سمنان، رئیس‌جمهورخیزترین استان ایران بوده است. طی ۴۰ سال تاریخ ریاست جمهوری در ایران، تا اینجای کار سهم سمنان ۱۴ سال بوده است. دو رئیس‌جمهوری که خواه ناخواه روی وضعیت استان و توسعه سفارشی آن تاثیر گذاشته‌اند. در ۱۴ سال گذشته حجم واریز منابع به استان به گونه‌ای بوده که طبق آمارها در حال حاضر سمنان به نسبت جمعیتش صنعتی‌ترین منطقه ایران محسوب می‌شود.
با این همه از این حجم از توسعه، خیر زیادی به مردم محلی نرسیده است. سهم سمنان از اقتصاد ایران با این حجم از صنایع کوچک تنها یک درصد است و مردم استان در حالی که با معایب صنعتی شدن دست و پنجه نرم می‌کنند، گرفتار انواع و اقسام بحران‌های زیستی و معیشتی‌اند.
براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۵، سمنان ششمین استان فقیر ایران بوده که نزدیک به یک چهارم جمعیت آن، زیر خط فقر مطلق به سر می‌برده‌اند. دایره فقر، با عمیق‌تر شدن بحران اقتصادی، افزایش تورم و البته رکود سنگینی که بر اقتصاد ایران سایه افکنده، به مراتب بزرگ‌تر شده، چنانکه برآوردهای سرانگشتی حکایت از آن دارد که بیش از نیمی از مردم منطقه برای تامین غذای کافی با مشکل مواجه‌اند.
در چنین شرایطی راضی کردن مردم برای حضور در انتخابات کار چندان ساده‌ای نیست. در انتخابات قبلی مجلس سمنان با نرخ مشارکت ۶۶درصدی در رتبه دوازدهم کشوری قرار داشت. دوم اسفند امسال هم حدود نیم میلیون نفر از اهالی استان برای شرکت در انتخابات و انتخاب چهار نماینده صاحب حق رای هستند. معلوم نیست این دوره چقدر از شهروندان سمنانی پای صندوق‌های رای حاضر می‌شوند و ملاک و معیار آنها برای انتخاب یک نماینده مجلس چیست؟
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- محرومیت و فقر
طبق آخرین گزارش‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران سهم استان سمنان از اقتصاد ملی ایران تنها یک درصد است. و از این جهت در میان ۳۱ استان، سمنان جزو پنج استان محروم ایران است. در رده‌بندی فقر در مقام ششم قرار دارد، متوسط درآمد خانوار شهری (سال ۹۶) از ۲۷ استان دیگر کمتر است و در رده‌بندی بودجه استانی در مقام یکی مانده به آخر قرار دارد.
اینها نقل آمار سال‌های ۹۴ تا ۹۶ است و هنوز تحت تاثیر بحران اقتصادی سال ۹۷ که همچنان ادامه دارد، به روز نشده، اما آنچه مشخص است هم تورم و هم رکود اقتصادی تاثیر چشم‌گیری روی وضعیت اقتصادی استان و معیشت مردم گذاشته و باعث گسترش فقر در استان سمنان و البته کل ایران شده است.
با توجه به ساختار صنعتی اقتصاد استان، بی‌شک تاثیر تحریم‌ها و رکود ناشی از آن در منطقه سمنان حتما بالا خواهد بود. رکودی که نه لزوما به شکل بیکاری، بلکه بیش از آن به صورت کاهش درآمد عمومی نشان خواهد داد.
طبق آخرین آمارگیری واحدهای صنعتی، یک سی‌ام کارگاه‌های صنعتی ایران، در استان سمنان قرار دارند و از این نظر سمنان جزو ۱۰ منطقه بزرگ صنعتی ایران است. اگر این آمار را به نسبت جمعیت استان بسنجیم، آن وقت باید سمنان را صنعتی‌ترین منطقه ایران بدانیم؛ اما با این وضع چرا فقر در سمنان گسترده است و سهم استان از اقتصاد ملی کمتر یک درصد باید باشد؟ حتی آمار اشتغال هم که مدعی است سمنان کمترین نرخ بیکاری را در کل ایران دارد، گمراه‌کننده است، چرا که واقعیت آن است که نرخ مشارکت اقتصادی پایین باعث کاهش نرخ بیکاری شده، وگرنه نسبت جمعیت شاغل به کل جمعیت در سن کار استان ۳۵درصد است و از این جهت سمنان در رتبه بیستم کشوری قرار دارد.
از این تناقض نتیجه‌ای جز این نمی‌توان گرفت که سمنان گرفتار گونه‌ای از بیماری توسعه نامتوازن و آمرانه و سفارشی است؛ توسعه‌ای که فایده پایداری برای هیچکس ندارد و فقط دود آن به چشم مردم فرو رفته و می‌رود.
۲- صنایع استان
چنانکه گفته شد استان سمنان یکی از ۱۰ منطقه بزرگ صنعتی در سراسر ایران و صنعتی‌ترین استان به نسبت جمعیت است. این اگرچه سمنان را متمایز و برجسته می‌کند، اما در عین حال باعث شکنندگی اقتصادی و اجتماعی منطقه می‌شود. از یک‌سو استان سمنان ناگزیر است با معایب صنعتی شدن کنار بیاید. به عنوان مثال بحران آلودگی هوا در سمنان جدی است. گفته می‌شود ۷۰ درصد صنایع استان در دو شهرستان سمنان و گرمسار قرار گرفته‌اند که بخشی از آنها صنایع آلاینده‌اند. تا بهار امسال رسما ۱۱ واحد صنعتی در سمنان رسما جزو صنایع آلاینده معرفی شده‌اند، بعضی گزارش‌های پراکنده هم تعداد واحدهای آلاینده را تا ۴۰ واحد صنعتی اعلام کرده‌اند.
از سوی دیگر بحران صنایع روی کل اقتصاد منطقه تاثیر دارد. رکود اقتصادی ناشی از تحریم‌ها اگر روی اشتغال تاثیر زیادی نداشته باشد، به طور قطع روی کاهش درآمد عمومی اثرگذار است. تامین مواد اولیه، افزایش قیمت تمام شده محصولات تحت تاثیر تورم در بخش تولید و دست آخر کاهش قدرت خرید عمومی به دلیل تورم، باعث می‌شود تا صنایع استان، به خصوص صنایع کوچک که عمده صنعت استان را تشکیل می‌دهند، موقعیت شکننده‌ای داشته باشند. این شکنندگی به طور مستقیم اقتصاد استان و معیشت مردم منطقه تاثیر دارد.
مهار بحران تولید و حل و فصل مشکلات صنایع کوچک، بی‌تردید یکی از اولویت‌های استان سمنان در شرایط کنونی است.
۳- خشکسالی و بلایای طبیعی
سمنان هفتمین استان وسیع ایران محسوب می‌شود، اما بخش عمده‌ای از آن را مناطق کویری و بیابان‌های غیر قابل زیست تشکیل می‌دهد. به همین دلیل جمعیت آن کم و زیست‌گاه‌های آن پراکنده است.
خشکسالی و بحران منابع آبی در سال‌های اخیر، محدودیت‌های زیستی را بیشتر کرده است. طبق آمار مرکز ملی خشکسالی ایران تا اردیبهشت ۹۸ و به رغم بارندگی‌های بی‌سابقه فروردین امسال، ۹۰ درصد مساحت استان درگیر درجه‌های مختلف خشکسالی هواشناسی ده ساله بوده است. بحران آب اما فراتر از خشکسالی گرفتار سومدیریت و مصرف بی‌رویه منابع آبی هم بوده و است. به عنوان مثال بر اساس گفته‌های مقامات، سرانه مصرف آب در استان بالاتر از میانگین کشوری است، در حالی که به طور طبیعی و تاریخی همیشه مصرف آب در سمنان کمتر از سایر مناطق کشور بوده است.
به گفته مسئولان محلی در فاصله سال‌های ۷۶ تا ۹۳، خسارتی بالغ بر ۱۷۸۰ میلیارد تومان از طریق حوادث گوناگون به استان سمنان وارد شده که ۵۰ درصد آن مربوط به خشکسالی است.
در چنین شرایطی تغییر الگوی مصرف، به‌خصوص در بخش‌های کشاورزی و صنعتی با هدف سازگاری با بحران آب، یک اولویت اساسی برای سال‌های جاری است.
۴- حاشیه‌نشینی
بر اساس داده‌های سرشماری سال ۹۵، استان سمنان بالاترین نرخ مهاجرپذیری را در سراسر ایران داشته است. چیزی در حدود ۱۰ درصد جمعیت استان در موقعیت تازه مکانی سرشماری شده‌اند و قریب به ۵ درصد جمعیت منطقه از دیگر استان‌ها به سمنان مهاجرت کرده‌اند.
اگرچه با توجه به جمعیت کم استان، تعداد جابجایی‌ها به نسبت استان‌های پرجمعیت چندان چشمگیر نیست، اما نسبت جابجایی و سیالیت و در نتیجه ناپایداری در سمنان بالا است. این مساله باعث بروز انواع و اقسام بحران‌ها، از جمله بحران‌های شهری، از جمله حاشیه‌نشینی می‌شود. بر اساس آمارهای پراکنده‌ای که از وضعیت حاشیه‌نشینی در سمنان ارائه می‌شود، اوضاع در شاهرود و بعد از آن در شهر سمنان همین الان هم بحرانی است.
به گفته مدیرکل مسکن و ساختمان استان در ۱۷ شهر استان سمنان حدود ۲۲۲۹ هکتار بافت ناکارآمد شناسایی شده است. مساحت سکونت‌گاه‌های غیررسمی شاهرود نزدیک به ۵۰۰ هکتار و در سمنان ۳۸۰ هکتار است.
یکی از مظاهر و نشانه‌های حاشیه‌نشینی افزایش آمار آسیب‌های اجتماعی و جرم جنایت است.
۵- آسیب‌های اجتماعی
آمارهای نیروی انتظامی (به نقل از سالنامه آماری مرکز آمار در سال ۹۶) نشان می‌دهد که نرخ جرایم و آسیب‌های اجتماعی در استان سمنان بالا است. رتبه استان از نظر تعداد بازداشت شدگان مربوط به جرایم مواد مخدر (به نسبت جمعیت) پنجم کشوری است. از نظر شرارت سمنان در مقام پنجم و در دزدی در مقام هفتم قرار دارد و رتبه استان از نظر نزاع‌های فردی در کل ایران پانزدهم است. همچنین طبق آمار پزشکی قانونی استان سمنان بالاترین نرخ مرگ و میر بر اثر تصادفات جاده‌ای را (به نسبت جمعیت) در سراسر ایران دارد.
علاوه بر این از نظر شاخص ازدواج و طلاق هم اوضاع در سمنان چندان خوب نیست. طبق آمار ثبت احوال در سال ۹۶ به ازای هر ۳ ازدواج ثبت شده، یک طلاق نیز به ثبت رسیده است.
این آمار نشانه ناپایداری عمیق اجتماعی است که اصلاح آن یکی از اولویت‌های استان سمنان در سال‌های آینده خواهد بود.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۷۵۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۹
نرخ شهرنشینی: ۸۱ درصد – رتبه کشوری: ۶
نرخ روستانشینی: ۱۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۶
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۱۰ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۶ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۰.۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: یک درصد – رتبه کشوری: ۲۶
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۶۷۹ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۲۱
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۵۱۹ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۶
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۱۰۲،۵۱۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۸
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۴۱۹،۴۱۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۴
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۱،۷۸۵،۵۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۳۰
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۳۱۷،۴۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۵
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۵.۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۱
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۳.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۷.۲ درصد – رتبه کشوری: ۳۱
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۷.۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۲.۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
نسبت اشتغال: ۳۴.۹ – رتبه کشوری: ۲۰
نرخ فقر در سال ۹۵: ۲۲.۷ درصد – رتبه کشوری: ۶
نسبت طلاق به ازدواج: ۳۳ درصد – رتبه کشوری: ۷
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۲.۸ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۶۴۰ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۷
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۹۶ نفر – رتبه کشوری: ۱ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۲۸۳ تخت – رتبه کشوری: ۲
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۷ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۱۱
تعداد سیل در سال ۹۶: ۱۰ سیل بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۱۹
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۶۹۰ مورد – رتبه کشوری: ۱۸
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۸۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر