استان کهگیلویه و بویر احمد کوچک‌ترین استان و دومین منطقه کم‌جمعیت ایران است. بر اساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران، جمعیت این استان به ۷۴۴ هزار نفر رسیده؛ جمعیتی که از بخت خوش در یکی از مطلوب‌ترین زیستگاه‌ها، در جغرافیای کم‌آب ایران زندگی می‌کنند؛ سرزمینی که بالقوه واجد شرایط توسعه است و می‌تواند قطب کشاورزی و دامداری، گردشگری و حتی صنعتی باشد.
چهار سال پیش، در جریان انتخابات مجلس دهم کهگیلویه و بویراحمد با نزدیک به ۸۰درصد مشارکت، رکورددار نرخ مشارکت در ایران بود. الان اما شرایط به نسبت چهار سال پیش فرق کرده است. نشانه‌ای از امیدواری گذشته به چشم نمی‌آید، از آن سو بحران‌ها بالا گرفته و نارضایتی عمومی افزایش یافته است. باید منتظر ماند و دید در این دوره چند درصد مردم کهگیلویه و بویراحمد پای صندوق رای خواهند آمد؟ و باید دید در انتخابات پیش رو چقدر درباره مسائل، چالش‌ها و اولویت‌های منطقه‌ای صحبت خواهد شد.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- معیشت و بیکاری
آن طور که تنها گزارش رسمی فقر در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، لااقل تا سال ۹۵ اوضاع معیشت در استان کهگیلویه و بویراحمد به نسبت سایر استان‌ها چندان بد نیست. اما این نه به معنی انکار فقر و محرومیت در این استان است نه در شرایط فعلی لزوما مصداق دارد.
آن طور که گزارش تورم مرداد ماه مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در ۳ سال گذشته سطح عمومی قیمت‌ها دست کم ۲.۹ برابر شده است. شاخص قیمت‌ها در مرداد ماه در استان کهگیلویه و بویراحمد، نهمین عدد بزرگ در میان ۳۱ استان کشور است. در یک سال و نیم گذشته که بحران اقتصادی در ایران بالا گرفتهِ معمولا نرخ تورم در این استان بیش از میانگین کشوری بوده است. مثلا نرخ تورم دوازده ماهه استان در مرداد ماه به رقم کم‌سابقه ۴۸.۱ درصد رسیده، در حالی که میانگین کشوری ۴۲.۲ درصد است.
از سوی دیگر آمار اشتغال در سال ۹۷ نشان می دهد که هم نرخ بیکاری در این استان بالا است و هم نرخ مشارکت پایین است. در نتیجه نسبت اشتغال (یعنی تعداد جمعیت شاغل به کل جمعیت در سن کار) در این استان، کمتر از ۳۲ درصد و سومین نرخ پایین کشوری است. یعنی در این استان به ازای هر ۱۰۰ نفر آدم که در سن کار قرار دارند، فقط ۳۲ نفر صاحب شغل‌اند که لزوما همه آنها هم شغل ثابت و تمام وقت ندارند.
اگر یک شاخص دیگر را هم کنار اینها بگذاریم پازل تکمیل می‌شود. گزارش درآمد-هزینه خانوار که نشان از افزایش سطح هزینه و البته درآمد در این استان دارد. آخرین این آمارها که مربوط به سال ۹۷ است نشان می‌دهد که خانوارهای شهری کهگیلویه و بویراحمد از نظر متوسط هزینه، بعد از تهران و کرج در مقام سوم و از نظر درآمد بعد از تهران و کرج و مازندران در مقام چهارم قرار دارد. این نشان از افزایش هزینه‌ها در این استان و البته افزایش بودجه خانوار دارد.
۲- روستاهای محروم و دورافتاده
اگر یک روی سکه کهگیلویه و بویراحمد متوسط درآمد و هزینه نسبتا بالا است، روی دیگر آن، روستاهای دورافتاده‌ای است که از بدیهی‌ترین امکانات عمومی محروم‌اند. اغلب این مناطق در قسمت‌های صعب‌العبور کوهستانی قرار دارند و مهم‌ترین چالش توسعه‌نیافتگی‌شان راه ارتباطی است. به گفته مقام‌های استانی به دلیل کوهستانی بودن منطقه، هزینه راه‌سازی و عملیات عمرانی در کهگیلویه و بویراحمد بالا است. و البته بودجه‌های استانی و عمرانی هم محدود هستند.
کمتر پیش می‌آید که یک طرح عمرانی در حد روستا یا یک منطقه دورافتاده در پروژه‌های ملی تعریف شود. بودجه استانی هم چیز دندان‌‌گیری نیست که کفاف جبران عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی انباشته را دهد. در بودجه ۹۸، حدود ۶۵۰ میلیارد تومان برای این استان در نظر گرفته شده که هم از نظر حجم (هجدهمین بودجه بزرگ استانی) و هم با توجه به جمعیت (دومین بودجه بزرگ استانی) نسبتا قابل توجه است، بخش زیادی از این بودجه صرف امور جاری و حقوق و دستمزد کارکنان دولت و امور روزمره می‌شود. باقی مانده هم که برای کارهای عمرانی است پیش از آنکه به مناطق دورافتاده برسد در طرح‌های مرکز استان خرج می‌شود. به این ترتیب سر روستاهای دورافتاده از بودجه بی‌کلاه می‌ماند و همین سبب می‌شود با اینکه کیفیت زیستی در روستاهای دامنه جنوبی زاگرس بسیار بالا است، روز به روز به میزان جمعیت مهاجر در این مناطق اضافه شود.
۳- توسعه اقتصادی
طبق آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران، سهم استان کهگیلویه و بویراحمد از اقتصاد ایران در سال ۹۴ نزدیک به ۱/۱ درصد بوده است. این در حالی است که بر اساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار، حدود ۰/۹ درصد جمعیت ایران در این استان زندگی می‌کنند. با این حساب مشخص است که سهم کهگیلویه و بویراحمد از اقتصاد بیشتر از سهم آن از جمعیت کشور است، یا به عبارتی سرانه ناخالص داخلی در این استان بیش از میانگین کشوری است.
با این همه اقتصاد استان به شدت وابسته به نفت است، اگر نفت را از محاسبات کنار بگذاریم آنگاه سهم کهگیلویه و بویراحمد از اقتصاد ایران به زیر ۰/۶ درصد سقوط می‌کند و عملا این استان تبدیل به دومین اقتصاد کوچک ایران می‌شود. از این رو نگرانی از شرایط اقتصادی استان در زمانی که تولید و فروش نفت در ایران به کمترین حد تاریخی خود در ۵۰ سال گذشته رسیده، نگرانی به جا است.
سوای اینها کهگیلویه و بویراحمد یکی از مستعدترین مناطق برای توسعه صنعتی و کشاورزی و گردشگری است. شرایط مطلوب اقلیمی در این استان در جغرافیای خشک و کم‌آب ایران یک استثنا است که اگر حساب شده روی آن کار شود، می‌تواند این استان کوچک و کم‌جمعیت را تبدیل به یک قطب اقتصادی و قطب کشاورزی و حتی قطب گردشگری کند. با این همه موانع زیادی بر سر راه توسعه استان قرار دارد. شاید مهم‌تر از همه بحران‌های پیاپی اقتصادی و سیاسی که عملا امکان برنامه‌ریزی را گرفته و صنایع و زیرساخت‌‌های موجود را هم با مشکل رو‌به‌رو کرده است. برای پی بردن به حجم این مشکل می‌توان به صحبت‌های مدیرعامل شهرک‌های صنعتی در همین تابستان اشاره کرد که گفته بود از ۱۹۶ واحد صنعتی، ۱۲۰ واحد به دلیل مشکلات نقدینگی و عدم وجود بازار تعطیل شده‌‌اند.
۴- حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی
داده‌های سرشماری سال ۹۵نشان می‌دهند، میزان جابجایی در استان کهگیلویه و بویراحمد، به نسبت جمعیت بالا است. بسیاری از این جابجایی‌ها درون استانی است، محاسبات نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۵ حدود ۶ درصد جمعیت استان شهرستان محل زندگی‌شان عوض کرده‌اند و عمدتا از روستاها و شهرستان‌های نسبتا محروم و دورافتاده به مرکز استان و شهرهای بزرگ نقل مکان کرده‌اند. این پدیده باعث افزایش حاشیه‌نشینی و تشدید بحران‌های شهری، به‌خصوص در یاسوج و گچساران شده است.
گفته می‌شود بیش از ۱۰ درصد جمعیت استان در حاشیه شهرها و سکونت‌گاه‌های غیررسمی و در شرایطی نگران‌کننده زندگی می‌کنند.
این مساله باعث شده تا آسیب‌پذیری امنطقه نسبت به آسیب‌های اجتماعی بیشتر شود. به گفته مقام‌های محلی افزایش آمار طلاق و خودکشی و همین طور میزان جرم و جنایت در استان به نسبت گذشته نگران‌کننده است.
اگرچه نمی‌توان برای حل معضل حاشیه‌نشینی و بهبود وضعیت اجتماعی نسخه پیچید، اما می‌توان گفت برنامه‌ریزی برای اصلاح وضعیت اجتماعی و شهری یک ضرورت ملی و منطقه‌ای است.
۵- بحران آب و تغییرات آب و هوایی
اگرچه بحران آب در کهگیلویه و بویراحمد شباهتی به مناطق خشک مرکزی ایران ندارد، اما به اشکال مختلف جدی است.
یک روی این بحران، تغییرات آب و هوایی است. طبق گزارش‌های مرکز ملی خشکسالی ایران، در اردیبهشت ۹۸، به رغم بارندگی‌های سیل‌آسای فروردین ماه، باز هم ۷۴ درصد مساحت استان گرفتار درجه‌های خشکسالی ده ساله بود. این شاخص بر اساس مقایسه میزان بارندگی و افزایش دمای هوا محاسبه می‌شود. تغییرات آب و هوایی یک روی دیگر هم دارد و آن رویدادهای شدید مانند سیل است. نمونه اخیر، سیل اول سال که بر اساس برآوردها خسارتی بیش از هزار میلیارد تومان (حدود ۱.۵ برابر کل بودجه استانی) به استان وارد کرد.
علاوه بر اینها بحث کم‌آبی در برخی شهرها و مناطق روستایی استان نیز مطرح بوده است. در عین حال سال‌های گذشته بحث انتقال آب از این استان به استان‌های دیگر و اعتراض مردم استان به این طرح، بعضا خبرساز بوده است.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۷۴۴ هزار نفر – رتبه کشوری: ۳۰
نرخ شهرنشینی: ۵۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
نرخ روستانشینی: ۴۴ درصد – رتبه کشوری: ۴
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۷.۶ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۹.۲ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۳ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۷۹.۹ درصد – رتبه کشوری: ۱
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۱.۰۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۰.۵۸ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۳۱۳ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۳۰
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۸۶۰ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۵۱۰،۸۵۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۹
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۶۶۳،۷۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۷
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۴۵۱،۹۹۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۲
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۴۱۱،۸۷۵ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۶
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۶ درصد – رتبه کشوری: ۶
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۸.۹ درصد – رتبه کشوری: ۸
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۵.۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۶
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۳.۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۱
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۶.۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۴.۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
نسبت اشتغال: ۳۱.۷ – رتبه کشوری: ۲۹
نرخ فقر در سال ۹۵: ۲ درصد – رتبه کشوری: ۳۱
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۳.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۲۶۶ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۶
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۶۵ نفر – رتبه کشوری: ۱۶ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۲۰ تخت – رتبه کشوری: ۲۹
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۲ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲۶
تعداد سیل در سال ۹۶: ۹ سیل با ۲ مصدوم – رتبه کشوری: ۲۰
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۴۳۴ مورد – رتبه کشوری: ۲۵
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۷۳.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر