سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان روز سهشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ از مرگ ۸ نفر بر اثر مصرف مشروبات الکلی دستساز خبر داد.
به گفته «فاطمه نوروزیان» از میان ۵۹ نفری که طی دو روز با علایم مسمومیت الکلی به بیمارستان مراجعه کردهاند، «۱۷ نفر» بدحال و به دستگاه ونتیلاتور وصل شده و سی نفر نیز در حال حاضر دیالیز میشوند.
این نخستین بار نیست که در استان هرمزگان جان شهروندان بر سر مصرف مشروب دستساز و غیراستاندارد از دست میرود. در طول چهار سال گذشته در استان هرمزگان، حداقل ۳۱ نفر بر اثر مصرف مشروب دستساز و غیراستاندارد جان خود را از دست دادهاند.
آمار رسمی مصرف سالانه الکل در ایران نامشخص است؛ اما دیماه سال ۱۴۰۰ «تقی رستموندی»، معاون وزیر کشور گفته بود که «بین ۹ تا ۱۰ درصد افراد بالای ۱۵ تا ۶۴ سال در ایران الکل مینوشند و سالانه بیش از پنج میلیون نفر در کشور» الکل مصرف میکنند.
***
چرا بازار مشروبات دستساز در ایران داغ است؟
از آنجایی که با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ خرید و فروش و مصرف مشروب الکلی در ایران جرمانگاری شده است، خرید و فروش الکل غیرمجاز به تجارتی زیرزمینی در ایران تبدیل شده است.
میگوید، نامش «نظر» است. چهل ساله و ساکن یکی از محلههای تهران است. او ده سال است که از راه ساخت شراب و آبجو و فروش آن زندگیاش را میگذارند: «بله ده سال شده که ساقیام. از وقتی به یاد دارم، بساط ساخت شراب در خانوادهام بر پا بود. منتهی مصرف شخصی. از دانشگاه که فارغالتحصیل شدم، کسب و کاری راه انداختم که عاشقش بودم. من بچه باغ و در و دشت بودم. کارم هم تولیدی بود. عسل و ماهی. اما نه نهادها، نه دولت در زمانی که لازم بود، دست تولیدکننده داخلی را نمیگیرند. سرمایه و انرژی و انگیزهام با از دست رفتن سرمایه هدر رفت. محصول باغ انگور پدربزرگم را که شراب کردیم، به دوستانی که من را میشناختند، گفتم اگر شراب خواستند من دارم و کسانی که قبلا امتحانش کرده بودند، سفارش دادند و همین شد که من شدم ساقی.»
نظر به ایرانوایر میگوید، تولید و مصرف شراب مهارتها و استانداردها و آداب خاصی دارد که اگر رعایت نشود، همین اتفاقی میافتد که امروز شاهدش هستیم. مرگ و مسمومیت و عوارض غیرقابل جبران: «ببینید من یک نکتهای را بگویم. به نظر من ساقی یعنی کسی که شغلش فروش مشروب است؛ هیچ وقت الکل غیرمطمئن خطرناک دست مشتری نمیدهد؛ چون زندگیاش از این راه میچرخد. این مشروبهای غیراستاندارد را یا حکومتیها خودشان میریزند، توی بازار یا افرادی که میخواهند یکشبه پولی به جیب بزنند و آدابش را بلد نیستند، تولید میکنند. چون در فرآیند تولید مشروب اگر کوچکترین ناخالصی، چوبی، هستهای از مواد اولیه در عرقی که استخراج میکنید باقی بماند، آن را از الکل اتانول که نوشیدنش حال سرخوشی به آدم میدهد، به متانول تبدیل میکند و این مصیبت است.»
او محدودیت و ممنوعیت واردات و فروش مشروب در ایران سرمنشا تمامی این مشکلات است: «شما ببینید همین کشور همسایه ترکیه، از ساعت ده شب به بعد مغازهها اجازه فروش مشروب ندارند. اگر آدمی زیر ۱۸ سال باشد، به او مشروب نمیفروشند. اگر بلایی سر کسی بیاید میداند با کی طرف است. اینجا اما مشروب استاندارد وارداتی و خارجی چون قاچاق میآید، آنقدر گران است که کسی نمیتواند بخرد. برای همین مشتریهای ما میآیند، سراغ عرقهای دستساز حالا اگر کسی کمتجربه باشد یا فروشنده مطمئن نشناسد گرفتار میشود.»
نشانههای مسمومیت با متانول چیست؟
خبر مرگ خواهرزاده جوانش که میهمان یکی از دوستان دوران سربازیاش در بندرعباس بوده، همهشان را شوکه کرده است. سهیلا به ایرانوایر میگوید: «خواهرزادهام دو روز مانده به عید فطر با دوستانش عازم سفر شدند. همخدمتیاش بعد از چند سال گفته بود، بیایید بندر دور هم باشیم. مثل اینکه برای مهمانی مشروب خریدهاند و به ساعتی نکشیده سه نفرشان از جمله میزبان با تهوع و سرگیجه و بعد با فشار خون بالا و درد در اندامهای داخلی به بیمارستان رفتهاند.یکی از دوستانش روزه بود و مشروب نخورده بود. او توانسته بود به اورژانس زنگ بزند.»
سهیلا میگوید، اگر ترس از دستگیری به خاطر مشروب خوردن نبود، شاید زودتر مراجعه میکردند و این بلا بر سرشان نمیآمد: «همان اول که حالشان بد شده، دوستشان گفته بیایید برویم بیمارستان. گفتهاند برویم بیمارستان بقیه گفتهاند بگیرندمان، حسابمان با کرامالکاتبین است. میزبان یک بار دیگر هم گویا به خاطر خوردن مشروب دستگیر شده بود و شلاق خورده بود، برای همین بیشتر میترسید.»
دکتر «محمد کیا»، پزشک ساکن ایران درباره مصرف الکل به ایرانوایر میگوید: «الکل انواع مختلفی دارد که از میان آنها فقط اتانول خوراکی است. متانول نوعی الکل سمی است که با بدن انسان و دیگر جانداران سازگاری ندارد و موجب مسمومیت شدید و از کار افتادگی سریع کبد و کلیهها میشود؛ در حالی که بدن انسان در برابر اتانول واکنش طبیعی دارد. استفراغ و حداکثر ۶ تا ۱۲ ساعت وضعیت نامناسب در هوشیاری. هر چند که لازم است همینجا متذکر بشوم که مصرف بیرویه اتانول هم در دراز مدت اثرات جبران ناپذیری بر کبد انسان میگذارد.»
به گفته دکتر کیا مسمومیت با متانول علائم مشخصی دارد: «تهوع، استفراغ، درد شكمی و علائم عصبی شامل سردرد، سرگیجه، اختلال هوشیاری، تشنج و كما و همچنین علائم چشمی، از جمله گشاد شدن مردمکهای چشم، تاری دید، التهاب عصب چشم و شبكیه و كوری دائمی و سایر علائم مانند اختلال در اسیدیته خون و آسیب شدید در كلیهها چیزهایی است که به چشم دیده میشود.»
نکته مهم این است که گاهی اوقات مصرف متانول بر خلاف اتانول موجب آنچه اصلاحا «مستی» نامیده میشود، نخواهد شد و فرد مصرف کننده صرفا علایم مسمومیت خواهد داشت. مراجعه دیرهنگام با توجه به شدت بالای مسمومیت با متانول ممكن است با عوارض جبرانناپذیری از جمله، نارسایی حاد كلیه، كبد، كوری دائم و مرگ همراه باشد.
مجازات خرید و فروش و مصرف الکل در ایران چیست؟
مجازات خرید و فروش و مصرف نوشیدنی الکلی در قوانین جمهوری اسلامی ۸۰ ضربه شلاق است. بهعلاوه ، مطابق ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی، اگر کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم از نوع جرایم حدی بشود، در مرتبه چهارم به اعدام محکوم خواهد شد؛ چرا که مطابق فقه اسلامی شرب خمر زمینهساز جرایم دیگر است.
ماده ۷۰۲ قانون مجازات اسلامی برای سازندگان، فروشندگان و خریداران مشروبات الکلی ۶ ماه تا ۱ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق در نظر گرفته است. علاوه بر آن آنها مجبور به پرداخت جزای نقدی به میزان ۵ برابر ارزش عرفی تجاری کالای مورد نظر هستند.
واردات مشروب هم قاچاق به حساب میآید و واردکنندگان آن بر اساس ماده ۷۰۳ قانون مورد نظر به ۶ ماه تا ۵ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان ۱۰ برابر ارزش عرفی و تجاری این کالا، محکوم میشوند.
اما علیرغم وضع قوانین سفت و سخت قضایی اسلامی و علیرغم مخاطرات و ریسک بالای مصرف مشروبات در ایران، همچنان تمایل به خرید و نوشیدن مشروب وجود دارد. این محدودیت و ممنوعیت اما نه تنها به سلامت جامعه کمکی نکرده که جان شهروندان بهخصوص گروههای سنی جوان را به مخاطره انداخته است.
تلفات مشروب دستساز غیراستاندارد در هرمزگان چقدر است؟
«علیرضا» ساکن بندرعباس است. او میگوید، بر اساس مشاهداتش مصرف مشروب در هرمزگان خیلی زیاد است: «شما نمیتوانید تصور کنید، وقتی دورهمی مجردی یا جشن و عروسی است، چه میزانی از مشروب مصرف میشود. من بین نزدیکان خودم افرادی را میشناسم که وقتی پای مشروب مینشینند تا ته ظرف را در نیاورند، بلند نمیشوند؛ میخواهد دو لیتر باشد یا ده لیتر. تازه بعضیها قرص و مخدر و چیزهای دیگر هم کنارش مصرف میکنند. توی بندرعباس همیشه مرگ و میر بر اثر مسمومیت با متانول اتفاق میافتد.»
مطابق آماری که در بازه زمانی اول اسفند ۱۳۹۹ تا ۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ توسط مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی ایران منتشر شده است، ۷۹۶ نفر بر اثر مسمومیت با متانول جان خود را از دست دادهاند که از این تعداد ۲۰۵ نفر در تهران بودهاند. در همان سال نیز ، فاطمه نوروزیان، مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان اعلام کرده بود که ۱۰۷ نفر از افرادی که در بندر عباس به خاطر مسمومیت الکلی به اورژانس منتقل شدهاند، نیاز فوری به دیالیز پیدا کردهاند.
به گفته فاطمه نوروزیان گروه سنی افراد مسمومشده ۱۷ تا ۵۰ سال بود و در بین مراجعهکنندگان ۷ نفر زن بودند.
آیا با مسمومشدگان به دلیل مصرف الکل برخورد قضایی میشود؟
ترس از مجازات و بیاعتمادی به مراکز درمانی از مهمترین عوامل عدم مراجعه مسمومشدگان بر اثر نوشیدن الکل به بیمارستان است؛ اما «حسین حسنیانمقدم»، فلوشیب سمشناسی بالینی و مسمومیتهای بیمارستان لقمان در گفتوگو با ایرناپلاس، با تاکید بر این نکته که «مسمومشدگان با الكل نباید از مراجعه به بیمارستانها و مراکز درمانی ترسی داشته باشند»، گفته است: «پزشكان ملزم به حفظ اسرار بیمار هستند و حتی ماده قانونی وجود دارد كه اگر پزشكی برخلاف موازین قانونی اسرار بیمار را افشا کند، به مجازات محکوم میشود.»
او با تاکید بر این نکته که پزشکان موظف به تلاش برای معالجه بیمار هستند، گفته است: «پزشک، پلیس نیست كه به دنبال كشف جرم بیمار باشد. بیمارستان باید مکان امنی برای بیماران باشد تا هر فردی بتواند برای درمان به آن مراجعه كند. هیچ بخشنامه و دستورالعملی در بیمارستانها وجود ندارد كه براساس آن توصیه شده باشد، فرد مصرفكننده الكل به مراجع قضایی و پلیسی تحویل داده شود. من سالهاست در بیمارستان لقمان مشغول به كار هستم؛ بیمارستانی كه هر روز بیمارانی بهخاطر مسمومیت در اثر مصرف الكل به آن مراجعه میكنند. با اطمینان میتوانم بگویم تاكنون هیچیک از بیماران بهدلیل مصرف الكل تعقیب قانونی نشدهاند؛ چون در بیمارستان به مراجعهكنندگان به چشم بیمار نگاه میشود، نه مجرم.»
دکتر محمد کیا نیز این نکته را تایید میکند و میگوید: «پزشکان در این موارد قربانیان را مداوا میکنند؛ اما به پلیس معرفی نمیکنند، مگر اینکه فرد خودش فروشنده یا توزیعکننده باشد. این فقره هم توسط پزشک اتفاق نمیافتد؛ بلکه به این دلیل است که در تمامی مراکز درمانی پلیس حضور دارد و اگر به شکلی مطلع شود، پرونده قضایی برای افراد تشکیل خواهد داد.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر