اروپا بررسی شود، از خرید نفت روسی خودداری میکنند. ولی چین این نفت را که هم مثل نفت ایران، تحریم نیست و هم ارزانتر از آن ارایه میشود، در حد امکان جایگزین نفت خام جمهوری اسلامی کرده و منابع درآمدی تهران را کاهش داده است.
آنچه که ممکن است تهران را وادار به نرمش کند، کاهش شدید درآمدهای فروش نفت تحریم شده است.
آیا امکان شروع مذاکرات در چند روز آینده وجود دارد؟
احتمال بسیار کمی برای از سرگیری مذاکرات احیای برجام وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران در انتظار گزارش «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره سه مرکز اعلام نشده هستهای و مقدار قابل توجهی اورانیوم مفقود شده است که باید در خرداد امسال به شورای حکام آژانس ارایه شود و در صورتی که اعضای ۳۵ عضوی آن را راضی کند، این پرونده مختومه شود.
ایران در زمان مذاکرات برجام گفته بود میخواهد این پرونده پیش از احیای توافق هستهای، بسته شده باشد. اما گروسی در یک سخنرانی در مجمع جهانی اقتصاد در «داووس» سوییس، فقط ابراز امیدواری کرد که ایران در مهلت باقیمانده جواب سوالات بازرسان را بدهد. این مهلت کمتر از دو هفته دیگر به پایان میرسد و موعد گزارش مدیرکل به شورای حکام است.
از فحوای کلام او مشخص است که ایران هنوز به سوالات پاسخ قانع کنندهای نداده است و احتمال این که این گزارش آن چیزی باشد که جمهوری اسلامی انتظار دارد، زیاد نیست.
پات شدگی برجام در چیست؟
بنابراین، به جز مساله باقیماندن سپاه در فهرست سازمانهای تروریستی خارجی از سوی امریکا، موضوع پرونده سووالات آژانس از ایران هم مانع دیگری برای شروع مذاکرات احیای برجام در روزهای آینده است.
با چنین وضعیتی، برجام همچنان در حالت «پات شدگی» باقی خواهد ماند؛ نه تحریمهای امریکا در آن رفع شده و نه خطر برنامه هستهای ایران را کاهش داده است. بنابراین، نه ایران خواستار اختتام آن است و نه امریکا به دنبال توافقی بهتر از برجام. به حال هیچ طرفی سودمند نیست اما رسما هم به تاریخ نپوسته و پات مانده است؛ اصطلاحی که در شطرنج به معنای آن است که شاه کیش و مات نشده است اما قادر به حرکت و ادامه بازی هم نیست.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر