استان فارس چهارمین استان پرجمعیت و پنجمین اقتصاد بزرگ منطقه‌ای و چهارمین استان پهناور ایران است. براساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران، جمعیت این استان در سال ۹۸ از مرز ۵ میلیون نفر می‌گذرد. آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای هم نشان می‌دهد که سهم فارس از تولید ناخالص ایران به ۵ درصد می‌رسد. شیراز هم در صنعت و هم در تجارت وزنه‌ای مهم در اقتصاد ایران است. از سوی دیگر در میان استان‌های وسیع ایران که عمدتا بخش عمده‌ای از آنها را مناطق کویری غیر قابل زیست تشکیل می‌دهد (سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان جنوبی)، بخش بزرگی از استان فارس را دشت و مراتع قابل کشت در منتهی الیه جنوبی زاگرس تشکیل می‌دهند که موقعیت طبیعی ممتازی برای توسعه کشاورزی در استان محسوب می‌شود. از سوی دیگر موقعیت جغرافیای استان فارس هم در جنوب ایران ویژه است و بخشی از کریدور مهم جنوب به شمال ایران است. علاوه بر اینها شیراز یک قطب بالقوه بزرگ گردشگری در سطح جهانی است. از مجموع ۲۴ آثار ایرانی ثبت شده در یونسکو، چهار مورد مربوط به استان فارس است.
با این همه ویژگی، استان فارس این روزها با انواع و اقسام بحران دست و پنجه نرم می‌کند. چرخ اقتصاد استان به دلیل تحریم‌ها و بحران جاری اقتصاد درست نمی‌چرخد. رکود، تورم، فقر، بیکاری عرصه را بر مردم تنگ کرده، خشکسالی و بحران آب کشاورزی و حیات روستایی و عشایری را تهدید می‌کند، جاده‌های استان بلای جان مردم شده و جاذبه‌های گردشگری، تبدیل به کانون بحران سیاسی تبدیل شده است. در این شرایط راضی کردن مردم ناراضی استان فارس برای شرکت در انتخابات دوم اسفند کار آسانی نیست. حتی در انتخابات چهار سال پیش مجلس هم که اجماعی نسبی برای مشارکت در انتخابات ایجاد شده بود، نرخ مشارکت در استان فارس کمتر از ۶۵درصد بود و از این جهت فارس در میان ۳۱ استان در رتبه پانزدهم قرار داشت، حالا راضی کردن چیزی در حدود چهار میلیون واجد شرایط رای در استان فارس برای حضور پای صندوق رای کار آسانی نخواهد بود. به خصوص که اولویت‌های محلی به مجموعه‌ای از بحران‌های در هم تنیده و پیچیده بدل شده‌اند که برای بسیاری از آنها راه حل کوتاه‌مدتی قابل تصور نیست.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- بحران اقتصاد و معیشت
بزرگ‌ترین بحران حال حاضر ایران، بحران اقتصاد و معیشت است. اقتصاد استان فارس، به عنوان چهارمین قطب جمعیتی و پنجمین اقتصاد بزرگ ایران (با سهم ۵درصد تولید ناخالص ملی) یکی از مناطقی است که در بحران دو سال گذشته آسیب زیادی دیده است.
براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران نرخ تورم ۱۲ ماهه در استان در تابستان ۹۸ به نزدیک ۴۰ درصد رسیده است. رکود اقتصادی هم وضعیت شکننده‌ای برای صنایع کوچک و بزرگ استان ایجاد کرده است. بحران تامین مواد اولیه تحت تاثیر تحریم‌ها، افزایش هزینه تولید و کاهش قدرت خرید مردم، باعث شده واحدهای تولیدی دچار مشکلات زیادی شوند.
براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۵، در شرایط رونق و ثبات نسبی اقتصاد ایران، قریب به ۱۰درصد جمعیت استان فارس زیر خط فقر مطلق و در معرض گرسنگی و سوتغذیه قرار داشتند. نتیجه طبیعی رکود و تورم ۴۰ درصدی افزایش فقر مطلق است، به گونه‌ای که برخی برآوردها حکایت از آن دارند که دست‌کم نیمی از مردم به زیر خط فقر کشیده شده‌اند.
در چنین شرایطی مهار تورم، بازگرداندن رونق به کسب و کارهای صنعتی و خدماتی و افزایش تدریجی سطح درآمد عمومی یکی از اولویت‌های ملی و منطقه‌ای در شرایط فعلی است. اولویتی که باید در سرلوحه برنامه‌های انتخاباتی نامزدهای انتخاباتی مجلس یازدهم قرار داشته باشد.
۲- خشکسالی
آمارهای رسمی نشان از آن دارند که شرایط اقلیمی در استان فارس بحرانی است. طبق آمار مرکز ملی خشکسالی ایران، در اردیبهشت ۹۸، به رغم بارندگی چشمگیر زمستان و بهار گذشته، همچنان ۹۶درصد مساحت استان گرفتار درجه‌های مختلف خشکسالی ده ساله هواشناسی است. از این نظر استان فارس در مقام ششم کشوری قرار دارد.
این آمار بر اساس کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا به نسبت طبیعی محاسبه شده است. اگر سومدیریت مصرف آب و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی را به شرایط اقلیمی اضافه کنیم، درخواهیم یافت که بحران آب در استان فارس، چقدر جدی و وضعیت منطقه تا چه اندازی بحرانی و شکننده است. به گفته برخی مقام‌های محلی به دلیل برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیرزمینی، فارس نه تنها در ایران بلکه در جهان بیشترین میزان فرونشست را دارد.
در خبرها آمده که نیمی از روستاهای استان خالی از سکنه شده‌اند. چیزی در حدود ۴هزار روستا از مجموع ۸ هزار روستای استان به دلیل خشکسالی ظرفیت زیستی‌شان را از دست داده‌اند. طبق سرشماری سال ۹۵، حدود ۲۹درصد جمعیت استان را روستاییان تشکیل می‌دادند. نتیجه از بین رفتن روستاها، افزایش نرخ مهاجرت به شهرها و بحرانی‌تر شدن مشکل حاشیه‌نشینی و شرایط بحرانی زندگی جمع کثیری از شهروندان در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و بافت‌های ناپایدار و ناکارآمد شهری است. پدیده‌ای که شهرها را تبدیل به کانون بحران اجتماعی می‌کند.
حل و فصل این بحران، بی‌تردید یکی از اولویت‌های اصلی استان در سال‌های پیش رو است.
۳- گردشگری
استان فارس بالقوه یکی از جذاب‌ترین قطب‌های گردشگری در سراسر جهان، قابل مقایسه با توریستی‌ترین مناطق جهان است. اما مجموعه‌ای از بحران‌های سیاسی و اقتصادی سبب شده تا این ظرفیت دست نخورده باقی بماند.
کمبود زیرساخت‌های گردشگری (از جاده و هتل گرفته تا مراکز ارائه خدمات توریستی)، مشکل عدم امنیت و الزامات دست‌وپاگیر برای گردشگران خارجی باعث شده نه‌تنها در گردشگری بین‌المللی که حتی در سطح داخلی هم از این ظرفیت استفاده بهینه نشود.
به عنوان مثال هفتم آبان، که مشهور به روز کوروش شده، یکی از فرصت‌های طلایی گردشگری داخلی برای استان فارس است، اما در سال‌های اخیر این روز به یک مساله سیاسی و امنیتی تبدیل شده، چنانکه ماموران رسما اقدام به جلوگیری از برگزاری مراسم در پاسارگاد می‌کنند و برخی رسانه‌ها با خوشحالی عدم برگزاری مراسم در این روز را پوشش می‌دهند، در حالی که بسیاری از اقتصادهای محلی در سراسر دنیا حسرت چنین مراسمی را می‌خورند و به آن به چشم یک فرصت تمام‌عیار اقتصادی و اجتماعی نگاه می‌کنند.
رونق گردشگری به عنوان یک ظرفیت استثنایی برای توسعه استان فارس یکی از اولویت‌های طبیعی منطقه است؛ اولویتی که در شرایط عادی سرلوحه برنامه انتخاباتی هر نامزد بالقوه‌ای برای هر انتخاباتی در استان فارس است.
۴- جاده و تلفات جاده‌ای
فارس یکی از پررفت‌وآمدترین مسیرهای ترانزیت در سراسر ایران است. فرصتی ارزشمند برای توسعه استان که تبدیل به تهدیدی برای سلامت شهروندان شده است. براساس گزارش‌ها، استان فارس سال‌ها است که رکوردار مرگ و میر ناشی از تلفات جاده‌ای در کشور است. اگرچه گفته می‌شود اغلب تصادفات تحت تاثیر عوامل انسانی است و یک سوم تصادفات به دلیل حواس‌پرتی رانندگان اتفاق می‌افتد، اما گزارش‌های فراوانی وجود دارند که نشان می‌دهند شرایط نامساعد و غیراستاندارد جاده‌ای استان نیز از عوامل اصلی تصادفات و تلفات است. آن هم در حالی که در استان فارس یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی در ایران است.
سال‌ها است که وعده اصلاح و بازسازی زیرساخت‌های حمل و نقل و امین‌سازی جاده‌ها در استان فارس یکی از وعده‌های انتخاباتی مسئولان مختلف، از جمله نمایندگان استان است. با این همه به ندرت می‌توان نشانه‌ای از تغییر وضعیت و کاهش تلفات و خسارت‌های تصادفات در استان دید.
اصلاح زیرساخت‌های حمل و نقل، ایمن‌سازی راه‌ها، افزایش ایمنی وسایل نقلیه و زمینه‌سازی برای بهبود رفتار ترافیکی یکی از اولویت‌های فعلی استان فارس است.
۵- بلایای طبیعی
براساس گزارش‌ها و آمارهای رسمی استان فارس یکی از پرخطرترین مناطق کشور است. طبق آمار هلال احمر ایران (منتشر شده در سالنامه آماری سال ۹۶)، استان فارس با ۴۵ مورد سیل که به اعزام نیروهای امدادی این سازمان به منطقه منجر شده، سیل‌خیزترین استان کشور در سال ۹۶ بوده است. همچنین در همین سال هلال احمر ایران ۱۷ مورد زمین‌لرزه را نیز ثبت کرده، که اگرچه مصدومی در پی نداشته اما از نظر تعداد، دومین رکورد استانی است.
سیل فروردین ۹۸، در پی بارندگی شیراز که منجر به کشته شدن دست کم ۲۱ نفر و مصدومیت بیش از صد تن انجامید، نشان داد که میزان آسیب‌پذیری شیراز، مرکز استان و پنجمین کلانشهر بزرگ ایران تا چه اندازه بالا است، در حالی که طبیعت منطقه حکم می‌کند آمادگی موثر در برابر سیل و زلزله، رانش زمین و سایر بلایای طبیعی در استان فارس باید بسیار بالا و دائمی باشد.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۵،۰۰۶،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۴
نرخ شهرنشینی: ۷۱ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ روستانشینی: ۲۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۵.۲ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۵.۵ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۱۸ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۴.۹ درصد – رتبه کشوری: ۵
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۵.۴ درصد – رتبه کشوری: ۵
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۳ هزار میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۶
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۱۶ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۳
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۷۷۴،۶۰۰تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۲
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۶۷۶،۸۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۶
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۵۴۸،۴۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۹
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۴۷۵،۷۹۲تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۵
سهم غذا از سبد خانوار: ۲۷.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۶
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۴.۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۸.۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۸.۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۰.۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۴.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
نسبت اشتغال: ۳۶.۷ – رتبه کشوری: ۱۱
نرخ فقر در سال ۹۵: ۷.۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۶
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۴.۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۳۱۸ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۲
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۷۰ نفر – رتبه کشوری: ۱۰ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۲۶۴ تخت – رتبه کشوری: ۴
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۱۷ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲
تعداد سیل در سال ۹۶: ۴۵ سیل با ۱۲ مصدوم – رتبه کشوری: ۱
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۱۳۳۲ مورد – رتبه کشوری: ۵
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۹۵.۹ درصد – رتبه کشوری: ۶
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر