استان مازندران در شمال ایران یکی از غنی‌ترین مناطق ایران است. شرایط ایده‌آل زیستی، وفور آب، هم‌جواری با دریا، همسایگی با مرکز یک کشور تمرکزگرا، مغناطیس قوی برای جذب سرمایه، ظرفیت بی‌نظیر گردشگری و... همه اینها باعث شده تا مازندران یکی از قطب‌های اقتصادی مهم در ایران باشد.
مازندران هشتمین کانون جمعیتی و هفتمین اقتصاد بزرگ ایران است و یکی از مهم‌ترین وزنه‌هایی که کفه ترازوی ایران را به سمت شمال متمایل کرده است.
اما مجموعه‌ای از بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی باعث شده تا اوضاع در مازندران هم شکننده شود. از یکسو مخاطرات زیست‌محیطی و از سوی دیگر بحران اقتصادی که به شکل رکود و تورم روی سر مردم ایران آوار شده، شرایط را در همه ایران، حتی در مازندران دشوار کرده است.
در انتخابات گذشته، نرخ مشارکت در استان مازندران بسیار بالا (نزدیک ۷۳درصد) بود. چهارمین نرخ بالای مشارکت در کل ایران که در میان استان‌های پرجمعیت رکورد کم‌نظیری است. مجموعه‌ای رقابت‌های سیاسی و بومی باعث شده، انتخابات در شمال ایران، همواره موضوعی جذاب باشد، اما بالا گرفتن بحران‌ها و افزایش نارضایتی سبب شده تا با تردید به انتخابات پیش‌روی مجلس در دوم اسفند ماه نگاه شود.
تخمین زده می‌شود چیزی قریب به ۲.۵ میلیون مازندرانی واجد مشارکت برای انتخاب ۱۲ نماینده استان باشد؛ نمایندگانی که علی‌القاعده باید در شرایط بحرانی امروز با دست پر به میدان بیایند و طرح و برنامه‌ای مشخص برای مواجهه با چالش‌ها و اولویت‌های ملی و منطقه‌ای در دست داشته باشند.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- بحران‌های زیست‌محیطی
یکی از جدی‌ترین مسائل و اولویت‌های استان مازندران در حال حاضر مسائل زیست‌محیطی است. به طور خلاصه می‌توان گفت بحران آب و خشکسالی، آلودگی زیست‌محیطی، خطر انقراض گونه‌های جانوری و تهدید جدی نابودی جنگل‌ها، مهم‌ترین مسائل زیست‌محیطی در شمال ایران محسوب می‌شوند.
براساس گزارش‌های مرکز ملی خشکسالی ایران در اردیبهشت ۹۸، به رغم بارندگی‌های چشمگیر زمستان گذشته و بهار ۹۸، حدود ۶۷ درصد مساحت استان با درجه‌های مختلف خشکسالی بلندمدت ده‌ساله دست و پنجه نرم می‌کند. از سوی دیگر مسئولان استانی از تنش آبی ۲۵ شهر استان خبر داده و از مشکی کم‌آبی ۲۱۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی مازندران صحبت کرده‌اند.
بحران پسماند و فاضلاب شهری هم یکی دیگر از چالش‌های پیچیده زیست‌محیطی در استان مازندران است. این موضوع حتی پای شهرداران مازندرانی را به دادگاه باز کرده است. با این حل به نظر می‌رسد در حال حاضر، به دلیل نبود طرح و برنامه جامعی برای مدیریت پسماند در شمال ایران، چاره‌ای جز دپوی زباله در رودخانه، جنگل و حتی کنار ساحل دریا نیست. روزانه ۲۷۰۰ تن زباله در استان تولید می‌شود.
علاوه بر اینها خطر نابودی جنگل‌ها هم به عنوان یک تهدید جاری زیست‌محیطی مطرح است؛ خطری که همین الان می‌توان اثر آن را در افزایش پدیده‌هایی مانند سیل و رانش زمین مشاهده کرد.
طرح تنفس جنگل‌ها که در قانون برنامه توسعه ششم پیش‌بینی شده، هرگونه بهره‌برداری چوبی از درختان جنگلهای کشور را از ابتدای سال ۱۳۹۹ممنوع کرده و در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۸ هم صرفا بهره‌برداری از درختان شکسته، افتاده و ریشه‌کن با مجوز سازمان جنگل‌ها ممکن دانسته است. با این همه این قانون تا الان به طور جدی اجرا نشده و سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مافیای قدرتمند چوب و زد و بندهای محلی برای ساخ‌وساز در نواحی جنگلی، جزو موانع اجرای این طرح است. سه سال پیش همزمان با تصویب این قانون، نمایندگان رهبر ایران در سه استان شمالی کشور در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۹۵ در نامه‌ای به رییس مجلس، با اجرای طرح استراحت جنگل‌ها، مخالفت کردند.
۲- ساخت‌وساز بی‌رویه و تغییر ترکیب جمعیتی
مقایسه داده‌های دو سرشماری اخیر در سال‌های ۹۰ و ۹۵ نشان می‌دهد سرعت کاهش جمعیت روستایی در مازندران از میانگین کشوری بیشتر است. در حال حاضر حدود ۴۰ درصد جمعیت استان در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، در حالی که بافت جمعیتی غالب استان به لحاظ طبیعی و تاریخی روستایی است. اما گسترش حریم شهرها، افزایش ساخت‌وسازهای روستایی باعث شده تا شکل روستاها و شهرها و همین‌طور بافت جمعیتی آنها تغییر کند.
استان مازندران یکی از معدود استان‌های مهاجرپذیر ایران است. اما به جز جمعیت ساکن، سالانه گردشگران زیادی از اقصی‌نقاط ایران به مازندران سفر می‌کنند. این موضوع اگرچه باعث رونق اقتصادی استان شده، اما به دلیل نبود طرح منسجم توسعه، باعث به‌هم‌ریختگی شهری و روستایی شده است؛ پدیده‌هایی که می‌توان آنها را به شکل ویلاسازی‌ها بی‌حساب و کتاب در روستاها و مناطق جنگلی و حاشیه شهرها و حتی در شکل برج‌سازی در داخل روستاها دید. این حجم ساخت‌وساز علاوه بر خسارت‌های زیست‌محیطی، به نوعی به هم‌ریختگی اجتماعی دربرداشته است. به عنوان مثال مازندران در سال‌های اخیر به همراه تهران و البرز بیشترین میزان افزایش قیمت زمین و مسکن را تجربه کرده است. پدیده‌ای که همزمان باعث دسترسی برخی از مردم استان به درآمدهای هنگفت و سخت‌تر شدن زندگی گروهی دیگر از مردم شده که به فعالیت‌هایی غیر از ساخ‌وساز و خرید و فروش زمین و ملک اشتغال دارند.
۳- سیل، رانش زمین و سایر بلایای طبیعی
استان مازندران یکی از پرخطرترین مناطق ایران از نظر مخاطرات طبیعی است. از زلزله گرفته تا سیل و رانش زمین و حتی برف؛ فراوانی بلایای طبیعی در مازندران بالا است. در این میان خسارت‌های فراوانی به خانه و زندگی مردم و همین‌طور اموال عمومی زیرساخت‌های استان وارد می‌شود. در آخرین نمونه می‌توان به سیل اواخر اسفند پارسال اشاره کرد که خسارت زیادی به بخش‌های شرقی مازندران وارد کرده است. خسارت‌هایی که بعد از گذشت ۶ ماه، هنوز آثار آن در زندگی روزمره مردم استان پیدا است.
با این حال هم سطح آمادگی عمومی در برابر بلایای طبیعی در استان پایین است. سند جامعی برای مدیریت بحران در استان مازندران وجود ندارد. برنامه‌ای برای مقاوم‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر سیل و زلزله در دست نیست. صندوق مطمئن مالی برای جبران خسارت‌ها وجود ندارد. و نشانه‌ای برای اجرای طرح‌های کاهش مخاطرات به چشم نمی‌خورد.
با توجه به تغییرات اقلیمی احتمال وقوع بلایای طبیعی در سال‌های آینده بیشتر از قبل است. برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت برای افزایش آمادگی عمومی برای رویارویی با این وضعیت یکی از اولویت‌های حیاتی مازندران است.
۴- آسیب‌های اجتماعی
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که استان مازندران از نظر آسیب‌های اجتماعی هم شرایط چندان پایداری ندارد. مازندران چهارمین استان ایران با بالاترین نرخ طلاق است. بر اساس آمارهای ثبت احوال در سال ۹۶، به ازای هر ۱۰۰ ازدواج ۳۵ طلاق به ثبت رسیده است.
از سوی دیگر آمارهای نیروی انتظامی ک در سالنامه آماری سال ۹۶ مرکز آمار منتشر شده، نشان می‌دهد، در سال ۹۶ بیش از ۶۶۰ نفر در استان مازندران به عنوان «شرارت» بازداشت شده‌اند. از این جهت مازندران به نسبت جمعیت در مقام چهارم در کل کشور قرار دارد.
در این سال ۲۴هزار مورد نزاع فردی، حدود ۳۷ هزار مورد دزدی، ۶۴ قتل، ۲۵۱۰ مرگ مشکوک به خودکشی به ثبت رسیده است. بیش از ۱۷ هزار نفر هم به دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر از سوی پلیس بازداشت شده‌اند.
ایجاد شرایط پایدار و متعادل اجتماعی در استان و تدوین برنامه و سندی اجرایی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی یکی از اولویت‌های مازندران در سال‌هی پیش رو خواهد بود.
۵- اقتصاد و معیشت
در نقشه اقتصاد ایران، اوضاع استان مازندران به نسبت بقیه استان‌ها چندان بد نیست، اما اگر مقایسه را کنار بگذاریم و شرایط مازندران را با سه سال پیش مقایسه کنیم پی خواهیم برد که اوضاع تا چه اندازه شکننده است. نرخ تورم نقطه‌ای در تیرماه ۱۳۹۴ بیش از ۵۰ درصد است و تورم ۱۲ ماهه به نزدیک ۴۰ درصد رسیده است.
علاوه بر اخبار ناامیدکننده‌ای از شرایط نامساعد واحدهای تولیدی به گوش می‌رسد. به گفته مقام‌های محلی نزدیک ۴۰درصد واحدهای تولیدی استان غیرفعال شده‌اند. نزدیک ۲۵۰ واحد هم به دلیل بدهی در آستانه تملک بانک‌ها قرار دارند. افزایش هزینه تولید، مشکل تامین مواد اولیه به دلیل تحریم‌ها و کاهش قدرت خرید مردم و سختی صادرات کالاها به خارج از کشور به دلیل تحریم‌ها، به علاوه نرخ بالای سود بانکی دلیل شکل‌گیری این وضعیت است؛ وضعیتی که نتیجه آن افزایش بیکاری و کاهش درآمد عمومی و افزایش فقر است.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۳،۳۶۵،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۸
نرخ شهرنشینی: ۵۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۶
نرخ روستانشینی: ۴۰ درصد – رتبه کشوری: ۶
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۴.۵ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۴.۲ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۱۲ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۷۲.۶ درصد – رتبه کشوری: ۴
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۳.۵ درصد – رتبه کشوری: ۷
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۳.۹ درصد – رتبه کشوری: ۷
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۱۸۴۲ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۱۳
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۱۳ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۴
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۳،۶۹۰،۷۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۲،۹۴۷،۹۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۳،۰۰۷،۵۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۲،۲۲۲،۴۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱
سهم غذا از سبد خانوار: ۲۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۴.۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۳.۴ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۸.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۱.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۵.۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
نسبت اشتغال: ۳۷.۹ – رتبه کشوری: ۷
نرخ فقر در سال ۹۵: ۲.۳ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نسبت طلاق به ازدواج: ۳۵ درصد – رتبه کشوری: ۴
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۳.۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۵۱۸ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱۲
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۶۶ نفر – رتبه کشوری: ۱۳ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۸۷ تخت – رتبه کشوری: ۱۴
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۲ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲۷
تعداد سیل در سال ۹۶: ۱۷ سیل بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۱۵
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۴۶،۹۰۶ مورد – رتبه کشوری: ۱
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۶۶.۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۱
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر