براساس برآوردهای جمعیتی استان قزوین با ۱،۳۲۱،۰۰۰ نفر، بیست و یکمین کانون جمعیتی ایران است. منطقه‌ای با ویژگی‌های خاص جغرافیای و طبیعی که آن را مستعد توسعه ساخته است. از یک سو به پایتخت ایران نزدیک است و از سوی دیگر محور شمال و جنوب کشور است. به همین روی مستعد توسعه در صنعت و در بخش خدمات است. از سوی دیگر موقعیت نسبتا مناسب طبیعی و آب و هوایی دشت حاصلخیز قزوین، سبب شده شده این استان یک قطب کشاورزی در ایران باشد.
با این همه، مجموعه‌ای از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی که در بعضی بخش‌ها صورت بحرانی به خود گرفته، عرصه را بر مردم استان تنگ کرده است. هم شاخص‌ها و هم گزارش‌های خبری نشان می‌دهد مسائل اقتصادی و معیشتی، فساد، مشکلات زیست‌محیطی و مشکلات شهری در صدر اولویت‌های کنونی قزوین است؛ اولویت‌هایی که در آستانه انتخابات مجلس یازدهم بازخوانی آنها اهمیت کلیدی دارد.
در دوره قبلی انتخابات مجلس، نرخ مشارکت در استان قزوین چندان بالا نبود. قزوین با مشارکت ۶۱ درصد واجدین شرایط رای دادن در میان ۳۱ استان در مقام ۲۲ قرار داشت. باید دید امسال با توجه به بالا گرفتن تنش‌ها و بحران‌های ملی و منطقه‌ای چقدر از قزوینی‌ها پای صندوق‌ها حاضر خواهند شد تا چهار نماینده برای این استان راهی مجلس کنند.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- اقتصاد و معیشت
بحران اقتصادی یک سال و نیم اخیر تاثیر زیادی روی وضعیت زندگی مردم استان قزوین گذاشته است. بر اساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، در مرداد ماه ۹۸ استان قزوین دوازدهمین نرخ بالای تورم را در سراسر کشور داشته است. نرخ تورم نقطه به نقطه استان در این ماه به حدود ۴۵ و نرخ تورم دوازده ماهه به ۴۳ درصد رسیده است. یعنی متوسط قیمت‌ها به نسبت سال ۹۷ حدود ۱/۵ برابر افزایش یافته، این در حالی است که میزان افزایش درآمدها به این نسبت نبوده است.
گزارش هزینه و درآمد خانوار در سال ۹۷ که اخیرا از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده، متوسط درآمد ماهانه یک خانواده شهری در استان قزوین کمتر ۲،۹۳۰،۰۰۰ تومان بوده است. متوسط درآمد هر خانوار روستایی هم سال حدود ۲،۲۹۰،۰۰۰ تومان بوده است. اگر این اعداد را با وضعیت سال ۹۶ مقایسه کنیم خواهیم دید که متوسط افزایش درآمدها در سال گذشته، در مناطق شهری حدود ۲۰ درصد و در خانوار روستایی حدود ۱۷درصد بوده است.
این در واقع نشان می‌دهد که سفره مردم در یک سال گذشته کوچک‌تر شده و فقر افزایش یافته است. براساس آخرین گزارش‌های رسمی در سال ۹۵ حدود ۱۰ درصد مردم استان قزوین زیر خط فقر مطلق و در معرض گرسنگی و سوتغذیه قرار داشته‌اند. اگر افزایش ۲/۸ برابری هزینه (بر مبنای مقایسه شاخص قیمت‌ها با سال ۹۵) را در نظر بگیریم، به این نتیجه قطعی می‌رسیم که در یک سال گذشته چاه فقر در استان قزوین عمیق‌تر شده و مردم بیشتری به داخل آن سقوط کرده‌اند.
در چنین شرایطی اجرای یک طرح ضربتی برای فقرزدایی و ایجاد امنیت غذایی یک ضرورت اساسی است. در عین حال برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت برای اصلاح ساختار اقتصاد ملی و محلی یک اولویت اساسی در استان قزوین است.
باید در نظر داشت موقعیت اقتصادی قزوین در ایران خاص است. نزدیکی به پایتخت و قرار گرفتن سر راه ترانزیت و البته موقعیت نسبتا مناسب آب و هوایی برای توسعه کشاورزی، سبب شده تا ظرفیت توسعه صنایع، خدمات و کشاورزی در آن بالا باشد. طبق آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای در سال ۹۴، سهم استان قزوین در تولید ناخالص ملی ایران، بیش از ۱/۷ درصد و بیش از سهم جمعیتی آن بوده است.
۲- بحران آب
قزوین هم از بحران سراسری آب در ایران بی‌نصیب نیست. با اینکه در مقام مقایسه، اوضاع قزوین از نظر بارندگی به نسبت سایر استان‌ها بد نیست، اما گزارش‌های فراوانی درباره مشکل تامین آب از این منطقه مخابره می‌شود.
طبق گزارش مرکز ملی خشکسالی ایران در اردیبهشت امسال (بعد از بارندگی‌های چشمگیر فروردین) ۶۷ درصد مساحت استان قزوین گرفتار درجات مختلف خشکسالی ده‌ساله است و از این جهت در میان ۳۱ استان ایران در رتبه ۲۰ خشکسالی قرار دارد. این شاخص با اساس مقایسه حجم بارندگی و دمای هوا به نسبت میانگین بلندمدت محاسبه می‌شود، اما بحران آب تنها محدود به این نیست.
برداشت بی‌رویه از منابع آبی و سومدیریت سبب شده تا امروز بسیاری شهرها و روستاهای استان حتی برای تامین آب شرب با مشکل مواجه باشند. تا آنجا که اجرای طرح‌های آب‌رسانی مانند «انتقال آب سد طالقان به دشت قزوین» برای تامین آب شرب ۱۴ شهر و ۱۹۴ روستا تبدیل به یک مطالبه عمومی شده که مسئولان و نمایندگان استان مدام برای آن وعده می‌دهند. با توجه به تجربه ناموفق سدسازی اجرای طرح انتقال آب در ایران و مشکلات گسترده زیست‌محیطی، اجتماعی و حتی سیاسی، امنیتی ناشی از آن، نمی‌توان خوشبینانه به این طرح‌ها نگاه کرد؛ طرح‌هایی که با چالش تامین منابع مالی، نیمه‌کاره و معطل مانده‌اند.
۳- فساد سازمان‌یافته
فساد در قزوین هم مانند سایر مناطق ایران رواج فراوانی دارد. شاید تفاوت اینجا باشد که در استان قزوین رسما پای سازمان‌ها و نهادهای حکومتی در میان است. شاید معروف‌ترین نمونه این موارد پرونده معروف زمین‌خواری هفت‌سنگان قزوین باشد که یک سر آن ستاد اجرایی فرمان امام و سوی دیگر تعاونی مسکن دادگستری استان و یک سوی دیگر شهرداری قزوین قرار دارد. آن طور که در گزارش‌ها آمده اعتراض‌ها در قزوین به این اقدام غیرقانونی هم از مدت‌ها پیش به نتیجه نرسیده و برای برخی چهره‌های معترض هم پرونده تشکیل شده است. گفته شده وزارت جهاد کشاورزی صدور مجوز را غیر قانونی دانسته و به دادگاه شکایت کرده است.
نهادهای غیردولتی «دیده‌بان شفافیت و عدالت» علیه برخی مسئولان اداری و قضایی استان قزوین اعلام جرم کرده و گفته: «تعاونی مسکن کارکنان دادگستری قزوین شامل برخی مسئولین قضایی و اداری این استان، اراضی کشاورزی هفت‌سنگان در پنج کیلومتری شهر قزوین به مساحت ۲۴٫۵ هکتار را خریده و بعد از تغییر غیرقانونی کاربری در آن ویلاسازی کرده‌اند».
علاوه بر این حضور چهره‌ها نهادها مذهبی و سیاسی بانفوذ استان در مناسبات اقتصادی نیز خبرساز بوده است. به عنوان نمونه می‌توان به انتشار اخباری مبنی راه‌اندازی شرکت واردات آلیاژهای فلزی از سوی حوزه علمیه قزوین اشاره کرد؛ ماجرایی که پس از مدت کوتاهی به برکناری مدیر حوزه علمیه از سمت خود انجامید.
در شرایط کنونی مقابله با فساد به خصوص فساد سازمان‌یافته یکی از مطالبات عمومی و اولویت‌های مهم استان قزوین خواهد بود.
۴- مشکلات شهری
آمارهای سرشماری‌های پنج ساله نشان می‌دهد که همزمان با افزایش جمعیت شهری، روز به روز روستاهای استان خالی‌تر از پیش می‌شوند. از یکسو نرخ مهاجرت در استان بالا است. در سرشماری سال ۹۵، حدود ۸ درصد جمعیت استان یا مناطق دیگر کشور به قزوین آمده یا در داخل استان -معمولا از روستا به شهر مهاجرت کرده و- جابجا شده‌اند.
این مساله باعث شده تا مشکلات شهری به طور روزافزون و فزاینده خودنمایی کنند. مشکلاتی از قبیل ترافیک، آلودگی هوا، افزایش قیمت زمین و مسکن، حاشیه‌نشنی و افزایش آسیب‌های اجتماعی. با اینکه مسئولان محلی می‌گویند وضعیت استان قزوین از نظر آسیب های اجتماعی بحرانی نیست، اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که وضعیت اجتماعی در قزوین چندان پایدار نیست و باید هر چه زودتر تدبیری برای مدیریت آسیب‌های اجتماعی در استان قزوین اندیشیده شود.
۵- آمادگی در برابر بلایای طبیعی
از نظر طبیعی استان قزوین یکی از مناطق پر خطر ایران با ریسک بالای بلایای طبیعی، از جمله سیل و زمین‌لرزه است. سومین زلزله بزرگ مرگبار ایران در ۵۰ سال گذشته، در استان قزوین و در بوئین‌زهرا با بیش از ۲۰ هزار کشته رخ داده است. دست کم یک بار دیگر هم در سال ۸۱ بوئین‌زهرا لرزید و بیش از ۲۶۰ نفر جان‌شان را بر اثر زلزله از دست دادند. در جریان زمین‌لرزه بزرگ و مرگبار ۳۱ خرداد ۶۹ رودبار و منجیل هم خسارت‌های زیادی به استان قزوین وارد شد.
دستگاه‌های لرزه‌نگار در طول سال زمین‌لرزه‌های متعددی را در این استان ثبت می‌کنند. از جمله در آخرین مورد زلزله شامگاه ۲۵ شهریور با بزرگی ۴/۷ موجب شد بسیاری از مردم شب را بیرون از خانه بگذرانند.
با این وصف قاعدتا باید میزان آمادگی برای رویارویی با بلایای طبیعی در استان بالا باشد که به نظر می‌رسد این‌گونه نیست. شاید روشن‌ترین نمونه از سهل‌انگاری و بی‌توجهی به مخاطرات بلایای تداوم ساخت‌وساز و جاده‌سازی در بستر رودخانه باشد. پدیده‌ای که به دنبال تجربه زبان‌بار سیل امسال، دیگر در ایران مشاهده نشود، اما در قزوین مسئولان شهری با اطمینان مشغول ساخت و ساز در کف رودخانه‌اند و می‌گویند نکات ایمنی را رعایت خواهند کرد.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۳۲۲،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۲۱
نرخ شهرنشینی: ۷۷ درصد – رتبه کشوری: ۸
نرخ روستانشینی: ۲۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۷.۶ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۷.۴ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۱.۷۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۱.۹۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۱۸۳۹ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۱۴
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۰۴ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۵
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۴۲۹،۰۳۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۱
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۹۵۳،۶۵۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۷
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۱۴۵،۶۵۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۲
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۷۸۴،۰۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۶
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۴.۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۰
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۵.۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۱ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۱.۸ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۵.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
نسبت اشتغال: ۳۷.۲ – رتبه کشوری: ۹
نرخ فقر در سال ۹۵: ۱۰.۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نسبت طلاق به ازدواج: ۳۲ درصد – رتبه کشوری: ۹
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۸.۳ درصد – رتبه کشوری: ۸
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۳۸۴ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱۶
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۵۵ نفر – رتبه کشوری: ۲۴ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۷۸ تخت – رتبه کشوری: ۲۰
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۳ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲۲
تعداد سیل در سال ۹۶: ۱۸ سیل با یک مصدوم – رتبه کشوری: ۱۲
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۱۴۹۱ مورد – رتبه کشوری: ۳
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۶۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر